Къе заз хъсан инсандикай — 32 йисуз школада гьакъисагъ зегьметдалди коллективдин, аялрин ва диде-бубайрин арада лайихлу кIанивал ва гьуьрмет къазанмишнавай муаллимдикай ихтилат ийиз кIанзава.

Абдулнасир Рамазанов 1968-йисуз Мегьарамдхуьруьн райондин Самур хуьре, Самур вацIал алай муьгъ хуьзвай дестедин начальниквиле кIвалахай Абдулмежидан хизанда, дидедиз хьана. Хуьре юкьван мектеб чешнелудаказ акьалтIарай 1985-йисуз ам Дагъустандин госпединститутдин физикадинни математикадин факультетдик экечIна. Сад лагьай курсунин эхирра адаз армиядин жергейриз эверна.  1986-йисан июндиз ам Оренбургдин областдин Ясный шегьерда авай ракетайрин кьушунриз (РВСН) рекье туна. Абдулнасира сифте жергедин аскер, ахпа ефрейтор, младший сержант, сержант яз къуллугъна. Кьвед лагьай йисуз частунин командирди ам дизелдин улакьрин станциядин начальниквиле тайинарна.

Армиядай хтайла, ада институтда кIе­лун давамарна. 1992-йисуз Абдулнасира­ вуз физикадинни математикадин муаллимвилин рекьяй яру диплом къачуналди акьалтIарна.

Зегьметдин рехъ ада 1993-йисуз Бил­бил-Къазмайрин юкьван мектебда кIва­ла­хунилай гатIунна. Са йисалай адакай Самурда авай нянин мектебдин заведующий хьана. 1996-йисалай Абдулнасир Абдулмежидовича Самурдин юкьван мектебда физикадинни математикадин муаллим яз кIвалахзава. 2000-йисуз ам сифтегьан классрин завучвиле, 2012-йисуз тербиядин кIвалахдин рекьяй директордин заместителвиле эцигна.

Мектебда муаллимвиле кIвалахай йисара ада вич хъсан инсан, пешекар муаллим яз къалурна. Адаз зегьметдив рикI гваз эгечIун, вичивайни, аялривайни истемишунар авун хас я. Вичи кIелай мектебда кIвалахиз гатIунай сифте йикъалай ада коллективдин фикир вичел желбна. Гьамиша чина хъвер авай, хъсанвал кIандай инсан. Ачух, адетдинбур тушир гзаф тарсар тухвана. Кьилин макьсад — аялриз ерилу образование гун. Ада вичин устадвал тамамвилихъ агакьарзава. Директордин заместитель яз, ада гафуналдини кардалди гьар садаз куьмекзава. Акьалтзавай несилдиз чешне яз хуьруьн жемиятдин уьмуьрда активнидаказ иштиракзава. Мектебда муаллимри, классрин руководителри тухузвай мярекатар гьазуриз, кабинетар тадаракламишиз ада куьмек тагай кас амач. Адан рикI мектебдихъ кузва.

— Дуьз лагьайтIа, мектебда амаз за муаллимвилин пешедихъ са акьван ялзава­чир, — лугьузва А. Рамазанова. — Зи рикI электротехникадал гзаф алай. Иниз килигна, зун физикадай технический кружокдиз физвай. Институтдик экечIна кIелдайлани, зи рикIе муаллимвиле кIвалахда лагьай фикир авачир. А вахтунда Дагъустандин институтдик, репетиторар галачиз, жуван чирвилералди экечIун чIехи дамахни тир, бахт­ни. Физикадинни математикадин факультетдик экечIун а вахтунда кьетIенвал, агалкьун яз гьисабзавай.

Муаллимвиле кIвалахиз башламишай  1993-йисалай за аялриз жуван рикI алай пешедай чирвилер гузва. 12 йис я тербиядин рекьяй  директордин заместителвиле зегьмет чIугваз.

— Тербиядин важиблувиликай вуч лугьуз жеда? — хабар кьуна за.

—  Тербиядин роль вири девирра важиб­луди я. Хъсан нетижа арадал гъун патал гьикьван месэлаяр гьялна кIанзава! Къе мектебдин вилик эцигнавай везифа адакай­ ибарат я хьи, тербия гузвай аялдикай гележегда ватанперес, зегьметкеш, хизандин­ къайгъу чIугвадай кас жен. Кьилиз гьикI акъуд­да? Рекьер гзаф ава: жавандихъ ва адан къуватрихъ агъун, бубайрин адетрал амал авун, Ватан кIан хьун ва хуьн, а патал алайдаз писвал тавун, дарвиле авайдаз жедай куьмек гун.

