Асул гьисабдай начагъбур тамам яшарив агакьнавай ксар я
Дагъустандин ЦУР-дин ачух эфирда духтур-инфекционист, РЦИБ-дин (Республиканский центр инфекционных болезней) профилактикадин отделдин пешекар Жамал Ризванова республикада алай вахтунда ВИЧ-дихъ галаз алакъалу гьалар гьихьтинбур ятIа суьгьбетна, — хабар гузва тIвар кьунвай идарадин телеграм-каналди.
Адан гафаралди, гьалар къвердавай къурху кутадайбур жезва. ВИЧ чукIунин къайда дегиш хьанва: эгер виликдай асул гьисабдай и уьзуьр шприцдалди тиряк ишлемишунин нетижада акатзавайтIа (саки 90 процент), гила 85 процент дуьшуьшра месин алакъаяр себеб яз акатзава.
Начагъбурун яшариз талукь рекъемри кьетIендиз къурху кутазва: асул гьисабдай абур тамам яшарив агакьнавай ксар я — 30-далай 50 йисалди ва 50 йисалай виниз. И уьзуьр акатнавайбурун гьисабдал гьалтайла, жегьилри пуд лагьай чка кьазва.
Региондин гзаф агьалийрик и азар Дагъустандилай къецепата акатзава, иллаки Сибирдин, Уралдин регионра. Лагьана кIанда, и регионра ихтилат физвай азар акатунин хаталувал лап екеди я.
Дагъустанда ВИЧ-инфекция акатунин нетижада саки 1,6 агъзур кас кьенва
Дагъустанда, эхиримжи делилралди, тIегъуьндин эвел кьиляй инихъ ВИЧ-инфекция акатай 6 агъзур дуьшуьш регистрация авунва. Абурукай 1,6 агъзур кас кьенва. Виридалайни гзаф (85 процентда) уьзуьр месин алакъаяр себеб яз акатнава. Ж. Ризванован гафаралди, и жигьетдай учётда амукьзавайбур, анжах диагностика авурбур я. Амма ВИЧ-инфекция акатнавайбурун гьакъикъи кьадар хейлин гзаф хьун мумкин я: дуьньядин статистикадалди, гьар са официальный дуьшуьшдал 3-далай 5-дал кьван гьисабдиз къачун тавунвай дуьшуьшар ацалтзава.
Духтур-инфекционистди туристрихъ галаз алакъалу гьалдал кьетIендиз фикир желбзава: гатун вахтунда Дагъустандиз 3 миллиондив агакьна къецепатан уьлквейрай, регионрай мугьманар къвезва, абурун тайин са пай, чпи и кардал гьич гиманни тагъана, ВИЧ квайбур хьун мумкин я. И делилди, вичин нубатда, уьзуьр республикада мадни гегьеншдиз чукIунин хаталувал артухарзава.
ВИЧ акатнавай дуьшуьшар виридалай гзаф винел акъатзавай районар ва шегьерар
Ж. Ризванова къейдзавайвал, Дагъустанда йисан эвел кьилелай инихъ ВИЧ акатнавай 440 цIийи дуьшуьш регистрация авунва. Абурун арадай яз, дагъустанвийрик и уьзуьр 60 дуьшуьшда республикадилай къецепата акатнавайди винел акъуднава.
Пешекарди къейдзавайвал, ВИЧ-дин дуьшуьшар Дагъустандин вири районра ва шегьерра регистрация авунва, амма муниципалитетра и уьзуьр чукIунин дережа тафаватлу я. Экспертди раижзавайвал, шегьеррин арада ВИЧ уьзуьр акатнавайбурун кьадардал гьалтайла, сад лагьай чкадал Дербент ала, кьве лагьай чкадал — Каспийск, пуд лагьай чкадал — Буйнакск. Ахпа Дагъустандин Огни, Махачкъала, Избербаш. Районрин арада кIвенкIвечи жергейра Новолак, Дербент ва Къизилюрт районар ава.
ВИЧ-дин пис фендигарвиликай ва гьар йисуз тест кьиле тухуникай
Дагъустандин ЦУР-да ачух эфир тухвайдалай кьулухъ духтур-инфекционист Жамал Ризванова ВИЧ-инфекциядин виридалайни хаталу кьетIенвилерикай садал фикир желбна — уьзуьр яргъалди, лишанар авачиз бедендик кваз хьун.
Экспертди гъавурда турвал, ВИЧ-инфекция явашдиз ва къвез-къвез артух жедай уьзуьр я. И начагъвал квай касдин сифте лишанар а инфекция акатайдалай кьулухъ са шумуд йисуз винел акъат тавун мукмин я.
Ада раижзавайвал, ВИЧ-дин пис фендигарвилин кьетIенвал гьа и кардикай ибарат я: ам акатайдалай кьулухъ вад, ругуд ва адалай гзаф йисар арадай фейила, адан лишанар винел акъатун мумкин я. Вири и йисара, уьзуьр квай инсан, вичиз вичин статус чин тийиз, и вирус вичихъ галаз тухузвай ва ам чукIурзавай чешмедиз элкъвезва.
Духтурди рикIел гъизвайвал, вири республика тирвал и анализ пулсуз ва чинеба (конфиденциально) вахкудай мумкинвал ава. Ада къейдзавайвал, анонимный (тIвар раиж тийидай) кабинетар ненки Махачкъала шегьердин Гоголан куьчеда 43-нумрадин дараматда, гьакIни Дагъустандин маса шегьерра ва районрин центрайра ава. Гьар са агьалидивай, вичин тIвар раиж тавуна, иви вахкана, ахтармишун кьиле тухуз ва вичин ВИЧ-статус чириз жеда.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
