Савадлувилиз рехъ ачухайди

1964-йисан сентябрдин варз. За и вахтунда Хив райондин АрхитIрин  юкьван школада 5-классда кIелза­вай. Ана кIвалахзавай муаллимрин арада кьилин образование авайди  тек са школадин директор Аллагьвердиев Сейфулагь Аллагьвердиевич тир. Муаллимар бес тежезвай Дагъустандиз  аялриз урус чIал чи­рун патал Урусатдай жегьил рушар ракъурзавай.

АрхитIрин юкьван школадани урус рушари кIвалахзавай. Абурун арада кьилин образование къачунвайбурни авай жеди.  Амма чи лезги муаллимрин арада авачир, гьакI лезги дишегьлияр муаллимарни.

1- сентябрь. Школадин гьаятда кIе­лунин цIийи  йисаз талукьарнавай линейка кьиле физва. КIватI хьанвай аялар-школьникар, абурун диде-бубаяр, хуьруьн агьалияр тIи-мил тушир. Линейка школадин директорди ачухна. Муаллимар кьилди са жергеда акъвазнавай. Абурун арада хъсандиз алукIнавай са гуьрчег лезги руш авай. Ам  АрхитI­рин хуьруьн аялриз тарсар гуз хтанвай цIийи муаллим тир. Гуьгъуьнлай чир хьайивал, ам АрхитI­рин школадин директордин уьмуьр­дин юлдаш, вичин ери- бине гьа и хуьряй тир  Аллагьвердиева Жейриба  Мегьамедовна  тир.

А вахтара кьилин образование къачунвай инсанар лап тIимил авай.  Жейриба Мегьамедовна Хив райондиз Махачкъалада пединститут акьалтIарна, яни кьилин образование къачуна  хтанвай сад лагьай дишегьли тир. Мектебда  ада кIвалах чIе­хи классра математикадин тарсар гунилай башламишна. Аялар тарсарин гъавурда четинвал авачиз гьатдай. Жейриба Мегьамедовна ширин мецелди рахадай, аялриз куьмекар гудай. Тарс куьтягь хьана, къецел экъечIайла, рушарин ванер къведай, чпиз Жейриба Мегьамедовна гзаф кIанда, чIехи хьайила, гьадаз ухшарбур жез алахъда лугьуз.

Ам урус ва лезги чIаларал хъсандиз рахадай. Ихьтин муаллимарни гьа вахтара тIимил авай. Лагьана кIанда, виликдай муаллим хуьруьн агьалийрин, школада кIел­завай аялрин арада еке авторитет тир. А вахтара муаллимрин  чIехи пай, педагогвилин образование авачиз,  чпин пешедив  рикI гваз  эгечI­завай  инсанар тир. АрхитIрин юкьван школада а вахтара къунши хуьрер тир  Вини АрхитIрин, ЦIинитIрин, Тркалрин аялрини кIелзавай. Жейриба Мегьамедовна и хуьрерин агьа­лийризни чир хьана.

Вичин саки 50 йисалай артух уьмуьр муаллимвилин баркаллу пе­­шедиз бахш авур  Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим Аллагьвердиева Жейриба Мегьамедовнади, пенсиядиз экъечIна, алай вахтунда ял язава. Адан уьмуьрдин юл­даш гзаф йисара АрхитIрин юкьван школадин директорвиле кIва­ла­хай Россиядин Федерациядин ла­йихлу муаллим Аллагьвердиев Сей­фулагь Аллагьвердиевич, рагьметдиз фенва. Къейд ийин хьи, Жейриба муаллимдин рагьметлу стха Ме­гьамедов Абдурагьман Мегьамедовични Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим, педагогикадин илимрин докторвилин дережайрив агакьнай.

Жейриба Мегьамедовна 1941- йисан  21-октябрдиз АрхитIрин хуьре дидедиз хьана. Буба Мегьамед фронтдиз тухвана. Азарлу яз  1942-йисуз  хуьруьз хтай ам  рагьметдиз фе­на. КIвале баде Суна, диде Тамум, чIехи вах Эрзи, стха Абдурагьман амай.  Хизан хуьнин везифаяр Та­мум дидедин хиве гьатна, ада колхозда звеновой яз кIвалахзавай. Хуьре авай жегьил итимар дяведиз фена, колхоздин кIвалахар дишегьлийри кьиле тухузвай. ЧIехи вах Эр­зиди, кIвалин кIвалахарни ийиз,  ди­дедиз куьмек гуз, колхоздани кIва­лах­дай. Дидедин гьакъисагъ зегь­мет­ акваз чIехи жезвай аялрикайни гележегда  намуслу инсанар хкатна.­

Дяведин вахтунда уьмуьрдин юлдаш ахцегьви Абдуллагь фронтдиз тухванвай кабардинви дишегьли Елена Мударовна пуд аялни галаз, вичин кьил хуьн патал, урус чIа­лан муалллим яз, АрхитI­рин школа­­диз атанай. Ам Жейриба Мегьамедовнадин кIвале яшамиш жезвай. Елена Мударовнадиз кьве гадани са руш вичинбур авай. Гуьгъуьнай са руш детдомдай къачуна, адаз кьуд аял хьана. Уьмуьр­дин юлдаш дяведа телеф хьайи  ди­шегьлиди аялар текдиз чIехи аву­на, хъсан образование гана. Абур, чпин хизанар хьана, Махачкъалада яшамиш жезва. Елена Му­даровнади, АрхитIрин аялриз тербия, чирвал гуз, гзаф зегьмет чIу­гуна. Ам гзаф хъсан инсан тир. Ар­­хитIрин жемятди ам чпин хуьруьнви яз кьабулнавай, адаз еке гьуьрмет ийизвай, адан аялрини геждалди АрхитIрин хуьруьн жемятдихъ галаз алакъаяр хуьзвай.

