ЧIехи Гъалибвилин — 80 йис

Ватандин ЧIехи дяведа гьалибвал къачуник пай кутур СтIал Сувлейманан райондин Ивигрин хуьряй тир Шагьбанов Буба Шагьбановичакай за са кьадар делилар кIватIна. ЧIехи Гъалибвилин 80 йисан юбилейдин йисуз адакай газет кIелзавайбуруз суьгьбет авун кутугнавай кар яз акуна заз.

Буба Шагьбанов 1920-йисан 15-мартдиз Ивигрин хуьре дидедиз хьана. 1942-йисан 18-февралдиз лишанчийрин 211-полкуна присяга кьабулна. Ада Советрин Ар­мия­диз пешекарар гьазурун патал оборон­но-массовый еке кIвалах тухвана. Идай           Б. Шагь­бановаз Осоавиахимдин (ДОСААФ) райсоветдин грамота гана.

Гуьгъуьнлай ам гуьгьуьллувилелди фронтдиз фена. Рагьметлудан багърийри чаз лагьайвал, Буба Шагьбановича дяведин йисар пашманвилелди рикIел хкидай. «Женгина жуван юлдашар телеф хьун гзаф дертлу кар я» — лугьудалдай Б. Шагьбанова.

Женгинин кар хъсандиз чидай викIегь ивигарвиди 1944-йисан июлдилай дяведин­ эхирдалди тупарин 136-батареяда аваз, яракьдин командир яз, женгера иштирак­на. Ада Прага азад хъувун патал кьиле­ фейи къати женгер, сентябрдин мекьи йи­къара,­ душмандин гуьллейрин харцизни килиг тавуна, Висла вацIай экъечIай вахтар мукьвал-мукьвал рикIел хкидалдай.

1944-йисан 14-сентябрдиз Прага шегьер азад хъувунай Б. Шагьбановаз фронтдин командованиди чухсагъул малумарна.

Варшавадилай кьибледихъ кьиле фейи къизгъин женгера жуьрэтлувал къалурунай адаз 1945-йисан 16-январдиз Верховный Главнокомандующий В.И. Сталинан приказдалди чухсагъул малумарна ва «Варшава азад хъувунай» медаль гана. Кьегьал аскерди душмандин магъара тир Берлин къачун патал кьиле фейи лап къати жен­герани иштиракна. Берлин къачуна, душмандин гзаф кьадар аскерарни офицерар, женгинин техника гьалкъада кьуна, ахпа абур тергнай. 1945-йисан 2-майдиз И. Сталинан приказдалди адаз мад чухсагъул малумарна.

Рейхстагдин цлал «Чун гьахълу тир, гьавиляй чун гъалибни хьана. Ивигарви Буба Шагьбанов» гафар кхьей ам, винидихъ тIварар кьур женгинин шабагьрилай гъейри, «Яру Гъед», Ватандин дяведин 2-дережадин орденар, «Германиядин винел гъалиб хьунай», «Берлин къачунай», 2 сеферда «Женгера лайихлувилерай»  медалар хурудал алаз хуьруьз хтана.

Багърийри ахъаяй ихьтин дуьшуьшарни рикIел хкин.

1945-йисан майдин эхирра Ивигрин хуьре яшамиш жезвай Бубадин стха Эмиран патав са итим атана.

— Я Эмир, чан хва, ваз муштулух, ви стха Буба дяведай хтанва, заз ам Кьасумхуьрел военкоматдин патав акуна, — лагьана атай итимди.

Кьадар авачир кьван шад хьайи 17 йисан яшда авай Эмир, балкIандал акьахна­, тадиз Кьасумхуьрел фена. БалкIан кутIун­на, Эмир вичин стха къаршиламишун патал, военкоматдал фена. Гьикьван къекъве­натIани, суракьнатIани, Эмираз стха жагъа­нач. Белки, кIвализ атай касди закай зарафатар авуна жеди, — рикIяй ихьтин хиял фейи Эмир вичин балкIандин патав сефил яз хъфена.

