Алай вахтунда чи обществодин гзаф мярекатрал, гуьруьшрани рахунра, эвер гунра, иллаки телевиденидин къалурунра, Интернетдин сайтда, чна “либералрин ивирар” арадал хкун, хуьн, виликди тухун лазим я лугьуз, несилар, иллаки жегьилар инанмишариз алахъзава. Гъавурдик квачирбуру акI фикирда хьи, аватIа, гьакъикъи женгчияр, гьакъикъи азадвилер, ачухвилер, демократиядин мумкинвилер хуьзвайбур гьа ибур, либералар, я.
Амма чи тарихдин бязи мисалрал вил вегьена, Ватандин ва халкьдин кар алай, кьисмет гьялзавай вакъиайра либералри гьихьтин рехъ кьуна, нин терефдал хьанатIа, веревирд авурла, са бубат гъавурда акьада: абуру садрани халкьдин гегьенш къатарин тереф хвейиди туш.
Философиядин словарда либерализмдин асул лишанар гьихьтинбур ятIа, гьикI арадал атай гьерекат ятIа, хъсандиз лагьанва: ам буржуазияди (уртабаб хсусиятчийри) чпин бизнес ва ихтиярар конституциядалди (закондалди) заминламишун, исятда лугьузвайвал, “олигархринни” духовенстводин (диндин кьилевайбурун) кьадарсуз чIехи мумкинвилерал сергьят эцигун патал арадал гъайиди я.
В.И.Ленина къейднавайвал, либералриз пролетариатдин революциядихъай цIухъай кьван кичIеда, гьавиляй абур гьа сифте камарилай, социалистический революциядиз акси душманрихъ галаз сад хьана, пролетариатдихъ галаз женгиник экечIзава…
Алай аямдин либералри тарифзавайбур ва чи обществодал илитIзавайбур вуч ивирар я? Вучиз абурун кьиле авайбуру Ленинакни Сталинак, социализм патал чанар гайибурук, гагь-гагь гьатта ЧIехи Гъалибвал къазанмишайбурукни и дуьньядал алачир кьван тахсирар, гьатта Президент Путинан политикани гагь-гагь шаклувилик кутазва. Россиядин демократия Америкадин хьтинди туш лугьузва…
Социализмдин кьилин ивирар — вири халкьарин азадвал, садвал, хсусиятдинни закондин вилик вирибурун барабарвал, пулсуз кIелун, медицинадин пулсуз къуллугъ, кIвалахдалди, яшайишдин шартIаралди несилар таъминарун, пландин бинедаллаз виликди тухузвай мягькем экономика, дуьньядин майданда садалайни аслу тушиз хьун… инкар авуна, либералри багъишзавай ва чна хвена, мадни виликди тухвана кIанзавай ивирар (девлетар) гьибур я?
Либералрин кьилин ивир, зун гъавурда акьазвайвал, виридан девлет тарашна, гьарда вичин кьил, чпини лугьузвайвал, “садалайни аслу тушиз” хуьн тирди хьиз я. И карни вагьши базарди идара ийидайди тестикьариз алахъзава. Куьрелди, инсанди инсанни, шей хьиз, маса гун, маса къачун агалкьун хьиз къалурзава…
Намуслувал, гъейратлувал, регъуьвал, мергьяматлувал, къайгъударвал авачир обществода, яни руьгьдай начагъ чкада, сагълам алакъаяр, несилар арадал бажагьат къведа. Гьавиляй тушни чи аялрикайни наркоманарни ичкибазар, инсафсузарни ивидихъ къанихбур, террористарни экстремистар, акьалтIай ругьаниярни эсилсузар жезвайди?..
Агьалийрин чIехи пай къекъверагвиле гьатзавайла, гъвечIи десте олигархар, абурухъ галаз зил кьазвай “бизнесчиярни” (куьрелди, либералар) чпин девлетрал мягькем жезва.
Гьакъикъатда вуч къуватлу, вуч усал жезватIа, либералри лугьузвач. ЧIагай рахунри, хиве кьунри, куьгьне вахтариз тегьнеяр ягъуни вири алдатмишдай хьиз я.
