Школайра милли чIалар чируниз кьецI гузвай крар авачиз туш. И барадай чаз чкайрилай муаллимри ва аялрин диде-бубайри чарарни кхьизва, зенгерни ийизва. Четин месэлаяр дидед чIалан тарсарин сятерин кьадар тIимил ва учебникар бязи школайра ерли авачиз хьунихъ галаз алакъалу я. Школайрин библиотекайра амай предметрайни ктабар гьамиша бес жезвач. И кардин патахъай РД-дин образованидин ва илимдин министерстводизни хабар ава.

— Чаз диде-бубайрин хажалатрикай хабар ава ва ктабрин месэла гьялун ­патал вири алахъунар ийизва. Алатай йисуз чара авур такьатар анжах 1 ва 6-классар патал учебникар маса къачуниз бес хьана. ЦIинин йисуз 2 ва 7-классар патал вири ктабар къачуз алакьда. ИкI, чна гьар йисуз школайрин библиотекайрин фонд цIийи ийизва. Са шакни алачиз, школадин учебникар аялриз школадай гун лазим я. ИкI къанунди лугьузва ва икI хьунни герек я! — баян гузва РД-дин образованидин ва илимдин министр Шагьабас Шагьова. 

Министерстводин кьили гъавурдик кутурвал, 2-классар патал ктабар библиотекайрин фонд цIийи авун патал гуз­ватIа, 7-классар патал учебникар ФГОС-рихъ галаз алакъалу я, яни кIе­лунин цIийи программайрал элячIу­нихъ галаз. 2017-йисуз и кар патал 240 млн. манат гузва. Гьа са вахтунда 1-классра ктабар бес тежезвай школайризни абур гу­да. Винидихъ лагьай­ учебникар школайрив 1-сентябрдалди агакьарда.

— ГъвечIи классра учебникар бес тахьунин месэла арадал татун лазим я. 1-6-классрин библиотекайрин фонд 2011-2016-йисара цIийи авунва, 7-11-классар патал учебникар республикадин бюджетда бес кьадар такьатар тахьунин себебдикди маса къачун тавуна саки 5 я. ЦIи ФГОС-ар кьабулуникди гьалар дегиш хьун лазим я ва 7-классар патал учебникар вири школайрив агакьда, — алава хъувуна РД-дин образованидин ва илимдин министрдин заместитель  Темирхан Халилова.

Министерстводин векилри мадни къейдзавайвал, 8-11-классар патал учебникар ноябрдин вацра хьун лазим я. Уьлкведа зурбади тир “Просвещение” чапханадихъ галаз, пуд йисан вахтунда ктабрин гьахъ вахкуда лагьана, меслят хьанва.

Дидед чIаларай учебникриз талукь бязи делилар чав Дагъустандин об­разованидин ва илимдин министерстводин сайтдай агакьна. Хабар гузвайвал, табасаран, авар, лак чIаларал 1-4-классар патал УМК-ар (учебно-методические комплекты) гьазурунив эгечI­нава.

3-класс патал лезги чIалан учебникар ерли авачир Зизикрин, ЦIийи Къурушрин, 6-7-классар патал лезги  учебникар кьит КIварчагърин хуьрерин школайри ва масабуру бес вуч авурай?

И месэладай кьил акъудун патал чун А.Тахо-Годидин тIварунихъ галай пе­дагогикадин институтдиз фена, гуь­гъуьн­лай гьа и институтдин дидед чIа-ларин сектордин илимдин къуллугъчи  Мейла­нова  Жаклина  Ша­рафуди­новнадихъ  галаз гуьруьшмиш хьана.

Малум хьайивал, алай вахтунда ругуд чIалал, гьа жигьетдай яз лезги чIа­лални, гъвечIи классар патал УМК-ар гьазурзава. Амма вилик квай кIелунин йисуз абур гьазурна агакьариз хьун мумкин туш.

• Жаклина муаллим, малум тирвал, гзаф школайра лезги чIалан учебникар кьит я. Абур цIини акъудун фикирдик квачирдакай хабар агакьай аялрин диде-бубайри къалабулух къачунва…

— Эхь, Интернетда гьахьтин хабарар ава. Амма лезги чIалан учебникар туь­кIуьрзавайди педагогикадин инсти­тут­дин чи сектор я. Кьилди къачуртIа, а кар­ зи хиве тунва ва цIинин йисан декабрдалди 1-4-классар патал лезги чIа­лан ктабар гьазурда, 2018-йисан июндалди гьа и классар патал кIелунин (чте­ние) ктабарни туькIуьрна куьтягьда. Дагъустандин ругуд чIалални учебникар санал Москвада авай “Просвещение” чапханади акъудда. Аквазвайвал, са йисан вахтунда муаллимрал ва аялрал ктабрин патахъай четинвилер акьалт хъийида. Бязи школайра лезги чIалан учебникар анжах школадин ­кабинетда хуьзва ва тарсунин вахтунда аялрив вугана вахчузва. Гьалар ­регьятбур туш. Амма умудлу я, хиве кьунвайвал, 2018/2019-кIелунин йисуз школайрин библиотекайрив ктабар агакьда.

• ЦIийиз туькIуьрзавай учебникрин авторар вужар я?

— Гьелелиг авай ктабрин авторар — гьа виликанбур. Гьайиф хьи, хейлин ксар чи арада амач. Зун ЦIинитIрин шко­ладин муаллим Сейфуллагь Шагьмардановахъ галаз меслят хьанва, 3-4-классар патал учебникар чна кьведа гьазурда.

• Милли чIалан ва кIелунин тарсар гузвай муаллимрик чпин предметрай сятерин кьадардини секинвал вугузвач…

— И барадайни муштулух гуз жеда. Эгер шегьеррин школайра 1,8,9-классар патал гьафтеда 2 сят авайтIа, 2-7 ва 1-9-класар патал гила пуд сят хьанва.

Учебникрал кIвалахзавай пешекаррихъ ва министерстводин и хилен векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьайила малум жезвайвал, маса предметрай библиотекайрин фондар яваш-яваш цIийи жезва, цIийи программайрихъ галаз ерилу учебникарни акъудзава. Милли чIаларин учебникар 1-4-классар патал, са йисан вахтунда, ахпа, умудлу я, амай классра кIелзавай аялар патални агакьарда. Кьилинди, дидед чIалан ва кIелунин тарсар гузвай муаллимар руьгьдай ават тавуна, абуру ватанпересвилин гьиссералди чпин кIвалах давамарун я. Къадим лезги чIал веледриз чирун чи пак буржи я.

Эмираслан Шерифалиев