Гьакъикъатдани, мисалда лугьузвайвал, инсанрин сагъламвал — миллетдин сагъламвал, уьлкведин виридалайни багьа хазина, девлет я. ИкI тирди чаз тамам са йис идалай вилик дуьньядиз чкIай коронавирусдин азарди мад сеферда тестикьарна. Гьар са уьлкведин кьиле авай, гьакIни агьалийрин сагъламвилин къаравулда акъвазнавай ксари, чпин хиве еке жавабдарвал авайди аннамишуналди, дуьньяда вичикай икьван чIавалди малум тушир азардин аксина акъваздай серенжемар жагъуриз чалишмишвална ва и кар давамарзава. Ахьтинбуруз чна баркалла ва аферин лугьузва. Къенин макъала вичин вири уьмуьр инсанрин сагъламвал хуьнин илимдиз бахш авур ва и кар давамарзавай чи ватанэгьли, медицинадин илимрин доктор, профессор, Даггосмедуниверситетдин (ДГМУ) общест­вен­ный сагъламвилин ва здравоохраненидин кафедрадин заведующий,  РФ-дин лайихлу духтур, РД-дин илимдин ла­йихлу деятель, ДГМУ-дин лайихлу профессор, илимрин международный академиядин академик, “Йисан профессор-2018” Милли премиядин лауреат, са шумуд журналдин редакцийрин советрин член  Рашид  Сейфиевич  Гьажиеваз  талукьарнава. Адан регьбервилик кваз докторвилин — 4, кандидатвилин 35 диссертация хвенва. Ам 500-дав агакьна илимдин кIвалахрин, гьа гьисабдай яз 9 монографиядин, 4 учебникдин, 18 учебный пособидин, ВАК-дин журналра чапнавай 105 макъаладин автор я. Чаз чир хьайивал, и мукьвара адан гъиликай “Врач общей практики (семейный врач)”  тIвар алаз 3 томдикай ибарат тир нубатдин монография хкатнава.

Къейд.

Р.С. Гьажиев 1937-йисуз До­къузпара райондин Къурушрин хуьре дидедиз хьана. 1966-йисуз Астрахандин мединститут агалкьунралди акьалтIар­на. 1966-1969-йисара ада Туладин областдин  медсанчастуна кьилин духтур яз кIвалахна. 1969-1972-йисара и областдин Заокский райондин центральный больницадиз регьбервал гана. И йисара ам СССР-дин Минздравдин аппаратдин­ кIвалахдал гзаф желбна. А вахтунда кьилиз акъудай адан са жерге кIва­лах­риз Вирисоюздин дережадани еке къимет гана. Адан тIвар Туладин областдин машгьур инсанрин махсус Альманахда, 2012-йисуз Швейцарияда чапдай акъуд­навай “Дуьньядин виридалайни машгьур алимар” энциклопедиядани гьатнава­.

Рашид Гьажиев — идара авунин, здравоохраненидин организациядин, маркетингдин, менеджментдин хилерани машгьур пешекар я. Гьа са вахтунда ада духтур-невролог, духтур-психиатр,  духтур-рефлексотерапевт язни зегьмет чIугвазва. Винидихъни къейднавайвал, 1994-йисалай къе­нин йикъалди ада ДГМУ-дин кафедрадин заведующийвилин везифаярни­ тамамарзава. 1997-2008-йисара ада ина проректорвилин жавабдар къуллугъ кьилиз акъудна. КIва­лахдин рекьяй юлдашризни, адан регьбервилик кваз кIвалахайбурузни ам гзаф къени, чарадан гьарайдиз гьай лугьудай, гьа са вахтунда вичивай ва амайбурувайни истемишунардай инсан яз чида.

Гила чун алимдин “Врач общей практики (семейный врач)” цIийи монографиядал хквен. Ам Москвада, “Шико” издательствода чапдай акъуднава, шикиларни  галаз 528 чиникай ибарат я. Мо­нографиядиз сифте гаф РФ-дин илимдин лайихлу деятель, медицинадин илимрин доктор, профессор, Санкт-Петербургдин педиатриядин госмедуниверситетдин кафедрадин заведующий В.К.Юрьева кхьенва. Рецензия ганвайбур РАН-дин академик, медицинадин илимрин доктор, профессор, Россиядин Н.И.Пирогован тIварунихъ галай милли ахтармишунардай медуниверситетдин кафедрадин заведующий Н.В.Полунин ва медицинадин илимрин доктор, профессор, Россиядин лайихлу духтур, Астрахандин госмедуниверситетдин кафедрадин заведующий А.Г.Сердюков я.

Сир туш, эхиримжи йисара Россиядин Федерацияда  медицинадин сифтегьан медико-санитарный хиле кIвалах хъсанарун патал еке дегишвилер тунва. И звено, агьалийрив медицинадин куьмек­ агакьарунин жигьетдай здравоохраненидин хиле эвелимжиди хьиз, пара важиб­лу­дини тирвилиз  артух фикир гуз эгечI­на­ва. Асул гьисабдай монографияда агьа­лийрив агакьарзавай сифтегьан медико-санитарный куьмекдин ери хъсанарунин жигьетдай реформадиз талукь месэлайрикай гегьеншдаказ хабар ганва.

ИкI, кьилди къачуртIа, сад лагьай том­­да (Нормативно-правовые и организационно-технологические аспекты), тIвар­цIяйни аквазвайвал, духтуррин кIва­лахдин нормативно-правовой ва организационно-технологический аспектар, гьакI агьалийрин сагъламвал мягькемарунин ва хуьнин рекье умуми практикадин духтуррин роль ва чка къалурнава. Мадни 1-томда шегьерра ва хуьрера уму­ми практикадин духтуррин кIва­лах­дин къайдайриз, абуру медицинадин ва медицинадиз талукьбур тушир организацийрихъ галаз санал кIвалаху­низ, абу­рув­ лазим информация агакьаруниз кьетIен фикир ганва.

Кьвед лагьай томда (Организация медицинской помощи) амбулаториядин куьмек тешкилуниз, дишегьлийрин ва аялрин сагъламвал хуьниз, медицинадин куьмекдин еридиз къимет гуниз артух фикир ганва. Мадни, аялри сагълам уьмуьр кечирмишунин карда хизандин роль ахтармишнава, сифтегьан медико-санитарный куьмек хъсанарун патал гележегда менфят къачуз жедай мумкинвилер къалурнава.

Пуд лагьай томда (Профилактическая деятельность) азаррин вилик пад кьу­нин ва тIугъвалриз акси санитариядин месэлайриз килигнава, агьалийри сагълам уьмуьр кечирмишунин, азаррин ви­­лик пад кьуниз талукь яз ахтармишунрин (профосмотр) ва диспансеризациядин важиблувал къейднава. КьетIен фикир рикIинни дамаррин, шекердин диабетдин, чIуру да­кIунрин, чахуткадин, ичкибазвилин, нарко­маниядин ва токсикоманиядин азаррин вилик пад кьуниз ганва­.

Монография духтурар, студентар, здравоохраненидин тешкилатчияр (ва икI мад) патал хъсан куьмекчидиз элкъведайдал шак алач.

Рагнеда  Рамалданова