Чи лезги миллет, ам халкь хьайи чIавалай башламишна, девирра къунши халкьарихъ галаз къуьн-къуьневаз, кьве гъилелди зегьмет чIугваз,гьалалдин фу нез, гьуьрмет-хатурдалди, кIеве авайдаз куьмекиз яшамиш хьайиди я. Ада са чIавузни чапхунчийрин вилик метIер ягъайди туш. Авай гаф чинал лугьуз вердишди тирвиляй чав женнетдин юкь хьтин берекатлу, абуземзем булахринни кIа­ма­рин, вацIарин гьалкъада авай чилер-чи Лезги Ватан агакьнава. Ам пакдиз хуьн, несилрив агакьарун гьар  садан буржи я.

Лезги лагьай гаф гьар са лезгидин рикIе авай гъалибвилин пайдах хьиз я. А пайдахдин нурдик, къуватдик хьурай чун эбеди!

Чи баркаллу бубайрилай хайи чил, чIал, хъсан адетар хвена, чал агакьариз алакьна. Абуруз регьят хьайиди яни бес? Чун гьа бубайрин руьгь квайбур тушни?!

Зи дуст, рагьметлу Шамсудин Тагьирова вичин “Зи хайи хуьр, зи Камар хуьр” шиирда кхьенва:

“Вун гьинай?” лагьай чIавуз,

Уьзягъдиз, тавуна таб,

“Камар хуьряй я зун” лугьуз,

За эллериз гуда жаваб”.

За гила фикир ийизва, Камар хуьр 15 кIваликай ибарат я (тир, гила ам амач), инай я зурба  алимар, я композиторар, я игитар акъатнач. ЯтIани, и хуьруьн жемятди, вичел леке тагъана, гьалалдин зегьмет чIугваз, пелекай гьекь шуткьуниз, фу тIуьна. Эгер хуьр алчах инсанар авайди тир­тIа, белки ада вич анай я лугьун мумкин тушир. Гьавиляй ада уьзягъдиз “Камар хуьряй я зун” лугьузва.

Чазни, за умуд кутазва, “Вун гьинай я? Вун вуж я?” ла­гьа­на хабар кьурла, “Дагъустандай, Лезгистандай, зун лезги я” лугьуз, утанмиш — регъуь хьана кIандач. Чиниз яр акъатдай крар чаз кьисметни тахьурай.

Гьавиляйни за лугьузва: “Зун дуствилел кьарубурукай сад я къе, садвал акваз чи халкьарин, шад я къе”.

За вири девирда, яни зи уьмуьрда, хайи чIалаз, чилиз, Ватандиз къуллугъ авурди я. Заз зи чан хьиз багьа я лезгивални. Зун са чIавузни миллетчи хьайиди туш, за дамах ийизвайди а кар я хьи, чаз тарихрайни малум жезвайвал, лезги халкьдилай халисан, Аллагь рикIел алай инсанрилай хьиз, чеб кьиле тухуз алакьайди я.

Алимри тестикьарзавайвал, лезгияр Кавказдин къадим, бинелу халкьарикай сад я, абурухъ чпин кIел-кхьин, гьукуматни хьана. А къадим тарих авай халкь бес вучиз вичин тарих жа­гъур­ хъийиз кIанз сиягьатда ава? Вучиз чи гзаф ивирар гел галачиз квахьнава? Авайвал лагьайтIа, алай вахтунда чна лезги халкьдин эдебият ва меденият хуьникай гзаф лугьунар, кхьинар ийизва. ЯтIани, рикIивай адаз куьмек гудай, гележегдин несилар тербияламишдай крар тIимил я. Къе чун хьиз, къвезмай несиларни чи тарихдихъ къекъвез амукьдачни?!

Уьлкведа кьиле фейи ва физвай дегишвилери чи медениятдизни эдебиятдиз, чи руьгьдиз еке таъсирзава. Яратмишунрал машгъул ксар тIимил туш. Халисан устадар вужар ятIа чир жезмач. Пул хьайила, вуч кIантIани чап ийизва. Амма художественный ядигарар жезвани абур?

Шаир Майрудин Бабаханова гьавайда лагьанвач жеди: “Лезги литературадин паруяр ацахьнавай хьтинди я — ана гзаф данаяр аваз аквазва”… “Чи поэзия кимин чукьвандиз ухшар хьанва, гьикI лагьайтIа, анал къвез, ни хьайитIани чпин “яцIу якIар” эцигзава”. Яратмишзавайбурун союздин кIвалах тартибдик квач…

Бязибуруз газетар, журналар кхьиз кIанзавач. Абур зи квез  я  лугьудайбурни гзаф жезва. Амма руьгьдин ем галачиз яшамиш хьун — им чна чун савадсуз авун тушни мегер?

Газет, журнал кхьин гьардан вичин хсуси кар я, ам­ма зун тажубарзавайди ахьтин инсанрин руьгьдин гъве­чIи­вили я.

Гьикьван куьне чав гьисс ийиз

Тада етимвал?

Я сивиз кьей азиз дустар,

Гьинва итимвал?

 

Агъзур йисар алатнавай

Шаиррин геле

Къе къекъвезва, цIар жагъуриз,

Физвачни зегьле?..

 

Гъилевайбур куьз ахъайда?

Авачни къадир?

Вучда ахпа чахъ къекъведай

АтайтIа девир?!

Шагьабудин Шабатов