Афгъанистандай чи кьушунар ахкъудай югъ тир 15-февраль мукьва хьайи гьар сеферда, герек авайни а яргъал уьлкведиз чи аскерар рекье тун лугьуз, инсанри жуьреба-жуьре ихтилатарда, чпин кьуру далдам гатада. Эвелни-эвел 80-йисарин девирдин гьалариз вил вегьена кIанда. США-ди гьа чIавузни, гилани Чилин шардин гьи пипIез хьайитIани вичин маймахъ сухзава, адан итижар (интересар) гуя гьар са регионда ава, аслу тушир сиясат тухуз алахъзавай уьлквейрин къенепатан крарик векъидаказ къаришмиш жезва, анриз даян-дулдурум гвай кьушунар рекье твазва.
Гьа 15-февралдиз, гуьруьшмиш хьайила, Афгъанистандин вакъиайрин иштиракчи Нариман Дадашевич Садыкъидин вилик за гьа и суал эцигна. Ингье ада гьихьтин жаваб ганатIа:
— Чи кьушунар Афгъанистандиз гьахьун гьа девирда дуьз кар тир. Чун, Афргъанистандиз физвайбур, са генералди санал кIватIнай. Ада чун икI гъавурда тунай: “Гьуьрметлу жегьилар! Квез вуч аватIа чидани? Чи къунши уьлкве тир Афгъанистан СССР-дин, лугьун хьи, “руфун” (подбрюшье) хьиз я. Эгер руфун ягъайтIа, вири бедендиз тIар жезва. Америкадиз, Англиядиз, гьакI маса ампайризни а уьлкведиз гьахьиз кIанзава. США гьина ава, Афгъанистан гьина ава? Чи сергьятар, чи “руфун” чаз къурхулувал тахьун, наркотикар татун патал чна саламатдиз хуьнни лазим я…”
…Нариман 1962-йисан 15-мартдиз Кьасумхуьруьн райондин Агъа СтIал-Къазмайрал дидедиз хьана. 1979-йисуз юкьван школа хъсан къиметралди акьалтIарай жегьил Нальчикдин кооперативный техникумдиз гьахьна. Кьвед лагьай курс акьалтIарайла, армиядин жергейриз эверна. Аскер сифте Ашхабаддиз, анай Термездиз акъатна. Анай — Афгъанистандин Кундуз вилаятдиз, ахпа БТР-да аваз Поли-Хумри шегьердиз.
— Чи 395-мотострелковый полкуник кваз чна Пянж вацIал алай муьгъ хуьзвай, — суьгьбетзава Н.Дадашева. — Ам 300-400 метр алай еке муьгъ тир. Алачухарни авачиз, кьве варз хьана гьа муькъуьн кIаник. Зун отделенидин командир тир. Пуд лагьай йифиз чи танк са хуьряй яна ва чибур гьа хуьруьз гьахьна. Йифиз ана женг кьиле фена, хуьр чна секинарнай. Гуьгъуьнлай мад са кIамуз-дередиз яракьар гвайбурухъ къекъвез фена. Анин хуьрера са артух инсанар амачир. Ина са кIваляй ягъайла, зал хер хьана, Поли-Хумридин госпиталдиз аватна. Жув-жувал алачиз пуд сутка хьана. ЦIуд юкъуз гьанин, цIуд юкъуз Термездин госпиталра къаткана. Анай Ташкентдин госпиталдиз хкана. Кьве вацралай гзаф вахтунда ана сагъар хъийиз хьайи зун кьве сеферда операция авуна. Иниз, зал кьил чIугваз, хуьряй мукьва-кьилиярни атана акъатнай. Кьвед лагьай группадин инвалид яз, армиядин жергейрай ахъай хъувуна.
Буржи тамамарна хтайла, техникум акьалтIарай пешекар Дагпотребсоюздиз рекье туна. Уьмуьрдин юлдаш Сегьерханумахъ галаз санал хизанда пуд велед тербияламишна. Вирида яру дипломар, кьилин образование къачунва. Бубани баде вад хтулдини шадарзава.
Зегьметдин ветеран 1986-йисалай Махачкъалада яшамиш жезва. Гзаф йисара эцигунардай “Имамат” фирмада прорабвиле кIвалахна, са шумуд кIвалер эцигна. “Арси”-да цехдин начальниквиле, гьакI маса чкайрани зегьмет чIугуна. Пенсионер тир Н.Садыкъидихъ машгъулат патал пластикадин дакIарардай са гъвечIи цехни ава. Активный общественник РД-дин Верховный суддин заседатель яз хьана. Афгъандин дяведин ветеран СССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамотадин ва маса шабагьрин сагьиб я.
“Лезги газет” Нариман Дадашевича 1976-йисалай кхьизва, кIелзава. “Чи халкьдин тарих кхьизвай газетди еке, важиблу кIвалах ийизва, — лугьузва ватанпересди. — Ам гьикьван гзафбуру кхьейтIа, гьакьван хъсан я. Агалкьунар хьурай!”
Ш. Шихмурадов