Урусрин машгьур сатирик С.Щедрина вичин “Либерал” махуна адан руьгьдин къамат хъсандиз раижнава: “Са уьлкведа хьана-хьанач кьван либерал. Вични акьван ачухди тир хьи, гьеле садайни гафни акъат тавунмаз, ада вичин туьтер къазундай: “Агь жанабияр, жанабияр! Куьне вуч ийизва! Куьне куьн гьелекзава хьи!” Садазни хъел къведачир адан гафарикай, аксина, вирида лугьудай: “Къуй рахурай, хабар гурай — и кар чаз хъсан я!”
“Гьар са обществодихъ пуд шартI хьун лазим я, — лугьудай либералди, — азадвал, таъминвал, кьилдинвал”… Либералдин маса мурад адакай ибарат тир хьи, адан хиялрин нурди кьуд патан чIулавриз экв ягъин, ана авай вирибурув хуш хиялар ийиз тан…
Рахадайла, либералдик ахьтин гьевес акатдай хьи, акьван ам яб гузвайбуруз хуш жедай хьи, гьатта инанмиш тежедай гафарайни адак тахсир кутадачир, хуькуьрдачир, адаз вири багъишламишдай. Кьилинди, садрани са затIни ада, туьтуьнал кьуьл илисна, истемишдачир. Гьамиша “анжах мумкинвал хьайитIа…”, лугьудай…”
Гилан либералар а чIаванбурулай тафаватлу яни?
Азадвилерикай, абадвилерикай, аслу туширвиликай акьван шириндиз рахазва хьи, анжах экономика вилик тухудайла, чарасуз яз Америкадилай, Европадилай “чешне” къачун теклифда… Абуруз лагьайтIа, виликди фенвай, аслу тушир, къудратлу Россия вилеризни акуна кIанзавач.
И жигьетдай РФ-дин Президентдин Чарче лагьанва: “Милли экономикадин къурулуш гележегда дегишарун, конкуренциядин хура акъвазунин адан къуватар артухарун патал чна виликди финин чешмеяр ва чешнеяр акьалтIай жуьреда маса дережайра кардик кутун лазим я. Гьинва абур?
Эвелни-эвел, цIийи технологийрин, идара авунин, кадрийрин (пешекаррин) жигьетдай цIийи бинейрал алаз, зегьметдин бегьерлувал хкажин. И жигьетдай гьелелиг чун хейлин гуьгъуьна ама.
Виликди финин кьвед лагьай чешме — инвестицийрин (желбзавай пуларин) кьадарар артухарин.
Чна месэла икI эцигнава: инвестицияр ВВП-дин 25 процентдив агакьарин, ахпа — 27 процентдивни.
Экономика вилик тухунин пуд лагьай лап жанлу къуват — им гъвечIи карчивал виликди тухунихъ галаз алакъалу я.
Къвезмай цIуд йисан девирда уьлкведин ВВП-да ада кьазвай пай 49 процентдив, кIвалахдай чкайралди таъминарунин дережани 19 миллиондилай 25 миллиондив агакьарун лазим я…”
Ина либерализм авач. Гьакъикъи крар, къайгъуяр, рекъемар (план) къалурнава. Рахунрилай, кьуру хиве кьунрилай гьакъикъи крарал элячIна кIанзава, рекьерилай вири шаклувилер ва манийвилер алудна…
Либералриз яб гайитIа, икI жедач, хиялар хиялар яз амукьда, мад цIуд йисара.
Нубатдин сечкийрини къалурайвал, халкьдин асул къатари Президент В.Путинан, ада кьиле тухузвай къецепатан ва къенепатан политикадин тереф хуьзва. Россиядин агьалийрин игьтияжар вири терефрай таъминарунилай чIехи везифа чахъ авач, вири къуватар гьа и месэладал желб авун лазим я, лугьузва ада.
Амма чи сечкийрин нетижайрални шак гъизвайбур, абур тапанбур, къалпбур я лугьузвай “демократия” хуьзвайбурни майдандиз экъечIнава. Вужар я абур, Россия ва россиявияр акьван “кIанзавайбур”? СМИ-ри хабар гузвайвал, инай катна, Европада чпиз мукар кутунвайбур, либералрин гъилибанар я. Бес! Къуватлу президентди Россия къуватлу авунихъай къурху авайбур тIимил туш. РикIел хквезва: чи сечкийрин къурулушдикай ихьтин шаклу келимаяр сифте лагьайбурук гьатта президентвиле чи кандидатар либераларни квай. Гила кьил акъуд куьне, либералар вужар ятIа…
Мердали Жалилов,
литературадин отделдин редактор
