И мукьвара Россиядин Федерациядин халкьари уьлкведин Конституциядин 30 йис тамам хьун къейдна. Къанни цIуд йисуз Россиядин Федерациядин Конституцияди государстводиз, гьукумдин вири къурулушриз, уьлкведа яшамиш жезвай халкьариз, миллетриз къуллугъзава. Дибдин законда лагьанвайвал, гьукуматдин идара ийидай вири де­режайрин органрин кIвалахдин лап важиблу терефар государстводин аслу туширвал, азадвал, итижар, зегьмет ва инсанрин ихтиярар, сагъламвал хуьнихъ, чIугур зегьметдай вахт-вахтунда гьакъи гунихъ, хизандиз, дидейриз, аялриз, набутриз ва яшлубуруз куьмек гунихъ галаз алакъалу я.

20-декабрдиз Союзрин КIвалин Колонный залда Россиядин Федерациядин Федеральный Собранидин 30 йисан юбилейдиз талукьарнавай законодателрин Советдин заседание кьиле фена. Ам РФ-дин Госдумадин Председатель Вячеслав Володина ва РФ-дин Федерациядин Советдин Председатель Валентина Матвиенкоди кьиле тухвана. Анал, юбилей тебрик авуналди, Президент Владимир Путинни рахана.

Ада къейд авурвал, 30 йис идалай вилик кьабулай Конституцияди государстводин цIийи рекьер, законрин, къайдайрин бинеяр арадал гъана.

«Парламентдин лап сифтегьан­ заседанийрилай гатIунна, законар­ кьабулунин къенепатан дуьз ва ачух къайда туькIуьрна. Депутатри­ ва сенаторри, бегьерлувилелди кIва­­ла­хуналди, парламентдин дип­ломатия вилик тухвана. И карда парламентарийри викIегьвилелди, активвилелди ва пешекарвилелди кIвалахна»,- лагьана Владимир Путина.

Алатай йисарин вакъиайри шагьидвалзавайвал, Госдумадин­ ва Феде­ральный Собранидин къу­ру­лушрин­ кIвалах бинедилай кIан­дайвал, хъсандиз феначир. Госдумадин Пред­седатель Вячеслав Володина къейдна: «Хиве кьуниз мажбур жезва: чуьруькарни, гафар-чIа­ларни, фит­неярни, кукIунарни хьанай. Финансрин такьатралди таъми­нар тийизвай гзаф кьадардин къарарарни кьабулнай. Уьлкведа нара­зивал­завайбурни гзаф тир. Нубатдин сеч­кийра уьлкведин Президентвиле Вла­димир Путин хкягъайла, давам жезвай татугай гьаларал эхир эцигна, саки вири крар хъсан патахъ­ элкъвена. Вичин кIвалахдин гьа сифте камарилай ада Россиядин парламентаризм вилик финиз талукь макьсадар ва везифаяр дуьз эцигна. Къарарар кьабулдайла, гьар садан хиве гьатзавай жавабдарвиликай ва гьа са вахтунда демагогвили, кардин гъавурда авачиз рахуни, цIалцIам ихтилатри государстводиз гудай зияндикайни лагьанай».

— Фикир це, государстводин тарихда тIимил вахт ятIани, 30 йисан муддатда зайиф, михьиз чкIана куьтягь хьанвай чи уьлкве дуьньядин кIвенкIвечи, башчи вад государстводик, экономика йигин еришралди виликди физвай уьлквейрик акатнава, — лагьана В.Володина. —  2001-йисуз чи уьлкведа сиясатдин партиярни, Владимир Путина кьил кутуналди, арадал гъана. Идахъ галаз алакъалу яз, чи Президентди къейднай: «Чи уьлкведиз къуватлу, халкьдин арада гьуьрмет авай сиясатдин партияр герек я». Сечкичийри тереф хуьзвай, гьукуматдихъ, партийри чпи чпихъ галаз санал ва пешекарвилелди кIвалахдай партияр. Къе абур чахъ авазва ва чна уьлкведин, халкьдин итижар хуьн патал санал зегьметни чIугвазва.

1990-йисарин сифте ва эхир кьилер Дагъустан патални регьятбур хьанач. «Прихватизациядин», базардин экономикадин, тарашчивилин, пайи-паяр хьунин, тухумрин арада кьиле физвай бягьсерин, террористрин, экстремистрин гьере­кат­рин гужуник, таъсирдик акатай республика лап кIеве гьатнавай. Агьалийрин дуланажагъ агъуз аватнавай, пакадин йикъахъ инанмишвал  амачир. Кесибвиле ва бейкаррин жергейра гьатнавай инсанрин, хизанрин кьадар садлагьана виниз акъатнавай. 1999-йисуз Дагъларин уьлкведин мулкариз международный бандитрин яракьламиш хьанвай кIеретIарни гьахьна. Лап четин гьалар арадал атана. Гьа и вахтунда республикадиз куьмек гайидини Владимир Путин я. Адан кIвалах, гьерекатар, гьукуматдин сиясат себеб яз, Россиядин вири регионри абадвилихъ гегьенш камар къачуна, гила а шегьредай инанмишвилелди виликди физва.

Юбилейдин заседанидал рахайбуру законодателрин кIвалах ва санлай           уьлкведин гьалар­ хъсана­рун патал Президентди кьил кутур крар рикIел хкана. Кьилди къа­чуртIа, Госдумадин Председателдин заместитель Ирина Яроваяди къейдна: «Президентдин теклифдалди чна чи уьлкве патал лап кар алай къарарар кьабулна. Абурук акатзава: Россиядин халкьдин хсусиятдиз ва правовой къурулушдиз халкьдин ва чилин девлетар хкунин гьакъиндай закон; Россиядин Федерациядин вири субъектар сад-садахъ галаз алакъалу авунин, сад тир къурулуш арадал гъунин мураддалди федеральный округар тешкилун; Конституциядик гьукуматдин къурулуш туькIуьрунин карда ачухвал, садвал тайинардай дегишвилер кухтун… Къе чи уьлкведин агьалийриз гьукуматдин къурулуш туькIуьрдай мумкинвал ава».

Мярекатдал РФ-дин Федерациядин Советдин Председатель Валентина Матвиенкоди лагьай гафарихъ дерин метлеб ава. «За, мумкин я, виридан фикир раиж ийизва, тарихдиз физвай йисан сиясатдин кьилин вакъиа — Владимир Владимирович Путина вич Россиядин Федерациядин Президентвиле кандидат яз къалурун я. Им, дугъриданни, жавабдар, башчивилин, регьбердин кам я. Ида чаз Россия мадни къуватлу, къудратлу, сад тир ва тупламиш хьанвай уьлкве тирдахъ ва ада вичин гьахълу рехъ гъалибвилихъ тухудайдахъ инанмишвал гузва. Къе чи уьлкведин вилик акъвазнавай везифаяр тарихдин лап чIехи метлеб авайбур я. Абур кьилиз акъу­дун патални уьлкведиз акьуллу, къуватлу ва халкьдин арада гьуьрмет, ихтибар авай регьбер герек я. Амни Владимир Владимирович я».

Чаз вилералди аквазва, уьл­кведин гьукумдин вири органри государство, халкь патал зегьмет чIуг­вазва. Гъалибвални чи пата жеда.  Къуй чи халкьариз ислягьвилин гьалара зегьмет чIугвадай, виликди фи­дай мумкинвилер гзаф,  агьалийрин яшайишдин шартIар авайдалайни хъсан хьурай!

Нариман Ибрагьимов