ЦIийи ктабар
И йикъара за гзаф итижлу ктаб кIелна. Адаз авторди ажайиб тIварни ганва: “Петрдин портуниз гьахьзава гимияр…” Ктабдин автор республикада машгьур журналист, гьам Россиядин, гьам международный жуьреба-жуьре премийрин лауреат Алик Абдулгьамидов я.
Ктаб Махачкъаладин гьуьлуьн алишверишдин портунин тарихдиз бахшнава. Авторди, порт арадал гъиз эгечIай сифте йикъарилай гатIунна, чи йикъаралди ам фенвай рекьиз анализ ганва.
Портунихъ галаз санал Махачкъала шегьерни арадал атайди ва абур, кьведни санал чIехи жез, виликди фейиди, гилани санал, гележегдихъ умудлу яз, виликди еримишзавайди хъсандиз къалурнава. Портунин тарихди пуд асир кьазва: Урусатдин пачагь I Петрди Персиядиз поход (сиягьат) тешкилай 1722-йисалай инихъ чи йикъарал къведалди.
Ктаб сифте гафуникай ва 5 паюникай ибарат я: “Порт хайи югъ”, “Россиядин Кьиблепатан гьуьлуьн варар”, “Порт XX асирдин сифте кьилера”, “Порт дяведин йисара”, “ЦIийи аршарихъди рекье”. Ктабдихъ эхиримжи гаф, гьакIни хейлин шикилар, ишлемишнавай чешмейрин сиягь гала.
Ктабда тарихдин, этнографиядин, гьуьлерин, техникадин, яшайишдин ва гьакI маса хилерайни дерин чирвилер гудай итижлу гзаф кьадар материалар гьатнава. И карди ам кIелзавай вирибуруз хуш жедайди ийизва. Авторди ктабдин гьар са кьиле архивдин документралди, гьакъикъи рекъемралдини делилралди зурба гьерекат, портовикрин чIехи коллективдин виликан ва гилан зегьмет, гьуьлуьн портуни чи республика патал гьикьван чIехи метлеб авай шегьер ва гьакI майишатдин хилерни гьикI арадал гъанатIа кIелзавайбур гьевесламишдай тегьерда суьгьбетзава. Ктабдай аквазвайвал, Махачкъаладин гьуьлуьн портуна алатнавай вири асирра, йифизни, юкъузни, ара атIунар авачиз, уьмуьр — кIвалах ргазва. Ам виликди физва, ада Дагъустан чIехи Россиядихъ ва къунши республикайрихъ, маса гьукуматрихъ галаз алакъаламишзава. Ина датIана алишверишдал чан ала. Нетижада гьам чи меркез Махачкъаладив ва вири республикадив суьрсетар агакьарзава.
Алик Абдулгьамидов чаз журналистикадин, публицистикадин ва художественный литературадин жигьетрай кьетIен устад яз чида. Гьавиляй адалай и ктабдани адетдин крарикайни, тарихдин вакъиайрикайни, чи халкьарин этнографиядин ивиррикайни, техникадиз талукь месэлайрикайни кIелдайдан фикир желбдай тегьерда суьгьбет ийиз алакьнава. Гьатта ганвай баянрини итижлувал арадал гъизва.
Ктаб гуьрчегдаказ туькIуьрнава, гзаф шикилрини ина чка кьунва. Петровск, Дербент, Тарки шегьеррин, гьуьлуьн портунин гьакъиндай, аниз атай жуьреба-жуьре гимийрикай, тарихдин вакъиайрикай хейлин чирвилер агакьарзава.
“Петрдин портуниз гьахьзава гимияр…” адетдин ктабрикай туш. Ам авторди Махачкъаладин портуниз ва шегьердиз бахшнавай чIехи мани — сага, эпопея я. Чаз ам автордин яратмишунрин арш хьиз жезва. Гьавиляй, чи фикир я, и ктаб гьар са касдин кIвале, библиотекайрани музейра хуьниз лайихлуди хьанва. Идахъ галаз сад хьиз, чи фикирдалди, ихьтин савкьат арадал гъунай автор чIехи пишкешдиз ва гьакI “Махачкъала шегьердин Гьуьрметлу агьали” тIварцIизни лайихлу я…
Гьаким Къурбан,
РФ-дин писателрин Союздин член,
илимрин доктор, профессор
