Гиливияр хуьре медениятдин кIвал эцигунин къайгъуйрик ква

Редакциядиз Мегьарамдхуьруьн райондин Гилийрин хуьряй чар атана. Адан автор вич фадлай жемятдин дердийрал машгъул активист, хуьруьн общественный советдин председатель Руслан Керимханов я. Квекай кхьизва общественникди?

Куьрелди лагьайтIа, райондин чIехи хуьрерикай сад тир, куьгьне тарих авай, вич  медениятдин рекьяй вилик фенвайди яз машгьур хьайи Гилияр къе клуб авачиз амукьнава. Гьа са вахтунда клубдин дарамат эцигунин месэла гъиле кьунва. Месэла вилик тухун патал Р. Керимханова «Лезги газетдин» патай куьмек тIалабзава. Чун Гилийрал мугьман хьана.

Чи хуьрера клубар, медениятдин кIвалер Октябрдин инкъилабдилай кьулухъ Советрин девирда арадал къвез гатIунна. Ватандин ЧIе­хи дяведилай гуьгъуьниз, экономикадин рекьяй авай четинвилеризни килиг тавуна, Советрин гьукуматди хуьрерани шегьерра клубрин дараматар эцигунин кар эвелимжибурун жергедик кутунай. Виринра “Искусство халкьдинди я!” эвер гун машгьурнавай.

Хуьрерин медениятдин маканра гурлу кIвалах физвай. Клуб вири жемятди санал суварар къейддай, шадвилер тухудай, азад вахт метлеблудаказ акъуддай, жуьреба-жуьре машгъулатар, гьа гьисабдай ва я эвелни-эвел яратмишунрин машгъулатар авай медениятдин центрадиз элкъуьрнавай. Бубайрин адетар чирунин, хуьнин, акьалтзавай несил ватанпересар яз тербияламишунин, агьалийрин садвал мягькемарунин карда клубди кье­тIен роль къугъвазвай.

Гилийрин хуьр гьеле советрин властдин сифте йисарилай Лезгистанда кьавалар, манияр лугьудайбур, гуьгьуьллу артистар гзаф авай медениятдин центрадиз элкъвенай. Агъсакъалрин гафарай, гьа йисара ина клубдин дарамат арадал атанай. Гьахъ лагьайтIа, адаз клуб шартIу­налди лугьуз жедай. Амма ана гуьгьуьллу артистри концертар гудай, жемят санал кIватIна, жуьребе-жуьре мярекатар тухудай. Хуьруьн драмкружокдин чкадал ахпа государстводин куьмекдалди Гилийрин халкьдин театр тешкилнай.

Театрдихъ чIехи агалкьунар хьана. Ам неинки Дагъустандин лезги районра, гьакI Азербайжандин КцIар райондани гастролра жезвай. Агъсакъалри рикIел хкизвайвал, иллаки КцIарин тамашачийри Гилийрин артистар еке гьуьр­метдивди кьабулдай. Абуру и райондин вири хуьрера тамашаяр къалурнай. Дагъустандин культурадин министерстводи Гилийрин халкьдин театр лап хъсан коллектив яз гьисабзавай. Советрин девирда яратмишунрин коллективдиз вири дуьньяда машгьур Москвадин Большой театрди Гьуьрметдин грамота ганай. Гьелбетда, — гиливийри къазанмишнавай агалкьунрай. 2006-йисуз Халкьдин театр агална.

Инсанрин, вири обществодин ивирар дегиш хьайи уьмуьрда эвелимжи чкадал пул эцигиз, девлет гъайи девирда меденият кIватиз башламишна. Меденият вилик тухун патал бес кьадар пулунин та­кьа­тар чара хъувунач. Хуьрера клу­бар чкIидай гьалдиз атана. Бязибур гьакIан тIвар, статистика патал хуьз­вайбур хьиз хьана. Имни гьич. Пакамалай няналди пропагандадин вири къуват, эвелни-эвел телевиденидин къуват чал чи руьгьдиз чара тир къецепатан ивирар или­тIунихъ рекье туна. Къе чун куьн иесияр хьанватIа виридаз аквазва.

Гилийрин хуьруьн общественный советдин членрихъ галаз чи гуьруьш хуьрун администрациядин кьил Алияр Мегьамедован кабинетда кьиле фена. Абуруз клуб чпин хуьре, виликдай хьиз, руьгьдин, яратмишунрин игьтияжар таъминардай, акьалтзавай несилдиз марифатдинни ахлакьдин рекьяй тербия гуниз, бубайрин хъсан адетар чируниз, хуьруьн жемятдин меденият вилик тухуниз куьмекдай халис медениятдин центрадиз элкъуьр хъийиз кIанзава.

