И макъалада чун Аллагьди Вичин лукIариз ганвай виридалайни зурба са еридикай рахада. Ам сабур я. Сабурдикай чаз мукьвал-мукьвал ван къвезва, чна сада-садаз, «сабур це» лугьуз, насигьатарни гузва, амма гзаф вахтара чавай сабур гуз жезвач. Гьатта бязи дуьшуьшра инсанриз сабур вуч ятIа гьич чинни ийизвач. Ша чна сабур гун вуч кар ятIа ва адай гьихьтин суваб аватIа, чирин ва рикIел хкин.
Сад лагьайди, сабур гун — им чи акъидадикай (вероубеждение) я. Вучиз лагьайтIа, инсанди сабур гузвайди я Аллагьдин кьадардалди. Аллагьди арадал гъанвай гьар са шейинихъ агъун имандин дестекрикай са дестек я. Имам Агьмада (Аллагьди регьимдик кутурай вич) лагьанва: «Аллагь Къуръанда кьудкъанни цIуд аятда сабурдикай раханва».
Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) гьакIни лагьанва: «Сабур ишигъ (экв) я!» (Муслим). Умар асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьанва: «Гьакъикъатда чаз хъсан уьмуьр чна сабур гайи вахтунда жагъанвайди я». Али асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьанва: «Гьакъикъатда сабур, чи акъидадиз килигайла, жендекдив гекъигайла, кьилиз ухшар я ва гьакъикъатда авай туш иман инсандихъ, эгер адахъ ерли сабур авачтIа». Гьадисда лагьанва: «…Вуж сабур ийиз алахъайтIа, адаз Аллагьди сабур гуда. Лап хийирлу ва лап гегьенш багъиш (Аллагьди) сабур багъишнавай касдин багъиш я» (Бухарий, Муслим).
Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) и гьадисда къалурзавайвал, сабур лап зурба тир пишкеш я Аллагьди Вичин патай инсандиз авунвай. Сабур гун вуч лагьай чIал я? Сабур — им жува-жуван руьгь хуьн я къалабулухдикай, мез хуьн я арзайрикай, наразивилерикай, жендек хуьн я жува-жуван хъуькъвер ягъуникай, мисал яз, жуван перемар къазунуникай. Гзаф вахтара са пис кIвалах хьайила, ибур дишегьлийрай акъатдай крар я.
Сабур пуд жуьре ава. Сад лагьайди, сабур авун, Аллагьди чи хиве тунвай затIар кьилиз акъуддайла. Кьвед лагьайди, гунагьдивай яргъа хьун. Пуд лагьайди, ви кьилел са пис дуьшуьш атайла, вуна гьа вахтунда сабур авун ва гъавурда акьун ваз ам Аллагьди кьадар авунвай затI тирдан. Аллагьди Къуръанда лугьузва (64-сура, 11-аятда, мана):
«Вуч мусибат (бала) (инсандин) кьилел атайтIани, (ам) анжах Аллагьдин изиндалди я. Ни Аллагьдихъ иман гъайитIа, Ада адан рикIиз дуьз рехъ къалурда (ам Адан эмирдиз муьтIуьгъ жеда, кьисметдал рази жеда ва кIанарда Ада адан рикIиз диндар амал). Ва Аллагьдиз гьар са шей (вири крар) чизва!»
Са жерге алимри лугьузва хьи, эгер инсандин кьилел дуьшуьш атайтIа, адаз чизва ам Аллагьдин кьадардалди атанвайди, ада сабур гузва ва Аллагьдик умуд кутазва вичиз сувабар жедайдак. Гьа сабур гайивиляй Аллагьдин кьадардал ам рази хьана, муьтIуьгъ жезва ва а вахтунда Аллагьди адан рикI генани дуьз рекьяй тухуда. И дуьньяда са дуьшуьш себеб яз тайин са кас квекай магьрум хьанатIа, адан чкадал Аллагьди маса затI хкида — генани хъсан тир ва дуьз рекьелни эцигда адан рикI, дуьз акъидани а касдиз кьисмет ийида. Саид ибн Жубейра лугьузва: «Инсанди, вичин кьилел са затI, са дуьшуьш атайла, «Гьакъикъатда чун вири Аллагьдинбур я ва вири Адан патав чун хъфида (Инна лиЛЛягьи ва-инна илейгьи раджиун) лугьун сабур я».
А аятда са шумуд затI къалурнава. Сад лагьайди, сабур вахъ иман авайди къалурзавай лишан я. Генани керчекдиз лагьайтIа, сабур ви имандин са кар хьиз я. Сабур гайи вахтунда Аллагьди инсандин рикI дуьз рекьяй тухузва. Мусурмандиз сабур гьамиша герек я, мусурманрин юкьва авайлани, мусурман туширбурун юкьва авайлани, хизандин юкьва, кIвале авайлани, куьчедиз экъечIайлани, кIвалахал хьайитIани — гьар гьина хьайитIани, адаз сабур герек жезва.
