ВМФ-дин (Военно-морской флот)  йи­къахъ галаз алакъалу яз Санкт-Пе­тербургда 8 ва Каспийскда 5-сеферда военный гимийрин парадар тухвана. Каспийскда кар алай вакъиаяр культурадинни машгъулардай «Москва» центрадин мулкуна кьиле фена. Суварин мярекатда РД-дин Кьил Сергей Меликова, Гьукуматдин Председатель Абдул­муслим Абдулмуслимова, Каспийскдин­ флотилиядин командующий, контр-ад­мирал Олег Зверева, Каспийск шегьердин кьил Борис Гонцова, флотдин ветеранри, жемиятдин организацийрин­ векилри, Азербайжандай, Ирандай атанвай мугьманри ва 1500-лай виниз морякри, офицерри, абурун хизанри ва шегьерэгьлийри иштиракна.

Уьлкведиз акси къуватар артух жезвай алай вахтунда РФ-дин Президентди яракьлу къуватрин къудратлувал хкажун патал виле акьадай чалишмишвилер ийизва, военный промышленностдин цIийи заводар кардик кутазва. Россиядин Федерациядин сергьятар милли итижар хуьн патал яракьлу къуват,   чилелни, цавани, церани чпин вилик эцигнавай везифаяр уьтквемвилелди кьилиз акъудиз хуьзва. Абурун арада ВМФ-дин морякар, подводникар, гьуьлуьн пехотинцияр, зенитчикар, спецназдин, къутармишдай ва маса подразделенийрин векилар ава. Идакай 28-июлдиз Санкт-Петербургда кьиле фейи ВМФ-дин параддал Владимир Путина лагьана.

Тарихдай чаз чизвайвал, Россиядин флотдал чан гъайиди I Пётр я. Кас­пийскдин флотилия арадал атунни адан тIварцIихъ галаз алакъалу я. 1722-йисуз I Пётр Дагъларин уьлкведиз атана, ам Таркидин шамхалди ва Дербентдин султан Къулибега кьабулна. Гьа вахтунда Каспий гьуьлелай ва Дербент шегьердилай персерин табийвал алудун патал Анжи къеледин патав гимияр акъваздай чкани туькIуьрна. Анлай инихъ 300 йисалай гзаф алатнава. Къе Каспийскдин флотилия Россиядин Федерациядин Яракьлу Къуватрин къудратлу кьушундиз элкъвенва.

28-июль. Гьава кутугайди я. Гьуьл галай патахъ инсанрин гьерекат акъвазнавач. Агьалияр шад суварик физва. Вили гуьзгуь хьтин цел суварин къайдада безетмишнавай гимийрин цIиргъ ала.

Йикъан сятдин 11-далай алатайла,­ лацу къуш хьиз аквазвай «Альбатрос» катерда аваз Дагъустан Респуб­ликадин Кьил Сергей Меликова ва Каспийскдин флотилиядин командующий, контр-адмирал Олег Зверева, гьар са гимидин къвалав физ, морякриз ВМФ-дин югъ тебрикна. Параддин жергейра ракетайрин, тупарин ва сергьятар хуьзвайбурун «Волгодонск», «Углич», «Дагъустан», «Великий Устюг», «Ступинец», «Град Свияжск»  гимияр, катерар акъвазнава. Тебрикдилай гуьгъуьниз гьар сеферда Каспий гьуьлуьн майданар гимийрин экипажрин гужлу ур-р-а-адин ванери къачузва.

Параддин командующий, сад лагьай дережадин капитан Сергей Зотова вири гимияр параддиз гьазур хьанвайдакай лагьана.­ Флотилиядин гими­­яр акъвазнавай тегьердиз килигна,­ Сергей Меликов ва Олег Зверев трибунадихъ атана. Абуру ва гимийрин экипажри Президент Владимир ­Путинан рахун­рихъ яб акална. Ада  ВМФ-дин экипажриз сувар теб­рикна ва къейдна хьи, алай вахтунда уьлкведин ВМФ-дихъ Ватандин ва милли итижар хуьдай  вири мумкинвилер ава. «Чи гимийрихъ ва техникадихъ исятда цин винелай  ва кIаникай фидай,  ца­ва лув гузвай вири жуьредин техника жагъурдай, герек атайтIа, ам ядай мумкинвилер ава. ВМФ мадни къуватлу жеда, гьар йисуз уьлкведин флот  алай аямдин пара къуватлу, жуьреба-жуьре везифаяр тамамарзавай цIийи гимийралди таъминарзава. И важиблу кар чна мадни давамарда ва флотдин къудратлувал са шумуд сеферда арту­харда. США-ди Германияда чпин алай аямдин ракетайрин комплексар эцигдайдакай малумарнава. Чунни абуруз тайин жаваб гуниз мажбур жеда», — лагьана В. Путина.

