Белиж поселокда Мегьамед  Ярагъвидин тIварцIихъ галай мектебдин 70 йисан юбилей шад гьалара къейдна. Белижда образованидин бине кутур сад лагьай нумрадин умуми образованидин юкьван мектеб 1954-йисуз ачухнай.  Мектеб неинки чIехи жезвай поселокдин аялриз, гьакIни къваларив гвай Нуьгди, ЛукIар, Агълаб, ЦIийи Фригърин ва ­Белиж хуьрера яшамиш жезвай аялризни чирвилерин макандиз элкъве­на. И хуьрера образованидин идараяр авачирвиляй абур чирвилер къачуз, авайни-авачир гьа и са мектебдиз къвезвай.

2010-йисалай мектебдин директорвиле тешкиллувилин бажарагъ авай пешекар, кьилин дережадин муаллим Залова Имара Алиэфендиевнади кIвалахзава. Ада, коллективда авай хъсан адетрал амал ийиз ва цIийибур тваз, тербиядин кIвалах зайифар тавуна, муаллимривай кIвалахда цIийи къайдаяр ишлемишун, аялрин чирвилерин дережа хкажун истемишзава.

Мектебдин тарих чIехиди я. 70 йисан девирда ам вад агъзурдалай гзаф аялри акьалтIарна. И йисара мектебдиз регьбервал гайи Овсиенко Василий Павлович — биологиядин илимрин кандидат, Алиев Мамед Маликович — тарихдин илимдин кандидат, Эмирбегов Шевли Алинеседович ва Гуьлалиев Якьуб Саидович — тежрибалу педагогар, РД-дин лайихлу муаллим Умаров Умар Рамазанович хъсан тешкилатчияр, тежрибалу муаллимар тир.

1990-йисуз поселокда алай аямдин истемишунрив кьадай цIийи мектеб-гимназия ачухайла, и мектеб агалдай чкадал атанвай. Умар Умарован алахъунралди ам агалнач. Ада 20 йисуз школадин директорвиле кIвалахна, мектеб хвена ва акьалтзавай несилдиз тербия, чирвилер гунин кIвалах агалкьунралди давамарна.

Къенин юкъуз поселокдин сад лагьай нумрадин мектебда кIелзавай саки 419 аялдиз педколлективди алай аямдин истемишунрив кьадайвал чирвилер гузва. Образованидин программайрилай гъейри, ина тарсара, классдин сятера, классдилай къеце тухузвай кружокра аялрин чирвилер гьар са патахъай деринарзава, гъвечIи классрилай башламишна, аялриз ватанпересвилин, милли адетрал амал авунин, халкьдин тарих ва дидед чIал чирунин тербия гуниз кьилин фикир гузва.

2010-йисалай мектеб Россиядин ви­ликди­ физвай образованидин идарайрин милли си­ягьдик ква. Ана авай 8 кабинетни паспортизация ва аттестация авунва. Интернет кардик ква. Мектебдихъ ГТО-дай, шахматрай, ученикрин самоуправленидай ва спортдин къугъунрай алава образованидин лицензия ава.

Мектебди федеральный образованидин 3 несилрин программайрай чирвилер гузва. Алай вахтунда ана ЭОД — Дагъустандин электронное образование — проект кардик кутазва. ЭОД муаллимриз, ученикриз ва диде-бубайриз мектебра кьиле  физвай дегишвилерин гьерекат чириз куьмекзавай майдан я. Ада мектебра алай аямдин истемишунрив кьадай виниз тир технологийрин образованидин шартIар арадал гъизва.

Алай кIелунин йисуз мектебда РД-дин образованидин министерстводи, Дербентдин педколледжди, райондин образовани­дин управлениди ва мектебди санал кIвала­хунин икьрар кутIунуналди, психологиядинни педагогикадин хиляй класс ачухнава.

Аялри активнидаказ яратмишунрин конкурсра, спортдин акъажунра, олимпиадайра иштиракзава ва хъсан агалкьунар къазанмишнава. И йисара гзаф кьадар аялри мектеб къизилдин (52) ва гимишдин (33) медалралди акьалтIарна.

Абурун арада еке лайихлувилер авайбурун жергеяр къалин я: СССР-дин Игит Абас Исрафилов, милли сиясатдин ва къецепатан алакъайрин министр Загьир Арухов, «За отвагу» ордендин сагьибар Наврузбег Абдулагъаев ва Агьмед Эседуллаев, РФ-дин лайихлу летчик, авиациядин генерал-майор Тагьир Гьажиев, азаддиз кьуршахар кьунай дуьньядин чемпионар Вагиф Къазиев ва Шамиль Мамедов, РФ-дин МВД-дин Академияда кафедрадин заведующий яз кIвалахзавай юридический илимрин доктор Гьасан Къазиагьмедов, СВО-да Ватандин итижар хуьдайла, чандилайни гъил къачуна, Дагъустан Республикадин халкьдин вилик къалурай кьетIен лайихлувилерай ва жуьрэтлувиляй  Дагъустан Республикадин «Халкьдин Игит» лагьай тIварцIиз лайихлу хьайи Мирзабег Залов, Кемран Севзиханов, СВО-да телеф хьайи «Жуьрэтлувиляй» ордендин сагьиб Раул Дадашев ва хейлин масабур.

Юбилейдин мярекатра Дербент райондин администрациядин кьил Мавсум Рагьимова, Белиж поселокдин  кьил Рамиз Гьабибулаева, Дербент шегьердин педкол­ледждин директор Жамиля Аскендеровади, Дербент райондин образованидин управленидин начальникдин везифаяр тамамарзавай Аят Нагъиевади, райондин депутатрин собранидин председатель Мажмудин Семедова, райондин образованидин работникрин профкомдин председатель Диляра Алиевади, аялрин диде-бубайри, поселокдин жемиятди, муаллимри ва аялри иштиракна.

Мавсум Рагьимова лагьайвал, мектебди Дагъустан Республикадин, Дербент райондин образованидин къурулушда лайихлу чка кьунва. Мектебдин коллектив райондин образованидин адетар хуьзвайбурукай я. Ина виниз тир дережадин пешекарри, пешедал рикI алай педагогри зегьмет чIугвазва. 70 йисан девирда каллективди­ баркаллу рехъ кечирмишна. Хейлинбур «РД-дин лайихлу муаллим», «РД-дин образованидин отличник», «РФ-дин умуми образованидин отличник» тIварариз лайихлу хьана, бязибуру илимрин кандидатвилин дережа къачуна.

«Чна баркаллу адетар хуьда, аялрикай лайихлу инсанар хьун патал вири къуватар эцигда» — лагьана Имара Заловади.

Къагьриман Ибрагьимов