Жуван сагъламвилин къайгъуда жув хьа­­на кIанзавайвилин гъавурда инсан гъвечIи­ чIавалай тун важиблу я. Гьерекатда­ авай, яни физкультурадал машгъул, кагьулвал­, темпел­вал вичив гатIумар тийизвай, нефс вилик кутан тийизвай, кIани пешедай кIвалах­завай касдив азар гатIумдач. Гьаниз килигна чун гьар экуьнахъ гьуьлуьн кьерез физва, къекъвезва. Эгер вилик­дай кьеряй сад-вад кас ак­вадайтIа, гила, Редукторный по­селокдин гьуьлуьн кьер аваданламишайдалай кьулухъ, ял ягъиз, тренажеррал машгъул жез, махсус­ жигъирра къекъвез, гзаф инсанар къвезва­. Таза аялар авай коляскаяр гвай дидеярни, яшлу инсанарни пара я. Кьер хъсандиз туькIуьрай ксариз вирида сагърай лугьузва. Дуьзгуьн шартIар тешкилайла, инсанрик руьгь акатда…

Тренажеррин майдандал таниш итимри чи уьлкведин Президент Владимир Путинан гафариз талукь баянар гузвай. «Чаз кIамай кьван депутатар, министрар, губернаторар ава, сада кьванни спортдин секцияр аялриз пулсузбур авуна кIанзавайдакай лагьанач. Ингье гьа и месэладизни президентди фикир гана», — лагьана Базая. — Зун жуван хтулар машгъул жезвай секцийриз хейлин пулар гуниз мажбур хьана».

— Вибур чIехи хьанва, — лагьана Камила, — зун гила гьа вун хьайи гужак ква. Са хтул  — боксдиз, сад — дзюдодиз, муькуьдини тхэквондодиз физва. Санлай гьар вацра цIуд агъзур манат кьван гузва. Де лагь, гьахьтин мумкинвал авачирбуру вучрай? Абурун аялар, хтулар спортдивай къерех жезва. Нетижада абур куьчейра гьатзава, чIуру крарин иесиярни жезва.

— Валлагь, чи Президентди пара дуьз кар авуна. Гзаф аялар авай хизанрин гадайризни рушариз спортдин секцийра пулсуз машгъул жедай мумкинвилер яратмишунай диде-бубаяр пара рази жеда.

Уфа шегьерда физкультура ва спорт вилик тухунин рекьяй Советдин заседанидал рахадайла, Владимир Путина къейдна: «За авайвал лугьузва, эгер зи аялвилин вахтунда, зун спортдин заз хуш жуьрейрал машгъул жедайла, пул гуниз мажбурзавайтIа, залай я самбодай, я дзюдодай СССР-дин спортдин мастервилин нормативар кьилиз акъудиз алакьдачир. Гзаф аялар авай ва  тIимил таъмин тир хизанрин аялривай спортдин секцийра машгъул хьунай пулар къачуна кIандач. Гьар са карда кьадар хъсан я. Бязи вахтара чина садани сергьятар гьиссзавач, кваз кьазвач».

Президентди лагьайвал, «пулсузбур» я лугьузвай секцийрани диде-бубаяр спортдин формаяр маса къачуниз, спортдин майданар кирида кьуниз, чпин аялар жуьреба-жуьре, турнирриз ракъурун патал хейлин пулар харж авуниз мажбур жезва. Мисал яз ада хоккейдин секция гъана. Чпи чпиз туькIуьрнавай «алава занятияр» лугьудайбуруз пулар та­гай­тIа, аялар тренировкайриз ахъайзавач.

Гьар са регионда спортдин гьар са хиле, школада, секцияда гележегдин спортсменрин диде-бубайрай алава пулар акъуддай уламар туькIуьрнава. Абур законлубур, тапан­бур, лутувилинбур яни, тушни ахтармишдайбурни, чирдайбурни авач. ГьикI лагьайтIа, гьар са диде-бубадиз вичин аял спортдал машгъул хьана, адакай хъсан спортсмен, сагълам, викIегь инсан хьана кIанзава эхир. Гьавиляй итIи-битIийра къекъвезвач.

