Заманаяр къвез физва, инсанар дегиш жезва. Гьайиф хьи, вахтар фирдавай абуру чи адетарни рикIелай алудзава. Алай вахтунда гьар са халкьди вичин тарих, культура цIийи кьилелай чир хъийизва, рикIелай фенвай ва малум тушир тIварар, вакъиаяр арадал хкизва, гьакI — адетарни.
Чи къадим адетрикай сад мел я. Мелери халкь сад ийизвай, инсанрик руьгь кутазвай. Мелер жуьреба-жуьрединбур авай: кIвалер, рекьер-муькъвер эцигдайла, хвалар михьдайла, бегьер кIватдайла, гвенар гуьдайла, багълар кутадайла, жемятар, куьмек гуз, санал кIватI жез, кIвалахардай, кIвалахрилай гуьгъуьниз, манияр лугьуз, кьуьлер ийиз, чIугур зегьмет шадвилелди къейддай.
Къе заз и мукьвара Дербент шегьерда кьиле фейи «Лезги гъед» сагьибрив вахкузвай мярекатда Белиж поселокдай тир аялрин искусствойрин мектебдин кьуьлердай «Кавха» ансамблди къалурай милли кьуьлуьнал акъвазиз кIанзава.
Кьуьлуьниз «Магьсулар кIватIзавай мел» тIвар ганва. И кьуьл чи къадим адетрикай сад тир гвенар гуьнин ва техил кIватIунин мелериз талукьарна, эцигнава.
Эхиримжи вахтара Кьиблепатан Дагъустанда милли макьамрин бинедаллаз лезги кьуьл эцигна къалурай кас ерли хьанач лагьайтIа, зун ягъалмиш жедач. Я чи патара жуван милли кьуьл эцигдай пешекарарни авач. Пешекарар авачирди хьиз, кьуьлер эцигдай коллективарни авач.
Тамадади лезги кьуьл малумарайла, зи къвалав ацукьнавай юлдашди, чидач ман ам лезги милливал квайди ятIа лагьана, шак гъана.
Аялар сегьнедиз сад-садан гуьгъуьна аваз экъечIиз, зегьметчийри хуьруьн майишатдин кIвалахра ишлемишзавай дергесдин, мукалдин, кьуькуьнин ва цуьруьгъуьлдин гьерекатар кьуьлуьна къалуриз, гагь халкьдин секин «Рипе къуьл», ахпа «Лезги руш» макьамрал, са арадилай вирида «Факай мани» лугьуз гатIунна, ахпа ягъа кван са «Кавха» лагьана, аялри зарб кьуьл ийиз гатIунна, аялри, лезги мелекай мани лугьуз-лугьуз, кьуьл акьалтIарна…
Тамашайчийри зурба гьевесдивди ягъай гурлу капари, дугъриданни, лезги кьуьл арадиз атанвайди тестикьарна.
Зи къвалав гвай юлдашди вичин фикир дегишарна: «Валлагь, аялризни баркалла, кьуьл эцигнавай касдизни. Зи вилерикай чи дидейрини бубайри, магьсулар кIватI хъийиз, ахпа шадвилердай вахтар карагна», — лагьана ада.
Мярекатдин режиссер, ФЛНКА-да халкьдин культурадинни искусстводин проектрин регьбер Сурия Мамедовади «Магьсулар кIватIзавай мел» кьуьлуьникай икI лагьана: «Сифте яз ийизвай и милли кьуьлуьни чи мярекат гуьрчегарна, кьуьлуьнин гьерекатар лагьайтIа, инсанрин рикIера яргъалди амукьда. Кьуьлуьни чаз багъишай рикIелай алат тийидай экуь эсердай кьуьл эцигай Сефербег муаллимдиз ва кьуьл авур аялриз за лап рикIивай сагърай лугьузва».
Эхь, и кьуьл лезги халкьдин кьуьлерин фольклорда вегьенвай сад лагьай кам я. Шад жедай кар мадни ам я хьи, и кам нетижалудини хьана.
Белиждин аялрин искусстводин мектебда аялриз кьуьлер чирунай чирвилер гузвай муаллим Сефербег Сефербегован гафарай малум хьайивал, кьуьл арадиз атун патал сифте са шумуд аваздикай кIвалахдин проект гьазурна. И карда РД-дин искусствойрин лайихлу деятелар тир Мамедали Агъабалаева ва и цIарарин авторди куьмекар гайиди къейдна. Кьуьлуьниз тIвар гайиди Мелик Агъабалаев я. Монтаж Алибала Букарова авуна, музыка студияда тамамдиз кхьиз ва ам пешекарвилелди кIватIиз чи машгьур музыкантар тир Надир Расулова, Самур Эмирбегова, Ильяс Султанова, Тельмана, Разин Алиева, хордин сесер кхьиз Сейранат Нажафовади, Гуьльмира Алиевади, Салбина Тагъиевади куьмекар гана.
Кьуьлуьнин авазрик, рушарин хорди лугьуз, мелекайни факай маниярни кутунва (бендерин авторар — шаирар Гъулангерек Ибрагьимова ва Айдунбег Камилов).
ЦIийи кьуьлуьнин проект тамамдиз арадал гъиз къаюмвал авур Белиж поселокдин кьил Рамиз Гьабибулаеваз, искусстводин мектебдин директор Энвер Ибрагьимоваз, музыкант Рамиз Букароваз Сефербег муаллимди сагърай лугьузва.
Ша чна Сефербег муаллимдиз ва адан аялрин кьуьлердай «Кавха» ансамблдин коллективдиз и агалкьун мубарак ийин ва и рекье мадни чIехи агалкьунар хьун алхишин.
Къагьриман Ибрагьимов
