21-августдиз меркезда, Дуствилин кIва­­­­ле, РД-дин Кьил Сергей Меликован­­ иштираквал аваз «Дагъустан Рес­пуб­ли­­­ка: гьукумдин ва жемиятдин­ арада­ диалог» форум кьиле фена­. Адан кIва­лахда РД-дин Халкьдин Соб­рани­дин де­путатри, гьукуматдин членри, шегьеррин ва районрин муниципалитет­рин кьилери­, Жемиятди­н палатадин, жемиятдин, дин­дин, жегьилрин ва волонтеррин тешкилатрин векилри иштиракна.

Форум кьиле тухузвай РД-дин Кьилин информациядин сиясатдин управленидин ва пресс-къуллугъдин начальник Рашид Акавова гаф РД-дин Кьил Сергей Меликоваз гана.

— Къе залдиз кIватI хьанвай вири юлдашар! Гьукумдинни жемиятдин арада менфятлу рафтарвилер, рахунар хьун чун, чи кIвалах, санлай республика патал пара важиблу я. За республикадин Жемиятдин палатадин ва гражданвилин обществодинни инсандин ихтиярар хуьн вилик тухунин рекьяй Советдин цIийиз хкянавай къурулушар тебрикзава. Адахъ Да­гъустанда жемиятдин гражданвилин  институтар вилик тухунин рекье вич хъсан терефдихъай къалурдай мумкинвал жеда. Авайвал лугьун, чина жемиятдихъ галаз диалог бегьерлу краринди ваъ, кьуру гафаринди я. ИкI хьун лазим туш. Жемиятдихъ галаз гьукумдин ва маса органрин, организацийрин диалог гьар йикъанди ва менфятлуди хьана кIанда.

Эхиримжи кьве гьафте Дагъустан па­тал четинди хьана. Автосервис, АЗС хъиткьинун, са тахсирни квачир 35 кас кьиникь, шегьеррин агьалияр сятералди экверикай, цикай магьрумун. Ибур ви­ри­ кIвалахар бинедилай дуьздаказ тавунихъ, умуми истемишунрал, законрал­ амал тийиз,­ къайгъусузвилихъ галаз ала­­къалу я. Гьа са вахтунда дагъустанвийри чеб мад сефердай тарифлу пата­хъай къалурна. Пожарникри, духтурри, жерге­дин инсанри, волонтерри бедбахтвилин дуьшуьшдик акатай виридаз­ жумартви­лелди куьмек гана. Телеф хьайибур ри­кIел хкуналди, ша чун са декьикьада кисна акъвазин (залда авайбур къарагъна, кисна кIвачел акъвазна).

Заз мад сеферда чун чи везифайрив эгечIзавай саягъдал хквез кIанзава, — давамарна региондин Кьили. Дагъустанви­яр экуьналди, целди, маса къуллугъралди­ таъминарзавай идарайрин, карха­най­рин чIехибуруз суалар гудай чкадал къвезва.­ Вучиз Дербентдин 42 агъзур агьали пуд юкъуз экв, яд авачиз амукьна? Вучиз Ма­хачкъаладин агьалияр рекьер, куьче­яр кьунал атана? Вучиз меркезвийрин кIва­лер­, идараяр сятералди экверикай хкудна? Инсанрин, алишверишдин идарайрин­ продуктар чIур хьана, абуруз хейлин зия­нар гана. Чаз малум тирвал, энергетикадин саки вири карханаяр куьгьнебур я. ИкI хьайила, нукьсан квай техника, сетар, подстанцияр, трансформаторар вучиз вах­тунда къайдадиз гъанач? Пул авачалда чпиз. Энергетикадин карханаяр хсуси­буруз элкъуьрдайла, куьн викIегь тир. Бес гила вучиз гьа викIегьвал къалурзавач. Инсанар наразивилел гъидайди чиз-чиз, эквер хкадарунихъ хсуси итижарни авайдакай хабар я чаз.  Гьукуматдин бюджетдай хсуси карханайриз пуларни чара­ ийиз жедач. Гьар са кIвалах агьалияр рази жедайвал кьиле тухун лазим я. Гьа икI ятIани, чун ана къайда тваз алахъзава­. Республикадин энергетикадин къурулуш авай гьалдикай за и йикъара уьлкведин Президент Владимир Путиназни малумарна. Ада куьмек гудайдахъ зун инанмиш я.

