Садазни ухшар тушиз…
Писатель, публицист, “Кард” журналдин кьиле хейлин йисара зегьмет чIугур редактор Расим Гьажидин (Гьажиеван) и йикъара 80 йис жезва. Лезги гьикаятдал, культурадал, чIалан девлетрал ашукь гьар са кас патал им гзаф крар веревирддай, рикIел хкиз тадай вакъиа я.
Профессор А.Гуьлмегьамедова къейд авурвал, Расим Гьажиди садазни ухшар тушиз кхьена. Адалай вичелай хейлин жегьил писателри чешне къачуна. А жергеда Мегьамед-Садикь, Абдулфетягь, Мегьамед Ведихов хьтин тIварарни гьалтзава…
За кьатIайвал, Расим Гьажиди чи устад гьикаятчияр тир Межид Гьажиеван, Къияс Межидован, Буба Гьажикъулиеван, Мурадхан Шихвердиеван ирсинай хайи чIалав мукьуфдивди эгечIунин, гьар са келима куьруьдаказ ва къаб алаз лугьунин адетар къачунва, виликди тухванва.
Расим Гьажидин ирсиникай марагълу келимаяр Дагъустандин халкьдин шаир, чи девирдин гьунарлу гьикаятчийрикайни сад тир Арбен Къардаша лагьанва. Адан гафар чна инал гегьеншдиз гъизва:
“Вуж я Расим Гьажи? Гьинай я ам?
Ам Къуба патан Лезгистандин КцIар райондин Вурварин хуьре 1941-йисуз дидедиз хьана. Дидейри лугьудайвал, дуьньяда тIурфан акъатай йисуз. И йисуз хайи касдихъ гьихьтин аялвал хьанватIа, лугьун герек туш. Ада гьеле акьулбалугъвилин яшдив агакь тавунмаз зегьмет чIугваз башламишна. Уьмуьрдин гзаф “университетар” куьтягьна. Ада кIвалах тавур чка хьанач. НафтIадин мяденрал, портуна, заводда, издательствода. Армияда къуллугъна. Куьрелди, уьмуьрдин яцIа хьана. КIватIай тежриба гележегда адан эсерра гьатна. Москвада М.Горькийдин тIварунихъ галай Литературный институтда кIелдай йисара (1968-1973) ам урусрин писатель Сергей Залыгинан семинардин иштиракчи хьана. Гьа и йисара кхьей “Зи ирид стха” ва “Стхайрин йифен гуьруьш” повестрикай кьвед лагьайда автордин тIвар садлагьана сейли авуна. И повесть кьве миллиондин тираж аваз “Роман-газетда”, гуьгъуьнлай финнрин чIалал ва дуьньядин жуьреба-жуьре чIаларал акъатзавай “Советрин литература” журналда ингилис, френг, немс, мадьяр, испан, болгар, чех чIаларал чапдай акъатна. Амма дидед чIалал и повесть кIелзавайбурув агакьарун писателдиз пара четин акъвазна. Пешекар эдебиятдикай хабар авачир ксарин аксивал ва пехилвал себеб яз, и повестдиз лезги чIалал кIелдайдан патав къведай рекьер агал хьанай. Гьавиляй и эсердиз экв Дагъустанда анжах 1981-йисуз акуна.
Расим Гьажидин вири эсерра руьгь ава. Халис лезги чIалалди, лезги саягъда ачухарнавай халис лезги руьгь. Жанлу ва дурумлу руьгь. Ада вичел чIугвада. А руьгьди чун, бубайрин бинейривайни халкьдин дувулривай къакъатнавайбур, мад абурув агуд хъийизва. Ада, чаз хабар амачиз, чи ивида, чи зигьинда къекъвезвай, багъри ерийрихъ чIугвазвай гъам-гьижрандиз гузвай жавабар ава. Гьавиляй Расим Гьажидин эсерри чун муьтIуьгъарзава. Чи мефтIедин суст хьанвай патарал чан хкизва.
Расим Гьажидин эсеррин хъсан игитар, гьина хьайитIани, гьикьван яргъаз акъатайтIани, лезгияр яз амукьзава. Абуру чпин къилих квадарзавач. Абурун къилихда вири ава: ягьни, намусни, вафалувални, муьгьуьббатни, такабурлувални, туьнтвални, къагьриманвални. Абур чи халкьдин гуьзгуьяр я.
ЧIуру къилихрин инсанрикай рахайтIа, гзафбуруз абурай чи арада яшамиш жезвай са бязи тайин ксарин къаматар аквада. Аламат жедай кар ам я хьи, гьа тайин ксар чебни и кардихъ акьван инанмиш жезва, гьатта абур писателдихъ галаз хъелни жезва, адакай писдиз раханни ийизва. Гьа са вахтунда идалди абуру чпини чеб писателди яратмишнавай гьа къаматриз ухшарбур тирди тестикьарзава. Амма чпив “чун ихьтин писбур, чIурубур вучиз я?” лагьай суал вугудай акьул абуруз бес жезвач. Дуьньядин вири гунагьар Расим Гьажидин хиве твадай акьулдин иесияр жезва абур.
Амма Расим Гьажи Расим Гьажи яз амукьзава. Ада эсерра вичин лезгивал хуьзва. Адан эсерра авай тIални лезги тIал, халкьдин рикIе авай тIал я. Амма халкьди вичи гьеле гьисс тийизвай тIал, писателдин рикIин гьарай я. Виликамаз, кар кардай тефенмаз, тагькимар авун я: лезгивал квахьзава. Жегьил несилдай, музыкадай, эдебиятдай, адетрай, лезги халкьдин векилар яз, чIехи къуллугърал алай гьакимрай, лезги чIалал акъатзавай газетрай — виринрай лезгивал квахьзава. Лезгивал эйбежер жезва…
Лезгивал — им халкьдин кьилин илим я, халкь халкь тирди субутарзавай илим я. Ам вири миллетди кIелна кIанзавай мектеб я. А илим галачиз чи халкь чкIида. А илимдикай кьил къакъудайвиляй чи халкь бедбахт йикъал атанва.
И илимдай квез гзаф чирвилер Расим Гьажидин ктабри гуда.
Къачу, кIела Расим Гьажидин ктабар!..”
Мерд Али Жалилов
