И йикъара Махачкъалада сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай ксар — инвалидар патал лишанлу вакъиа кьиле фена. Имам Шамилан тIварунихъ галай проспектда, 22 “б”-нумрадин дараматда, “Время перемен” тIвар алай яшайишдин кафе ачухна. Анин кьетIенвал адакай ибарат я хьи, ина зегьмет чIугвазвайбур инвалидар — сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай ксар я. Идалайни гъейри, ина, саки 200 квадратный метр майдан авай залда, инвалидриз (атун — хъфин, ацукьун, тIуьн патал…), гьа гьисабдай яз коляскайра авайбур патални вири къулайвилер яратмишнава. Кьвед лагьай мертебада сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай аялриз ашпазвилин пешедай чирвилер гун пландик ква. Къейд авун лазим я хьи, и жуьредин кафе Россияда мад санани авач. Дагъустанда сифте яз и жуьредин проект кардик кутунва. Алай вахтунда ина тежрибалу пешекаррин гуьзчивилик кваз сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай 15 жегьилди кIвалахзава. Яшайишдин кафе ачухуниз талукьарнавай шад мярекатда Махачкъаладин администрациядин, республикадин министерствойрин ва ведомствойрин, РД-дин Общественный палатадин, жуьреба-жуьре организацийрин ва СМИ-рин векилри иштиракна…
Шад мярекат инвалидриз куьмек гудай Дагъустандин региональный общественный “Накъвар галачир уьмуьр” тешкилатдин руководитель, РД-дин Общественный палатадин член, и проект арадал гъуник кьил кутур Айшат Гьамзаевади ачухна. Ада кIватI хьанвайбуруз, гьакIни и идара ачухуник пай кутур вирибуруз сагърай лагьана.
— Кафедин проект арадал гъидайла, чна коммерциядин, яни пул къазанмишунин макьсад вилик эцигнач. Ина кIвалахзавай ксар патални им кьилин шартI туш. Къенин юкъуз инвалид гзаф инсанриз материальный терефдилай гъейри, чпи сагълам инсанрихъ галаз сад хьиз уьмуьр кечирмишун, уьмуьрда чпин чка жагъурун гзаф важиблу я. Гьавиляй чи кьилин везифайрик ахьтин ксариз алакьдай вири куьмекар, чирвилер гун, абурув къайгъударвилелди эгечIун, кIвалахдалди таъминарун… акатзава. Чнани кIевелай умудзава хьи, и проектди чи тербиячийриз вилик эцигнавай макьсад кьилиз акъудиз куьмекда. Чнани вирида абуруз и карда куьмекна кIанда, — къейдна ада.
Махачкъала шегьердин администрациядин кьилин заместитель Запир Алхасова адетдинди тушир кафе ачухун тебрикна, адан кьетIенвал къейд авунихъ галаз сад хьиз, проектдик кьил кутур, ам арадал гъиз куьмекар гайи А.Гьамзаевадин тIварцIихъ чими келимаяр лагьана.
— Им лап хъсан фикир я, гьикI хьи, ихьтин проектди инвалидриз кIвалахдай чкаяр яратмишдай мумкинвал гузва. Идалайни гъейри, бедендин мумкинвилер сергьятламишнавай ксар патал ина къулай вири шартIар яратмишнава. Им еке кар я. Абурувай, са четинвални авачиз, иниз къвез-хъфиз жезва. Чна къенлай кьулухъни шегьерэгьлияр патал ихьтин къулайвилер авай чкаяр мадни гзаф кардик кутаз чалишмишвалда, — алава хъувуна ада.
РД-дин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй вилик тухудай министр Изумруд Муьгьуьтдиновади “Время перемен” кафе арадал атунин тарихдал фикир желбна.
— Россияда мад санани авачир ихьтин кафе Президентдин, спонсоррин ва мергьяматлувилин фондарин грантрин гьисабдай арадал гъана. Шегьердин администрациядини и проект кьилиз акъудуник, яни кафе пландик кутунвай вахтунда ачухун патал еке чалишмишвилер авуна. Чун и жуьредин проектрин тереф хуьз гьазур я, — алава хъувуна министрди.
Дагъустандин Общественный палатадин Председатель Абдухалим Мачаевани вичин рахунар и проект арадал гъунай ва ам уьмуьрдиз кечирмишунай Айшат Гьамзаевадиз сагърай лугьунилай башламишна.
— Айшат Гьамзаевади республикадин чирвилер гудай къурулушда сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай аялрин ихтиярар уьмуьрдиз кечирмишун ва абуруз амай аялрихъ галаз сад хьтин мумкинвилер гун, гьакIни абуруз уьмуьрда яшайишдин рекьяй шартIар тешкилун патал зегьметар чIугваз яргъал йисар я. Ада и къени крариз вичин вири уьмуьр бахшнава. Адан зегьметриз къимет тагана тунвач. Айшат Гьамзаевадин къайгъударвал, дидевилин и кьил, а кьил авачир кIанивал, ада чIугвазвай зегьметар Владимир Высоцкийдин “Своя колея” премия гуналди къейднава. Ада са аялни фикир тагана тазвач. Гьар са аялди адан къайгъударвал ва чимивал гьиссзава, — къейдна Абдухалим Мачаева.
КьетIен жуьредин идараяр ачухунин важиблувиликай мярекатдал Махачкъала шегьердин депутатрин собранидин председатель Абулмуслим Муртазалиева, РД-дин карчивилин ва инвестицийрин рекьяй Агентстводин руководителдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Гьажи Гьасанова, гьакI сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай аялрини лагьана. И проектдин кьилин макьсад бедендин (физиологиядин) кьетIенвилералди тафаватлу жезвай инсанрикай гьамиша адет хьанвай фикир (стереотип) арадай акъудун, чIурун я. Идалайни гъейри, кафедин тешкилатчийри умуд кутазвайвал, ихьтин идарайри инвалид инсанриз са командада аваз кIвалахдай, идалди чпиз къимет гунин дережа хкаждай мумкинвал гуда.
Шад мярекатдилай гуьгъуьниз Айшат Гьамзаевадихъ галаз кьиле фейи куьруь суьгьбетдай малум хьайивал, и проект 2017-йисуз президентдин грантрин Фондунин конкурсда гъалиб хьана ва ам уьмуьрдиз кечирмишун патал 2 миллион манат чара авуна. Вири санлай проектдиз 8 миллион манат харжна. Амай пул “Территория добра”, “Надежда” ва мергьяматлувилин маса фондарин куьмекдалди кIватIна.
Рагнеда Рамалданова