Аллагьди вичин хиве тунвай ибадат кьилиз акъуддайлани, инсандиз сабур герек къвезва. Халкь ксанвайла, вун, ахварни хана, къарагъна кIанзава. Вуна и вахтунда сабур гузва. Мисал яз, къайи целди дастамаз къачузва, и вахтундани вуна сабур гузва. Гьикьван ваз ксуз кIанзаватIани, экъечIна кIваляй гьам экуьнахъ, гьам йифиз, я машиндаваз, я кIвачи-кIвачи вун мискIиндиз физва. Вавай жеда, къарагъна, кIвале са геренда капI хъувуна, ксун хъийиз, амма вун, сабур гана, мискIиндиз физва. Килиг гила, Аллагьди ви хиве тунвай ибадат кьилиз акъудун патал вуна гьикьван сабур гузватIа. Сив гвай вахтунда, вахъ мумкинвал аватIани фу недай, амма вуна сабур гузва, фу незвач, вучиз лагьайтIа, ам Аллагьди ви хиве тунвай кар я. ГьакIни Исламдин рекьиз эвер гудайла, Аллагьди, шукур хьурай Вичиз, Къуръанда лугьузва (16-сура, 125-аят, мана):
«Эвера (эй Пайгъамбар, вуна) жуван Раббидин рекьиз камаллувилелди ва хъсан насигьатдалди ва гьуьжет ая (вуна) абурухъ (ваз аксивалзавай ксарихъ галаз) лапни хъсан тегьердалди (хъуьтуьлдиз, дуьздаказ). Гьакъикъатда, ви Раббидиз, — Адаз лап хъсандиз чизва вуж Адан рекьикай ягъалмишвиле аватIа ва Адаз лап хъсандиз чизва дуьз рекье авайбурни!»
Гьар са мусурмандин хиве авай буржи я жуваз кьисмет хьанвай Ислам диндиз атун патал масабурузни эвер гун, вавай гьи къайдада жезватIа. Вуна, ви чирвилиз килигна, эвер гана кIанда, амма камаллувилелди: яни лазим чкадал кьадай гаф лугьун, вични хъуьтуьлвилелди. Гьа и 16-сурадин 127-аятда Аллагьди лугьузва (мана):
«Сабур ая (вуна, эй Пайгъамбар) ва ви сабур анжах Аллагьдин патай я (Ам я ваз куьмекзавайди)! Пашман жемир (вун) абурун (ваз аксивалзавайбурун) патахъай ва жемир вун дарвиле (хажалатда) абуру ийизвай гьиллейриз (амалдарвилериз) килигна (ам чпиз акси жеда)».
Ви кIвалах я агакьарун ва абуруз сабур гун, мумкин я, ви гафуниз са гаф хълагьда, мумкин я, анихъ галай кас ви гъавурда акьун тавуникди вун жуван гафар са шумуд сеферда лугьуниз мажбур жеда. Мумкин я, гьич саймишдач вун рахадайла, ихьтин чIавузни вуна сабур гана кIанда. Аллагьди Пайгъамбардиз (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) эмир гузва, сефил жемир лугьузва, абур элкъвена хъфидайла, ви гафуниз яб тагудайла. Лукьмана вичин хциз лугьузвай гафар Къуръанда гъанва. Аллагьди Къуръанда лугьузва (31-сура, 17-аят, мана):
«Я зи хва! КапI ада́ ая, дуьз (хъсан) кар авун эмир ая, нагьакьан (айиб алай) кар авун къадагъа ая, сабур ая ви кьилел атайдал. Гьакъикъатда, ам (Аллагьди важиблу авунвай, чпел) къетIивал (кIевивал) авун лазим крарикай я».
Хъсан рекьиз эвер гудайла, сада кьванни акси яз вичиз гаф лугьун тавур гьич са пайгъамбарни, са мусурманни, са инсанни хьанвайди туш. Са бязи пайгъамбарар чпин халкьари кьейиди я, авай чкайрай чукурайди я. Ихьтин дуьшуьшар мусурманрин кьилелни къвезвайди я, им адетдин кар я. Вуна лагьай гьар са гаф кьабулиз, виридаз хвеши жедай вахтар жедайди туш. Им са патахъай кьуртIа. Муькуь патахъай кьуртIа, вуна агакьарзавай къайда дуьз къайда яни, тушни — гьадакайни фикир авун лазим я. Вуна са сеферда лагьана ва ви гафуниз яб тагайла, вун туьнт жезвани, гьараяр ийиз эгечIзавани, вун абурун винел гъутар гваз физвани, я тахьайтIа, хъелна, «гьанлай анихъ Жегьеннемдиз аватуй» лугьузвани?.. Эгер диндиз эвер гудайла, вун инсанрив и тегьерда эгечIзаватIа, им дуьз къайда туш. Эвер гудайла, камаллудаказ, хъсан ихтилат гваз эвер це лугьузва Аллагьди.
(Гьасамудин Сефибегован худбадикай гьазурнавай макъала. КьатI ама)