Дагъустан дагъларин, гуьзел тIебиатдин, жегьилрин, спортдин республика хьиз малум я. Дугъриданни, Олимпиададин, дуьньядин, Европадин, СССР-дин, Россиядин чемпионрал, дуьньядин Кубок къазанмишайбурал гьалтайла, Дагъустандив гекъигдай маса республика, белки, авач жеди. «Советский спорт» газетди вичин са макъалада Россия­дин спортдин виридалайни хъсан регионрин­ сиягь чапнава. Къимет гудайла, спортдин имаратрин кьадар, регионда тешкилза­вай важиб­лу турнирар ва абурун дережа, датIана кар алай турнирра, чемпионатра иштиракзвай командайрин кьадар, спортдал ва физкультурадал машгъул жезвай агьалийрин процент фикирда кьунва. Спорт йигин еришралди вилик физвай лап хъсан цIуд региондин арада Дагъустанни ава. Имни спортдин идараяр артухарунихъ, дагъвийрин мягькем руьгьдихъ, къастунихъ, спортдал машгъул хьунин гьевесдихъ, зегьмет чIугунихъ ва четинвилериз таб гунихъ галаз алакъалу я.

Гьелбетда, къейд авун чарасуз я, спортдал машгъул жедай ашкъи авай вири аялрихъ спортдин секцийрикай менфят къачудай мумкинвал авач. Государстводин бюджетдал алай спортдин школаяр, академияр, центраяр аватIани, абур тIимил я. Анриз кьадардилай артух аялар кьабулдай ихтияр школайрин чIехибуруз авач. Гьавиляй гзаф аялар пул истемишзавай спортдин секцийриз финиз мажбур жезва. Пулдин такьатар авачирбур лагьайтIа, спортдивай къерех хьана амукьзава. Абурукай гзафбурни «куьчейрин генералриз» элкъвезва. Бязибур тахсиркаррин дестейрик акатзава.

Республикада спортшколаяр гзаф ава­тIа­ни, жаванриз, жегьилриз чпин ракIарар пу­лу­нин савда квай спортдин клубри, залри,­ цент­райри, секцийри ачухзава. Ахьтинбур чи шегьеррин гьар са районда кардик ква. ТIварарни фикир желбдайбур я: «Олимп», «Старт», «Грэпплинг», «Атлетика», «Молот», «Аякс», «Катана», «Скорпион», «Тонн», «Логос», «Импульс», «Восход», «Спортзал», «Ахил­лес», «Астрамед», «Арктика», «Дива Спорт»…

Чпин аялар, хтулар клубриз, секцийриз тухузвайбуру тестикьарзавайвал, гьар вацра са аялдин кьилиз 2 агъзурдалай 5 агъзурдал кьван пулар къачузва. Идалайни гъейри, спортдин инвентарь, парталар маса къачуниз, турнирриз маса шегьерриз финиз-хтунизни хейлин пулар акъатзава.  Гьелбетда, вири диде-бубайрихъ чпин аялар спортдал машгъул хьун патал харждай ихьтин пулар авач. Уьлкведин Президентди теклифнавайвал, гзаф аялар авай ва кесиб хизанрин аялриз спортдин идарайра пулсуз чпиз кIани жуьрейрал машгъул жедай ихтияр гун, шартIар тешкилун лазим я. Им вири жемият патални хийирлу кар я.

Дагъустандин статуправленидин делилралди, эхиримжи цIуд йисуз республикада спортдин имаратар эцигуниз мадни еке фикир гана. Федеральный ва республикадин гос­программайрин сергьятра аваз, спортдин­ 575 имарат ишлемишиз вахкана. Анжах 2018-йисуз — спортдин 20 имарат.  Абурук Кас­пий гьуьлуьн къерехда эцигнавай виридалайни чIехиди тир хкянавай командаяр дуьньядин, Европадин, Олимпиададин ва международный акъажунриз гьазурзавай центр акатзава.

Республикадин кьилиз Сергей Меликов атайдалай кьулухъ яшайишдин эцигунриз, гьа гьисабдай яз спортдин имаратризни, еке фикир гузва. Анжах са 2022-йисуз Дагъустанда спортдин 33 имарат ишлемишиз вахкана. Абурук спортдин майданарни, заларни, теннисдин кортарни, гьавизарни акатзава. Алай вахтунда Дербентда физкультурадинни сагъламвал мягькемардай комплекс, Къизилюртда, Терекли-Мектебда стадионар эцигзава. Спортдин объектар саки вири районра кардик кутазва.

Ибур, са рахунни алач, лап хъсан крар я. Аялриз, жаванриз чпин азад вахт менфятлудаказ акъуддай мумкинвал яратмишзава. Идахъ галаз сад хьиз, шегьерра, районра спортдин клубра, школайра, секцийра спортдал пулсуз машгъул жедай шартIарни тешкилун алай аямдин ва уьлкведин Президентдин истемишун я. Агьалийри президентдин гафар разивилелди кьабулна, амма пулсуз секцияр жедани-жедачни чидач.

Нариман  Ибрагьимов