—  Я чан хва, вун балкIандаллаз къведайла шад, кIубан тир. Гила  балкIандал сефил яз ахкьахзава хьи? — хабар кьуна куьчеда авай са итимди.

Адаз Эмира вичиз са касди Кьасумхуьрел стха акуна лагьана хабар гайидакай, атана къекъвейла, ам гьалт тавурдакай ихтилатна.

— Стхадихъ къекъвезвайди ятIа, фена атIа столовойдиз килиг, —  лугьуда гьа итимди.

Фида Эмир столовойдиз — авач. Рахунрин ван къвез акурла, ам кухнядиз фена. КилигайтIа, стха Бубади, столдихъ ацукьна, са итимдихъ (аскердихъ) галаз эрекь хъвазва.

Шад гуьруьшдилай, хваш-бешдилай гуьгъуьниз, Эмира вич  Кьасумхуьрел атуникай ихтилатна.

— Чун инал ацукьунихъ, ички хъунихъ ихьтин себеб ава, — хъуьрез-хъуьрез давамарна ихтилат Бубади. — Дяведиз рекье­ гьатдай юкъуз зунни и кьеанви гьа инал гьалтнай. Дяведай чун бажагьат сагъ-сала­матдиз хуьруьз хкведа лагьана, гьа и столдихъ чна са шуьше эрекь хъвайиди я. Хтайлани, чун Кьасумхуьрел сад-садал гьалт хъувуна. ГьикI акъвазда кьван чун ихьтин гуьруьш чуьхуьн тавуна!..

Инлай кьве стхани Ивиграл рекье гьат хъувуна.

Са кар мад итижлу я. Буба Шагьбанович фронтдин рекьерай Берлиндиз кьван фена­, гьич гъвечIи хер-кьацIни тахьана. И кардихъни себеб ава. Бубадин дах Шагьбан чи патара тIвар-ван авай фекьи тир. Ада югъ-йиф вичин хва дяведай сагъ-саламатдиз хтун патал дуьаяр, Аллагьдивай тIалабунар ийидалдай. Гьа дуьайри, фекьи Шагьбана­ Худадивай авур тIалабунри хвена хва. И кардихъ инанмиш тир Буба Шагьбанович вични.

1946-йисуз Б.Шагьбанов партиядин жергейриз кьабулна ва адакай Кьасумхуьруьн райсоветдин гособеспеченидин отделда старший инспектор хьана.

1947-йисуз ада Дербентдин педучилище акьалтIарна, гуьгъуьнлай Цмурдал интернатдин директорвиле, Кьасумхуьрел­ райкомда, Дербентда авай Сталинан тIва­рунихъ галай школа-интернатда бухгалтер­виле, столовойдин заведующийвиле кIва­лахна.

Гуьгъуьнлай Буба Шагьбанович Баку­диз фена, ана «Азнефть» объединенида­ нафтIадин тадаракрин операторвиле кIва­лахна. Намуслу зегьметдай ам 1975-йисуз «Соцсоревнованида гъалиб хьайиди», 1981-йисуз «Коммунистический зегьметдин зарбачи» знакриз лайихлу хьана.

Фронтда кьегьалвилер, зегьметда зирек­вал къалурай, вичин вири уьмуьр намуслудаказ тухвай Буба Шагьбанович 1993-йисуз Бакуда рагьметдиз фена, гьана кучукнава.

Катран мукай кард къарагъда, лугьузва бубайрин мисалда. Буба Шагьбанован рушар тир Феридади, Фаизади, Секината, Гуляди, Наидади, Индиради кьилин образование къачуна, Бакуда, Махачкъалада ва Кьасумхуьрел жуьреба-жуьре пешейрин иесияр яз кIвалахзава.

Буба Шагьбанован экуь къамат, игитвилер багърийрин ва ам чидайбурун рикIелай алатдач.

 Хазран  Кьасумов