Къадим вахтарилай амай, ата-бубайрилай агакьнавай мисаларни мягькем ибараяр, маналу келимаяр уьмуьрдин жуьре­ба-жуьре шартIара чи рикIел хквезва, абурукай гзафбур рахунра гегьеншдиз ишлемишзава. Гьахьтинбурукай 2 мисалдиз агъа­дихъ баянар гуз алахъда.

1. Алерар — гатуз, ругунар хъуьтIуьз гьазура. Аквазвайвал, ибрет гузвай и мисалдин мана деринди ва гьа са вахтунда асантдаказ кьатIуниз жедайди я. Мисалди чаз гьар са кардиз виликамаз гьазур хьун герек тирди лугьузва. Анжах къенин югъ патал яшамиш хьун дуьз туш, пакадин йи­къакайни фикирна кIанда. Герек макъамда кIеве гьат тавун патал вахтунда амаз къайгъу чIугуртIа, вахтни кьенят жеда, артухан къа­лабулух, тIурутIумни акатдач. Авачир але­рар хъуьтIуьн береда садлагьана лазим хьайитIа, абур гьазурун, туькIуь­рун па­тал секинсузвал, тадивал акатун ва я абур эсиллагь гъиле гьат тавун мумкин я. Ихь­тин­ гьалара бегьем алерар я арадал къвен, я текъвен. Селигъалувал, гьазурвал­ авай касдин рикI гьамиша архайин жеда.

Мисалда ихтилат алеррикайни ругунрикай физватIани, абурун чкадал чавай маса за­тIарни эцигиз жеда. Кьилинди насигьатдин мисалдин метлебдикай хийир хкудун я.

2. Уртах афардилай кьилдин пипIиш хъсан я. Писвиликайни хъсанвиликай мисал. Мисалди рикIел хкизва хьи, са гьихьтин ятIани карда кьилиз акъатун намумкин тир затIуникай фикир ийидалди, гъве­чIи­­ди ятIани, гьа авай гьакъикъи нетижа хъсан я. Ахпа жеда лугьудай, амма мус жедатIа малум тушир зурба затIунилай исятда авай куьлуь затI хъсан я. Манадин жигьетдай и мисалдиз мукьва мад са мисал ава: “Гъилевайди ахъайна, цававайдахъ калтугмир”.

ТIем акакь тийидай затIуникай хияларуник хийир квач, лугьузва мисалди. Акваз­вайвал, урусрин “чарадан пичинилай жуван шем хъсан я”, “цававай къазралай гъилевай нуькI хъсан я” лугьудай мисалринни лезги мисалдин метлеб сад я.

Мисалди кьве месэла вилик эцигзава: алакьдай, мумкин тир шей къачудани (гьадалай рази хьана ацукьдани), тахьайтIа, къачуз тежедай, тIем акакь тийидай шей гъиле гьатун гуьзетиз акъваздани? Гьелбетда, инсанди вичи хкяна кIанзава. Гьа са вахтунда арадал атанвай гъвечIи нетижа бес я лагьана акъвазун герек тирдини тамамдиз тестикьарзавач, амма, мумкинвилериз килигна, “гурарай” хкаж хьун хъсан тирдакай лугьузва мисалди.

Куругъли Ферзалиев