Зи бажанах Эвес Хив райондин Хъукьварин хуьряй я. Адан патав са кьил чIугваз фин заз мукьвал-мукьвал кьисмет жезва.
Гьар сеферда адан къунши Эмирбегов Шагьпаз духтурдини зун гзаф хушдиз кьабулда. КIвализ мугьман атайла, адан уьмуьрдин юлдаш Къизбике халадиз жедай шадвал, вичик акатдай гьерекат, гъилин ачухвал акурла, зун гьейран жеда. Дугъриданни, адан чинай, акунрай, рахунрай хьиз, рикIни михьи дишегьли тирди кьатIуз хьун четин тушир.
— Неъ, чан бала, — лугьуда ада, — регъуьвилер ийимир, жуван кIвале авайдай яхъ.
И гафари тух инсандин иштягь хьиз, гуьгьуьлни ачухдай. Къизбике халади кIуьд лагьай цIудаз кам вегьенва . Ам 1937-йисан 4-сентябрдиз Хъукьварин хуьре дидедиз хьана. Гьайиф, бахтлудаказ чIехи жезвай аял вахтар Ватандин ЧIехи дяведи чIурна. Буба Тагьир фронтдиз фена. Дидедин вилер хьиз, адан вилерни, буба хкведа лугьуз, рекьел хьана. Абурун хизанда ругуд аял авай. Абур кIвачел акьалдарун регьят тушир. Фронтдай хтай буба 1948-йисуз инсафсуз ажалди тухвана. Къизбике вичин бубадин стха Загьирбега хвена.
Ада хайи хуьре школа акьалтIарна, аял чIавалай зегьметдив вердиш руш вири патарихъай тамамди яз чIехи хьана. Загьирбеган гада Шагьпазни, кIелна хтана, хуьре кIвалахал хьанвай. Гила бубадин вилик ам эвленмишунин месэла акъвазнавай. Абур, ина-ана вил экъуьриз, сусан къайгъудик квайла, Шагьпазан дидеди Загьирбегаз лагьана: “Я къужа, вун Куьреда, Табасаранда къекъвейтIани, Къизбике хьтин руш жагъидайди туш. Жуван вилик-гъилик чIехи хьанвай, вири патарихъай тамам руш масадан гъиле тваз жедач. Эгер абур чеб-чпел рази хьайитIа, чна гьакI ийида. Вахан руш стхадин гададиз гъуьлуьз физва, стхадин руш вахан гададиз, амлейрин веледарни чеб-чпел эвленмиш жезва кьван. МасакIа заз аквазвач”.
— Хьурай ман, къари, — лагьана Загьирбега, — аялар чIалал атайтIа, вуна лагьайвал ийида.
Гьа икI, абур эвленмиш хьана. Диде-бубади умуд кутур хьтин, хуьре-кIвале, уьлкведа бакара гьуьрметлу хизан арадал атана. Абурухъ кьуд гадани са руш хьана. Абурукай пешейрин сагьибар, хизанрин кьилер авуна. Абурун уьмуьрар бахтлубур хьун патал зегьмет чIугуна.
Ильяс Эмирбегов медицинадин илимрин кандидат, РД-дин здравоохраненидин лайихлу работник, здравоохраненидин отличник, меркездин 16-нумрадин аптекадин заведующий я.
Шарафудин хъвадай ятар акъуддай “Эмир” ОАО-диз регьбервал гузва.
Изафудин, Ставрополдин хуьруьн майишатдин институт акьалтIарна, гьана карчивилел машгъул жезва.
Эльвиза фармацевт, Расим полициядин подполковник, Сулейман — Стальский РОВД-дин начальникдин заместитель я.
Къизбикедихъни Шагьпазахъ 17 хтул ава. Абурухъни кьилин ва юкьван чирвилер ава, медицинадин идарайра зегьмет чIугвазва. Буба Шагьпазни РД-дин здравоохраненидин лайихлу работник, здравоохраненидин отличник тир. Ада 49 йисуз Хъукьварин ФАП-да намуслувилелди зегьмет чIугуна. Абур санал 57 йисуз яшамиш хьана. Амма, гьайиф, Шагьпаз, вичин вири везифаяр Къизбикедин хивез вегьена, эхиратдин дуьньядиз фена.
Уьмуьрдин вири четинвилериз дурум гайи дишегьли руьгьдай аватнач. Аллагьдин кьадардал рази хьана. Хизандиз хас къайдада яшамиш жез, уьмуьр давамарзава.
Са сеферда ада заз лагьанай: “Чан бала, зун зи кьисметдал рази я. Жуваз Аллагьди гайидал рази тежедай ихтияр заз авач, шукур хьурай вичиз, им уьмуьр я. Сифте аял, жегьил чIавара азаб-зиллет хьанатIани. эхирдай вири гана. КIвал-югъ хьана, хизандиз атай мугьмандиз гудай гьалал зегьметдин са кьас фу-къафун хьана, чаз сагълам чанар, бахтлу балаяр гана (вирибурунбур бахтлу хьурай), абурухъ хуьре, уьлкведа гьуьрмет авай хизанар хьанва. Мад вуч кIанда? Дуьньядилай тухудай са затIни авайди туш. Амма тухудайди жуван михьи рикI, адан гьиссер, жуван ягь-намус, жуван гъилелай гайи ризкьи, хатур-гьуьрмет я. Кьилинди, ваз вун чидай кьванбуру авур, ийиз хьайи хийирдин дуьаяр я.
Завай цава авай гъетерин сан гуз хьун мумкин я, амма за чраз хьайи кьван фанни гамариз ягъай квакварин сан гуз жедач. Зи гъилелай са кьас фу тIуьр гьар са касдин бедендик а ризкьидин къуват вичин уьмуьрда кумукьрай, я Аллагь, чпиз дидедин некIедилайни гьалал хьурай”.
Дугъриданни, а дишегьлидин рикIяй къвезвай гафари зазни таъсирнай. Ада уьмуьрда ЧIилихърин гамарин фабрикада, хайи хуьруьн артелда зегьмет чIугуна, хизандихъ, датIана кIвалихъ галай мугьмандихъ гелкъвена. Зегьметдин ветеран тир ам гьамиша зегьметдин яцIа хьана.
— Зи балайриз чухсагъул, — лугьузва ада, — абуруз зун эцигдай чка авайди туш, зунни гъавурда ава е, абур чпин кар-кеспидал машгъулбур я. Заз абур халкьдин къуллугъда хьана кIанзава. ЯтIани, гьар юкъуз абур акуна кIан жеда. Гьелбетда, диде я, балаяр я, ширин я.
Къе са кьадар яшар хьана, вири вичин къайгъуда хьана кIанзавай чкадал, ам вич балайрикай фикирар ийиз, абурун къайгъу чIугваз жеда. Заз чиз, ам вири дидейрин ивидик квай асул диб я.
Шагьабудин Шабатов
