Алатай гьафтеда чи уьлкведа сифте сеферда яз кьиле тухвай регионрин недай суьрсетрин брендрин  Сад лагьай милли  “Россиядин тIямар”  конкурсдин гъалибчияр  малум хьана.  Шад жедай кар ам я хьи,  милли­онди­лай гзаф  россиявийри иштиракай, яни халкьди вичин рикI алай суьрсет хкя­гъун патал сесер гайи  конкурсдин  “Чун хкязава” номинацияда сад ла­гьай­ чкадиз  Дагъус­тандин лапагдин як лайихлу хьанва.

РикIел хкин, “Россиядин тIямар”  конкурс алай йисан 7-октябрдиз малумарнай. Мярекатда иштиракун патал Россиядин 79 региондай тир 508 бренд майдандиз акъудна. Уьлкведин агьалийри чпин рикI алай  суьрсетдиз  сесер гудай вахт  19-ноябрдилай 2-декабрдалди давам хьана. 8-декабрдиз Россиядин хуьруьн майишатдин министерст­вода онлайн-къайдада конкурсдин нетижаяр —  8 номинацияда гъалиб хьайибурун тIварар кьуна.

Россиядин хуьруьн майишатдин ми­нистр Дмитрий Патрушеван гафаралди, проектди Россиядин и ва я маса регионра арадал гъизвай суьрсетриз цIийи патахъай килигдай, масакIа ла­гьайтIа, чи уьлкведин “гастрономиядин карта” арадал гъидай мумкинвал гана. Конкурсдин макьсад  муьштерияр Россиядин мулкунал гьасилзавай жуь­реба-жуьре недай суьрсетрихъ галаз ­та­­нишарун,  гьакI­ни  агропромышленный хиле шей гьасилзавай гъвечIи ва ­юкь­ван бизнесдин агалкьунрал фикир желб авун, уьлкведин хуьруьн ма­йи­шатрин мулкар виликди тухун, ава­дан­ламишун патал цIийи рекьер, мум­кин­вилер ачухарун я, къейдна министрди.

“Конкурсда гъалиб хьуни адан иштиракчийриз неинки алава машгьурвал гъизва, гъалиб хьайибурувай чпин брендар мадни гегьенш базардиз акъудиз жедайвал са жерге серенжемарни кьабулда. МасакIа лагьайтIа, конкурсда гъалиб хьайибурувай экономикадин жигьетдай чпин нетижалувал хкажунихъ элкъуьрнавай серенжемар кьабулуник умуд кутаз жеда”, —  инанмишарна  ада.

Лагьана кIанда, интернетда сесер гун ма­лумаруни “Россиядин тIямар” конкурсдиз  уьлкведин агьалийрин патай ийизвай итиж гьатта гуьзлемиш тавур жуьреда артухарна. ИкI, гьар са ре­гионди вичи конкурсдиз рекье тунвай суьрсетрикай суьгьбетиз, агьалийриз сесер гуниз эвер гуз хьана. Гьаниз килигна, Россиядин Минсельхозди номинацияда сад ваъ, пуд гъалибчи хкядай къарар кьабулна.

ИкI, “Чун хкязава” номинацияда ­Да­­гъустандин лапагдин якIухъ галаз санал гьакIни Подмосковьедин нисияр ва Бурятиядин буузаяр (позы) гъалиб хьана. И пуд суьрсетдиз Россиядин же­мят­ди виридалайни гзаф сесер гана. Конкурсдин амай 7 хиле ишти­ра­кай­  брендриз (суьрсетриз) къимет пешекаррикай ибарат комиссияди гана. Чи уьлкведа гьасилзавай гьихьтин суьрсетар виридалайни дадлубур яз гьи­сабнатIа, чна агъадихъ къалур­зава.

 

ИкI, “Чи хуьряй я” номинацияда  гъалиб хьана:

1 — Кологривдин (Костромадин областдин шегьер)  чрай къаз

2 — Сидимадин (Хабаровский крайдин поселок)   вирт

3 — Сыростандин (Челябинскдин областдин хуьр) нисияр.

 

“Дадлуди патав гва”:

1 — Татаррин кьурурнавай къаз

2 — Арктикадин мерейрин пастила

3 — Костромадин ниси

“Дад аку, рикI ацукьда”:

1 — Мичуринскдин ичер

2 — Казандин чак-чак

3 — Тувадин гьерен як

 

“ТIямдин ярмарка”:

1 — Кубандин чехирар

2 — Дондин чехирар

3 — Сосьвиндин селёдка

“Вири уьлкве патал”:

1 — Вологдадин дуьдгъвер

2 — Адыгеядин ниси

3 — Башкириядин вирт

 

“Сергьятар авачир дад”:

1 — Белёвдин (Туладин область) пастила

2 — Томскдин кедрдин нек

3 — Ямалдин миргин як

“Чи къулан патав ша”:

1 — Карелиядин форель

2 — Крымдин чехир

3 — Осетиядин цикIенар

Чна идалай виликни хабар гайивал, Дагъустанди “Россиядин тIямар” конкурсдиз  республика лишанламишзавай ругуд продукт рекье тунвай: лапагдин як, машмашрин миже, хипен ниси, кьурурнавай дулдурмаяр, чай ва кIепI (урбеч). Абуруз виридаз тайин кьадар сесер гана. И жигьетдай сифте жергейра, яни уьлкведин агьалийрин арада машгьурвал къазанмишнавайбурун арада кьурурнавай дулдурмаяр, кIепI ва Дагъустандин чай  гьатнава. Амай продуктрин гьакъиндай суалар къвезвач — абурун дад ва хийирлувал виридаз малум я, амма “Дагъустандин чай” гьихьтинди я? Чун гъавурда турвал, Да­гъустандин чайда анжах тайин сортарин дагъдин пурнияр ва жикIияр ишлемишзава, абур маса чкайра мад санани гьалтзавач, — анжах чи республикадин кьакьан дагълара. Идалайни гъейри, чайдик цIантарар, эферар ва са жерге маса, инсандин сагъламвал патал хийирлу, гьа са вахтунда гьар юкъуз хъваз жедай хъчар ква. Республикадин къенепата хъчарин чайдалди  тажубариз жедачтIани, региондилай къерехда, уьлкведин чIехи шегьерра адал рикI алайбурун кьадар гзаф я. Месела, Тидибдин (Шамил район), “Ракъинин дере” чаярин тIвар-ван фадлай раиж я, абуру жуьреба-жуьре конкурсра иштиракзава, виниз тир чкаяр кьазва.

Конкурсда  иштиракун патал, бязи маса регионрайни лапагдин як гъан­вайтIани, акьалтIай гзаф сесер халкьди Дагъустандин суьрсетдиз гана. Малум хьайивал, тIебии шартIара, дагъдин яйлахра куьчери къайдада хуьзвай, михьи булахрин цел чIехи жезвай чи республикадин лапагрин дад амайбурулай са кьадардин тафаватлу я. Республикадин алимри-селекционерри 16 йисан зегьметдин нетижа яз арадал гъанвай Дагъустандин дагълух жинсинин, лезги жинсинин лапагривай тIе­биатдин дагълух шартIара дурум гуз — яргъал мензилра къекъвез (куьч жезвай вахтунда — 500 километрдив агакьна), мекьивилер эхиз ва икI мад — жезва. Нетижада, яйлахрин жуьреба-жуьре набататрикай ибарат векь незвай  и якIук инсандин сагъламвал патал кфетлу шейэр гзаф ква, адакай лапагдиз хас ни къведач, якIун ягълувални тIимил я. Лапагдин як бедендин кIубанвал патал лазим аминокислотайралдини девлетлу яз гьисабзава.

Сифте сеферда яз тухванвай и конкурс, къейд ийин, лап хъсан кардин кьил кутазвай гьерекат я. Уьлкведин экономика патал  авай хийир иллаки екеди я. Мулкарин майданрал ва  агьалийрин кьадардал гьалтайла, Россия дуьньяда виридалайни чIехи  уьлкве я. Гьар са регионда анжах вичиз хас тIебиатдин шартIар, гьава, яд, дагълар, дугунар ава. Гьаниз килигна, и ва я маса чкада гьасилзавай продуктарни сад масадалай тафаватлу жезва. Виридалайни тIямлуди, дадлуди жагъурун, ам майдандиз акъудун ва гегьенш майданра маса гуз жедай мумкинвилер арадал гъун, са шакни алач, экономикадик гьерекат кутадай, гьам уьлкведин, гьамни гьар са агьалидин агьваллувал артухардай рекьерикай сад я. Инсанар производстводал желб авун, гъвечIи ва юкьван бизнесдиз рехъ гун – ибур бейкарвилин месэла гьялдай рекьерни я.

Дагъустанди конкурсдиз рекье тунвайди ругуд продукт ятIани, чаз чизва, республикадихъ ихьтин — гьам сагъ­лам­вал патал хийирлу, гьамни дадлу суьрсетар гьеле гзаф ава. Абур ге­гьенш  ­базардиз акъуддай рехъ жагъурунин жигьетдай  “Россиядин тIямар” конкурс лап хъсан алат я.

“Регионрин брендар — ибур алай вахтунда вири дуьньяда виридалайни еке игьтияж арадал атанвай ва чи уьлкведин экономика патални чарасуз лазим шейэр я. Гьаниз килигна, Роспатент суьр­сет гьасилзавайбуруз жезмай кьван куьмек гуз гьазур я”, — къейдна конкурсдин комиссиядик квай интеллектуальный хсусиятдин рекьяй Федеральный къуллугъдин руководитель Григорий Ив­лиева.  Идалайни гъейри, конкурсдин гъалибчияр Россиядин Минсельхозди регионрай тир недай суьрсетрин брендар виликди тухунин, абуруз куьмек гунин жигьетдай гьа­зурнавай серенжемрик кутада. ГьакIни вкусыроссии.рф сайтда регионрин брендрин каталог туькIуьрда, адан куьмекдалди гьар са касдиз и ва я маса региондин гастрономиядин кьетIенви­лерихъ галаз таниш жедай мумкинвал жеда.

РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводиз “Россиядин тIямар” конкурс йиса садра тухудай фикир ава.

Жасмина Саидова