Тербиядин кIвалахди низам, чирвал, вахтни сабур, санал кIвалахун, санал яратмишун истемишзава.

Образованидин гьерекатда инновациядин къайдаярни ишлемишунин чарасузвал ава. Са шакни алачиз, алай вахтунда компьютер инсандин уьмуьрдин са пай я.  Ида кIелзавайбурун рекъемрин культура арадал гъизва.

Икьван гагьда мектебра тербиядин тахминан рабочий программаяр ишлемишзавай. 2023-йисуз дибдин умуми образованидин федеральный программаяр (ФООП) турдалай кьулухъ образованидин гьар са дережадиз вичин тербиядин федеральный рабочий программа хьанва.

ФГОС цIийи хъувуни мектебда тербиядин кIвалахни хъсан патахъди дегишарна. ЛагьайтIа жеда, ватанпересвилин тербиядин кIвалах саки СССР-дин мектебра авай хьтин тербия гунихъ элкъуьр хъувунва.

«МЭШ-дин» рекъемрин сервис Дагъус­танда, гьа жигьетдай яз чи мектебдани, кардик кутунва. И сад тир образованидин платформади  аялдиз кIелиз, муаллимдиз тарс гуз, диде-бубайриз и гьерекатдихъ галаз таниш жез куьмек гузва.

Чаз малум хьайивал, Абдулнасир Абдулмежидовича четин аялрихъни абурун хизанрихъ галаз тухузвай кIвалахдиз кьетIен фикир гузва. Мектебда диде-бубайрихъ галаз тухузвай кIвалахни тербия гунин къурулушда важиблубурукай сад я.

Классдин руководителрин методобъединенидин руководитель яз, А. Рамазано­ва­ абурун кIвалах тешкилуниз, гуьз­чи­ви­лик кутуниз гзаф вахт­ни къуватар серфзава. Тербиядин­ кIвалах тешкилдайла, ме­то­дика­дин дережа хкажуниз фикир гузва, педагогикадин цIийи технологияр, тежри­ба чирзава, нетижаяр веревирдзава. «Сифтебурун гьере­катни», аялрин само­уп­рав­ле­нидин кIва­­лах­ни адан гуьзчивилик кваз кьиле физва.

Мектебдин директор Ираида Къурба­нова: — Абдулнасир Абдулмежидович­, тер­биядин кIвалахдай зи заместитель хьиз, муаллимрин насигьатчини я. Мектеб­да ада вичин кIвалах методикадин жигьетдай­ са­вадлудаказ ва пешекарвилелди кьиле­ тухузва. Яратмишдай жуьреда кIва­лах­за­вай ада аялрихъ галаз кIвалахдай план туь­кIуьрдайла, абурун яшарин кьетIен­виле­риз килигна, вичин тешкиллувилин алакьунар къалурзава.

Мектебдихъ вижевай нетижаяр, аялриз ватанпересвилин тербия гунай аквадай хьтин агалкьунар ава. Гьелбетда, эгер виликамаз фикирна, тешкилна, гьар юкъуз классдилай къеце тухузвай тербиядин кIвалах тахьанайтIа, ихьтин агалкьунар жедачир. Яргъал йисара гьакъисагъдаказ ва нетижалудаказ зегьмет чIугунай, акьалтзавай несилдиз тербияни чирвилер гуз, образование вилик тухунай Абдулнасир Абдулмежидович «Дагъустан Республикадин образованидин отличник» лагьай тIварцIиз лайихлу хьанва.

Абдулнасир муаллим 1990-йисуз бине Киркарин хуьряй тир Эмма Жарулаевнадал эвленмиш хьана. Адани Самурдин юкьван мектебда кIвалахзава, математикадин тарсар гузва. Абурухъ кьве велед ава:  Максимни Заур.  Кьве гададини Ростовдин рекьерин алакъайрин госуниверситетда (РГУПС) кIелна. Максима — Ростовда авай РЖД-дин отделдин начальник яз, Заура РЖД-дин Дербентда авай подстанциядал дежурный яз кIвалахзава.

Къагьриман  Ибрагьимов