Мусурманрин календардал асаслу яз, исятда алукьнавайди ­ра­биу-ль-аввал варз я. И вацра чи ви­ридан рикI алай Мугьаммад ­Пай­гъамбар (къуй Аллагьдин ­патай салават ва саламар хьурай вичиз) дуьньядиз атана. И кардихъ галаз алакъалу яз, и нумрада чун Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) суннадикай рахада.

Сунна — Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) рехъ я. Адаз гьакIни Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисар лугьу­да. Гьадис шариатдин илимда Пай­гъам­барди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьай гафар, авур крар, тес­тикьарунар, адаз талукь сифетар ва къилихар я.

Пайгъамбар — Абдуллагьан хва Мугьаммад (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) — Филдин вакъиа хьайи йисуз Меккада дидедиз хьана. И йисуз Эфиопиядай тир Абрагьа-аль- Ашрам лугьудай пачагьди, зурба филер квай вичин кьушунар гваз, Меккадал гьужумнай  ва ам Кябе чIу­риз алахънай. Амма Аллагьди аламатдин къайдада адан чIуру къастар акъвазарна. Идакай Къуръандин 105 лагьай (“Фил”) сурада кхьенва.

Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ислен юкъуз, рабиу-ль-аввал вацран 12-даз, дуьньядал атана (ракъинин йисаралди — 571- йисуз). Гьадисда лагьанва (мана): “Гьакъикъатда, Аллагьди хкянава Кинана тухум — Исмаилан несилри­кай, ва хкянава къурайш тухум — Ки­нанадикай ва хкянава Гьашиман тухум — къурайшдикай, ва хкянава Зун (пайгъамбар яз) — Гьашиман несилдикай” (Муслим).

Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) буба Абдуллагь бин АбдулмутIалиб Аллагьдин Расул (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьеле дидедин руфуна амаз кечмиш хьана. Ам Мединада кьена ва и шегьер­дин патав гвай Дару-Набигъа лу­гьу­дай чкада кучукнава. Адан къанни вад йис тир. Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) вичин чIехи буба АбдулмутIалиба хвена. Гъве­чIиз­маз Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз), а чIавуз арабрин адет тирвал, бану — Сагьд ту­хум­дай­ тир Гьалима лугьудай дишегьлиди хур гана. Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) и тухумдин арада яшамиш жезвай чIавуз адахъ галаз алакъалу ихьтин ва­къиа кьиле фена: Пайгъамбар (къуй Ал­лагь­дин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьеле вад йиса авай аял тир чIавуз Жабраил малаикди, адан хур атIана (падна), ри­кIикай са чIулав кIус хкудна ва гуьгъуьнлай рикI чкадал эхцигна. И вакъиадилай кьулухъ тухумда авай инсанрик кичI акатна ва абуру Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) вичин дидедив вахкана. Къейд ийин хьи, и тухумда авай ин­санри Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) фасагьатдиз араб чIал чирнавай.

Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) диде  Аминагь бинт Вагьб Аллагьдин Расул (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ругуд йиса авай аял тирла кечмиш хьана. Пайгъамбарни (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) галаз адан халуйрал (Бану-Адий тухумдай тир) кьил чIугуна, Мединадай Меккадиз хкведай рекье. Пай­гъам­бар­дихъ (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гелкъвезвай Умму-Айман лу­гьудай дишегьлиди ам адан чIе­хи бу­бадив агакьар хъувуна. Кьве йис арадай фейила, адан чIехи бу­ба АбдулмутIалибни кьена. А чIавуз Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) муьжуьд йис тир. Гуьгъуьнлай Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) вичин Абу ТIа­либ тIвар алай имиди хвена. Аллагьдин Расулдин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) цIикьвед йис тамам хьайила, Абу ТIалиба ам вичихъ га­лаз Шамдиз сефердиз къачуна. Ре­кье, Бусра лугьудай шегьерда, ам Бугьайра лугьудай са алим кешишдиз акуна. Адаз Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) пак ктабра къейднавай лишанар чир хьана. Кешишди Абу ТIалибаз Шамда иу­дейрин патай хаталувал авайдакай хабар гана ва ада абур элкъвена атайвал рекье хтуна.

Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) вичин кеспидив эгечIна: ада Меккадин агьалийрин хипер хуьзвай. Гуьгъуьнлай алишверишдал машгъул жезвай Хадижа бинт Хувайлид лугьудай дишегьлиди Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) алишверишдихъ галаз ала­къалу кIвалах авун теклифна ва Шамдай метягьар хкидай сефердиз ракъурна…

Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) къенивал, дуьзвал ва ада гъайи еке къазанжиярни акурла, Хадижадин теклифдалди Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) адал эвленмиш хьана. Мугьаммадан (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) а чIавуз — 25, Хадижадин 40 йис тир. (Хадижа 65 йиса аваз кьена). Ада Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ругуд аял хана: кьве гада — Къасим ва Абдуллагь; кьуд руш — Зайнаб, Ру­къай­йагь, Ум­му-Кульсум, ФатIи­ма. (Ахпа маса папа, Марияди, Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) Ибра­гьим­ тIвар алай хва хана. Гадаяр вири лап гъве-чIизмаз кьена, рушар чIехи хьана. Абуру Ислам кьабулна ва Мединадиз куьч хьана.

Диндин месэлайриз талукь суалар пайда хьайитIа, ватцапдин   8-989-653-42-35 нумрадиз кхьихь.

(КьатI ама)

Ямин Мегьамедов, диндин рекьяй алим