Ирид класс АрхитIрин хуьре куьтягьай  Жейриба Мегьамедовна Елена Мударовнадин  куьмекдалди Огни поселокда ахъайнавай дагъви рушарин школа-интернатдик кутуна. Ватандин ЧIехи дяведин йисара, бубаяр дяведа пуч хьана, етим хьанвай аялар гзаф авай. Абуруз образование гун, кесибвиляй акъудун патал гьукуматди дет­домар, школаяр-интернатар ачухнавай. Интернатда кIвалахзавай физик-математик, гзаф хъсан муаллим Малкин Георгий Алексеевичан таъсирдик кваз, математи­кадин, физикадин тарсарал Жейриба Мегьамедовнадин рикI ацукьна. Мектебда  къвезвай материалрилай гъейри ада кIва­ле, алава пособийрай задачаяр гьялиз, вичин чирвилер артухардай. Гьа икI, ам гьеле интернатда амаз институтдиз гьахь­дай экзаменриз гьазур жез башламишна. Школа  хъсан къиметралди акьалтIарай  ам ДГПУ-дин физикадинни математикадин  факультетдик экечIна. 1964-йи­суз ам, кьилин образованидин дип­лом къачуна, хайи АрхитIрин юкьван школадиз математикадин муаллимвиле кIвалахиз хтана.

АрхитIрин юкьван школадин директор Назарали Тарланова Жейриба Мегьамедовнадиз ганвай характеристикада ихьтин къейдер ава:  “Жейриба Мегьамедовна лап хъсан муаллим я. Адаз вичи гуз­вай­­ предмет хъсандиз чида. Ада тарс гузвай аялри олимпиадайра хъсан чкаяр кьазва, са шумуд аялди школа къизилдин медалдалди куьтягьнава, са шумудакай илимрин кандидатар, духтурар, инженерар, агрономар хьанва,  гьатта генерал-майорни ава. Бязибуру районда чIе­хи къуллугъар ийиз­ва. Школада кIвалахзавай ар­хи­тI­вияр — муаллимар вири Жей­ри­ба Мегьамедовнадин выпускникар я”.

Жейриба Мегьамедовнади  30 йисуз школадин муаллимрин методикадин объединенидин руководителвилин везифаярни тамамарна. Ада  тарсар тухузвай къайдади­кай райондин образованидин управлениди бюллетень акъудна. Ам райондин УО-дин аттестациядин  комиссиядин  членни тир.

Хъсан чирвилер гунилай гъейри, муаллимди аялрин тербия­дизни еке фикир гузвай.  Гьаниз килигна, ада вич руководитель тир класс­­да аялрихъ галаз мукьвал-мукьвал халкьдин тарихдикай, хайи хуьруькай, хуьряй акъатнавай ла­йихлу ксарикай, дяведин иштиракчийрикай суьгьбетар тухузвай. Классда авай аялри яшлу хуьруьн­вийриз куьмекар гузвай. Аялриз лезги кьуьлер, ма­нияр чирзавай,  районда, школада­ тухузвай конкурсра иштиракзавай.

Жейриба Мегьамедовнадин  классди космонавт, Советрин Союздин Игит Г.Титовахъ галаз са шумуд йи­суз алакъаяр хвена. Аялри космо­навтдиз чпи чIугунвай шикилар, хранвай гуьлуьтар ракъурнай, абур  Г.Титова космонавтикадин музейда эцигна. Аялрив Г.Титова чухсагъул лу­гьуз­вай ва 1971-йис мубаракзавай чарни  агакьнай.

Жейриба Мегьамедовна “Зегьметдин ветеран” медалдин, РФ-дин просвещенидин министерстводин  Гьуьрметдин грамотадин, Хив райондин администрациядин, об­разо­ванидин управленидин патай ган­вай са жерге грамотайрин са­гьиб я. Виридалайни багьа пишкеш лагьай­тIа, халкьдин, вичи тарс ганвай аялрин патай къазанмишнавай гьуьрмет я.

Жейриба Мегьамедовнадин хизанда пуд велед ава. ЧIехи руш За­рема  АрхитIрин аялрин бахчадин  за­ведующий я, ада Дербентдин пед­училище, Дагъустандин педуниверситет яру дипломдалди акьал­тIар­на. Хизанни галаз хайи хуьре яша­миш жезва. Хва Феликс, Да­гъустан­дин гостехуниверситет куьтягьна, Красноярскда вичин эцигунардай “Архитстрой” кархана ачухна, хизанни галаз яшамиш жезва. ГъвечIи руш Надеждани, Краснодар шегьерда культурадин институт куьтягьна, вичин хизанни галаз Красноярск шегьерда яшамиш жезва.

Гьуьрметлу  Жейриба Мегьамедовна, куьне чIугур гьакъисагъ зегьметдай квез чухсагъул. Куь чан сагърай!

Масуб  Магьмудов