Культурадинни машгъулардай центрадин къваларив гьуьлуьн къерехда кIватI хьанвай инсанриз Кьибледин военный округдин манийринни кьуьле­рин ансамблди, Урусрин драмтеатр­дин­, Дагъустандин операдинни балет­дин театрдин коллективри гьазурнавай­ сегьнеламишнавай  тамаша (I Петр Да­гъус­тандиз атун, Урусатдин пачагьдиз­ Ирандин, Туркменистандин векилри­ ик­рам авун, Урусатдихъ галаз дуствал­ мягьке­марун вири терефар патал хийир­лу­ди жедайди тестикьарзавай рахунар, ­Дагъларин уьлкведин халкьарин ва ­морякрин кьуьлер), Каспий гьуьлуьн цел сирнавзавай, яракьар ишлемишзавай гимияр, абура къуллугъзавай морякар акуна.

«Альбатрос» катер кьилеваз пуд гимиди Андрееван, Россиядин Федерациядин ва сергьятар хуьзвайбурун пайдахар тухузва. Абур гарал къугъвазва. Майдандиз мадни гимияр акъатзава: «Махачкъала», «Татарстан», «Астрахань»… Гьуьлел халис женгерин шоу­див гатIунзава.  Морякри  жуьреба-жуь­ре терефрай чпин алакьунар къалурзава. Гимийрин ударный дестеди, десантникри, авиациядин куьмекни галаз, шартIлу душмандин гимийрихъ галаз женг чIугвазва, абуру кьунвай чкаяр, гимияр фидай рекьер бомбайрикай, минайрикай азадзава. Тупарин, пулемет­рин, автоматрин ванери, ракетайри гьуьл женгинин майдандиз элкъуьрза­ва. Россиядин ФСБ-дин Дагъустанда авай сергьятдин управленидин гьуьлуьн къерехар хуьзвай подразделенидини вичин алакьунар къалурна. 30 гимидилай гъейри, суварин мярекатда военный ва махсус маса техникади, вертолетри, гьа гьисабдай яз Азербайжандин, Ирандин гимийрини иштиракна.

Къейд авун лазим я хьи, къе ВМФ-дин частарин ихтиярда, гьихьтин душман хьайитIани, адаз жаваб гуз жедай гимияр ава: авианосецар, крейсерар, эсминецар, фрегатар, корветар, десантдин гимияр. Абурун мумкинвилер, къудрат, къуват, Сириядин Республика кIеве тваз алахъай террористрин гьужумриз акси гьерекатар ийидайлани, акуна, Каспий гьуьле авай гимийри Сириядин шегьеррал гьужумзавай бандит­рин сенгерар, Украинадин миллетбазрин кьушунар алай чкаяр яна. Къе Да­гъустандивайни дамах ийиз жеда: адан мулкунал Каспийскдин флотилия ала ва ада чи уьлкведин кьиблепатан сергьятар хуьзва.

Дамахдай кар мадни ам я хьи, Россиядин ВМФ-дин частара гзаф дагъус­танвийри, гьа гьисабдай яз лезги халкьдин векилрини, офицерар, морякар яз, уьтквемвилелди, баркаллувилелди къуллугъзава.

Суварин мярекатрин сергьятра аваз, Каспий гьуьлуьн винел цава вертолетар пайда хьана. Абуру цава Россиядин, Дагъустандин ва ВМФ-дин пайдахар гарал къугъурзавай. Ахпа пайдахар гвай десантникар парашютар гваз цел  эвичIна.

Параддилай гуьгъуьниз Сергей Меликова къуллугъда тафаватлу хьанвай 20-далай виниз морякрив жуьреба-жуьре шабагьар вахкана. Ахпа ада Кас­пийскдин флотилиядин командующийди прессадин векилриз флотилиядин офицеррин, матросрин ва маса къуллугъчийрин женгерин викIегьвилерикай, хиве авай ва тамамарзавай везифайрикай ихтилатна.

ВМФ-дин югъ анжах параддалди акьалтIнач. «Москва» кинотеатрдин вилик Каспийскдин флотилиядин ва военный техникадин, яракьрин выставка ачухнавай. Нянин сятдин муьжуьдаз шегьердин майдандал чIехи концерт гана. Ам цава фейерверкар куькIуьруналди лап геж куьтягь хьана.

Нариман  Ибрагьимов