— Инсандикай инсан культуради авуна, — лугьузва Руслан Керимханова. — Руьгьдин виниз тир культура — им гьахълу, дуьзгуьн уьмуьр тешкилна, ам вилик тухуз чирдай муаллим-тербиячи, халкьдин хушбахтвилин, экономикадин ва яшайишдин рекьяй вилик фин, хатасузвал таъминардай куьтягь тежер чешме я. Чаз адакай менфят къачуз кIанзава. Амма хуьре культурадин кIвал идара­ яз аватIани, адахъ герек тир вири се­ренжемар лазим тир дережада тухудай дарамат авач. Куьгьне дарамат гьеле Советрин девирда, “чна цIийи клубар эцигда” лагьана, чу­кIурна. Эцигиз хьанач. Экуь мураддин “пашман” гуьмбет яз, къе хуьруьн юкьвал дерин хандакI алама. Гьавиляй чна, общественный советди, клубдин цIийи дарамат эцигунин мес­эла къарагъарна, ам гьялун гъиле кьунва. “Лезги газетдивай”, и кар раиж авуналди, чна куьмек тIалаб­завай.

Гилийрал клубдин цIийи дарамат эцигуниз манийвал гудай касни авач. Республикадин культурадин министерстводи виликдай Халкьдин театр хьайи хуьре цIийи дарамат эцигун анжах тебрик ийиз жедай месэла яз гьисабзава. Райондин администрацияди и карда вичин мумкинвилериз килигай куьмекар гудайдал шак алач.

— Клубдин имарат эцигдай чил чара авун патал гьеле 2018-йисуз чун Фарид Загьидиновичан (Мегьа­рамдхуьруьн райондин администрациядин кьил) патав фена, — ихтилатзава Алияр Магьамедова. — И кар­дал ам шад хьана ва, пакадал ве­гьин тавуна, школадин патав азад чкадал 35 сотых чил чара авуна. Ахпа чи хуьр “Городская комфортная среда” программадик акатна. Им хуьр авадан авунин рекье хъсан са кар я. Гьа и программадин сергьятра аваз школадин патав 12 со­тыхдин майдандал парк туь­кIуьр­­нава. ИкI, клуб эцигун патал ча­ра авунвай майдан 12 сотыхдин тIимил хьана. Месэла ам герек кьадардин гегьеншар хъувунал акъвазнава.

Чун клуб эцигун патал чара авунвай чкадиз килигиз фена. Лап кутугай чка я ам. Патав школа, аялрин бахча, парк, хъсан стадион. Гаф кватай чкадал къейд ийин: стадион Руслан Керимханова вичин такьатрихъ туькIуьрнавайди я. Нянрихъ чпин бицIекар гваз дидеяр, бадеяр сейрдиз, ял ягъиз паркуниз, жегьилар спортдал машгъул жез стадиондал къвезва.

— Анив туькIвей медениятдин кIвални гилиг хъувунайтIа, мадни хъсан жедай, — къейдзава Р. Керимханова. — Хуьруьн юкьвал вири патарихъай авадан авунвай культурадин тамам центр арадал къведай. Республикадин культурадин ми­нис­терстводани меслят къалурайвал, 150-200 касдиз ацукьдай чкаяр жедай зал галай дарамат эцигун­ патал чилин участок гегьеншарна кIанзава. Ахьтин мумкинвал авазва. КIанзавайди райондин руководстводи ихтияр гун я, — алава хъувуна Р.Керимханова.

ТуькIвей клуб эцигун патал бес кьадар чил чара авун гьялиз тежедай месэла туш. Чаз чизвайвал, райондин культурадин отделдин регьбер Эседуллагь Селимова лугьузвайвал, райондин кьил Фарид Агьмедов меденият вилик тухунин чIехи терефдар я.

— Медениятдин идарайриз ада (Ф.Агьмедова — авт.) райондин мумкинвилериз килигай вири куьмекар гузва. Чна куьмек тIалабайла, ада садрани “ваъ” лугьузвайди туш, — къейдзава Э. Селимова.

Гьа икI, шак алач, чилин месэла гьялиз жеда. Амма къе кар алайди пулдин такьатар я эхир. Райондин бюджетда алай муракаб девирда медениятдин чIехи имаратар эцигдай пулар авачирди виридаз чизва. ГьакI хьайила, пул гьинай къве­да? Гьахълу суал арадал къвезва.

Хайи хуьре баркаллу, жемятдиз менфятлу крарик кьил кутазвай ва абур кьилизни акъудзавай активист Руслан Керимханова умуд кутазвайвал, алай вахтунда клуб эцигун “Государственно-частное партнерство” программадик кутадай мумкинвал ава. Яни дарамат кьилдин ксарин ва государстводин инвестицияр желб авуна эцигун. И мумкинвиликай вучиз мефят къачуз алахъдач кьван?

Дугъриданни, вучиз алахъдач кьван? Къекъвей кIвачиз цаз акьах­да, лугьузва лезги халкьдин камаллу мисалда. Къекъвена кIанда, кIва­лахна кIанда. Жуван къайгъуда — жув, жемятдин къайгъуда гьар сад хьун чарасуз тир вахтар я алукьнавайбур.

Агалкьунар хьана, куь мурадар кьилиз акъатрай, медениятдин къадир авай гиливияр!

Абдулафис Исмаилов