Инал мадни ачух жезва хьи, гьукумдинни жемиятдин арада дуьзгуьн ва менфятлу диалог авач. Вучиз ятIани, Жемиятдин палатани къерехда амукьай хьтинди я. Заз акурвал, ада вичин кIвалах коммерциядинбур тушир организацийрин ити­­жар тамамарун яз гьисабна. Жемиятдин палатади вичин къуватар маса крарал желбзавай. Мисал яз, бязи ксар гьукумдин идарайра къуллугърал эцигун патал теклифзавай. Ваъ, палатадин везифаяр гьукумдихъ галаз сих рафтарвиле аваз кIвалахун, агьалийрин фикирар, наразивилер, теклифар агакьарун я.

Бязи вахтара ахьтин фикирдал къвез­ва хьи, чи инсанриз республикадин­ кьилевайбуру тухузвай бегьерлу кIва­ла­х­ри­кай ерли хабар авач. Гьукуматди 3 йи­суз чи агьалияр (160 агъзур кас) хъвадай михьи целди таъминарун патал 19 муниципалитетда цIийи линияр тухвана. Махачкъала, Каспийск, Избербаш целди таъминардай зурба проектар кьилиз акъудзава. Каспий гьуьлуьз канализациядин чиркин вацIар авахь тавун патал чIехи проект гъиле кьазва. Федеральный бюджетдай пулни чара ийизва. 2025-йисан эхирдалди коллектордин месэла гьялда ва чи инсанривайни мугьманривай, рикIе кин авачиз, гьуьлуьн ятара эхъвез жеда. Соцсетра авай бязи хабарар кIелайла, ахьтин фикирдал къвезва хьи, Меликов атана, яд къвезвай кран агална. Жемиятдин палатади, гьукумдин органри, муниципалитетри, СМИ-рин векилри чи агьалияр вири крарикай вахтунда ва дуьздаказ хабардар авун герек я. Гьайиф хьи, уьмуьрдай и кар аквазвач. Ингье чна цIи Махачкъалада (Семендерда ва Ипподромдал) чIехи кьве школа ишлемишиз вахкуда. 2-3-йисуз чна республикадин 300-лай виниз школайрин дараматар бинедилай ремонт авуна. Виликдай хьиз, са къав дегишарнач, цлариз ширер янач, абур лап цIийибуруз элкъуьрна. ГьакI мебелдалдини таъминарна. Халкьдин майишатдин  гьар са хиле виле акьадай дегишвилер кьиле физва. Абурукай чи халкьдиз хабар хьун лазим я. Жемиятдин палатади вичин кIвалахда гьа и рекьяй дегишвал тун лазим я. Чизва, вири месэлаяр са гъилди гьялиз жедач. Агьалийриз кIан хьуналди, виринра са йисуз школаяр, аялрин бахчаяр, ФАП-арни эцигиз алакьдач. Дагълух хуьрериз газдин линиярни тухуз жедач. Чибуру лугьудайвал, чун яргъандиз килиг­на кIвачер гадаруниз мажбур жезва. Дагъустан абад авун, цIуд йисаралди гьял тийиз амай месэлаяр тамамарун патал чна чи вири къуватар, мумкинвилер санал кIватIна, респуб­ликадин гележег фикирдаваз зегьмет чIугуна кIанда. Са рахунни алач, и важиблу крара Жемиятдин палатадин ва гражданвилин обществодинни инсандин ихтиярар хуьн вилик тухунин рекьяй Советдин цIийиз хкянавай къурулушри, депутатри, гьукуматдин членри, шегьеррин ва районрин муниципалитетрин кьилери, жемиятдин, диндин, жегьилрин ва волонтеррин тешкилатри чпи активвал къа­лурда.

Сергей Меликован рахунрилай гуь­гъуьниз гьукумдин ва жемиятдин­ арада дуьзгуьн ва мен­фятлу диалог­ арадал гъун патал чпин ийи­дай кIва­лах­дикай, тайинарнавай планрикай РД-дин Жемиятдин палатадин предсе­да­тель У.Азиз­бегова, гражданвилин­ об­­ществодинни ин­сандин ихтиярар хуьн вилик тухунин рекьяй­ Советдин председатель Къ.Магьмудова, РД-дин­ Халкь­дин Собранидин Председатель З.Ас­кендерова, РД-дин Гьукуматдин Пред­­седатель­ А.Абдулмуслимова, респуб­ли­ка­дин агъ­с­акъал­рин советдин­ председатель­ И.Иб­рагьи­мова, ВСО-дин иштиракчи Р.Ка­зан­биева, волон­террин дестедин директор Ю.Ра­ма­за­нова лагьана.

Нариман Ибрагьимов