1975-йис тир. Зун директор ­Сейфуллагь Аллагьвердиеван тIала­буналди Хив райондин Межгуьлрин юкьван мектебдай Ар­хитI­рин юкьван мектебдиз математикадин тарсар гудай муаллим яз рекье тунай. И вахтунда къунши хуьрера — Вини Ар­­­хитIа, ЦIинитI­дал, Тркалдал юкьван мектебар авачир.  8-класс куьтягьай аялар, кIе­лун ­да­вамарун патал, Агъа АрхитIиз къвез­в­ай.  И хуьрерин арада 3-4 км  рехъ ава. Чирвилер, гележегда кьилин образование къачун патал аялар зулуз, хъуьтIуьз, гатфариз, гьавадин шартIаризни килиг тавуна, гьар  юкъуз АрхитIрин хуьруьн  школадиз ашкъидивди физвай.

ЦIинитIрин хуьряй къвезвай  аялрин чирвал, за фикир гайивал, са кьадар  артух­ тир, математикадин тарсар абуруз хъсандиз чидай. И мектебда математикадин ва физикадин хъсан муаллимар авай: Агьмед Мегьамедов, Мегьамедзагьир Къазимегьамедов. За математикадай  тарс гузвай цIинитIви Жамалдин Рамазанова и тарсунай Хив райондин олимпиадада сад лагьай­ чка кьунай. ЦIинитIрин 8 йисан школада гьа вахтунда Хив районда тIвар-ван авай  муаллимар мад авай: Мирзали Фейламазов, Абду­къадир Рамазанов, Мегьамедов Мегьамед.

ЦIинитIрин 4 классдин школа 1930-йисуз ачухнай. Сифте директорар ахцегьвияр — Гуьлмегьамед Гьажиев ва Абдулнур Мирзоев хьанай. Советрин гьукум хьайи сифте йисара Рутул, Агъул райкомрин сад лагьай секретарар,  райисполкомдин председателар ва маса чIе­хи къуллугъчи­яр,  гьакIни муаллимар Ахцегь райондай тир. Вучиз лагьайтIа,  Ахцегьа  гьеле ре­волю­ция жедалди урус школа авай. Ана чирвилер къачур лезги аялри, гуьгъуьнлай  Урусатдиз фена, институтра кIелзавай.

Ахцегьвийри лезги литература, культура, образование, медицина вилик тухун патал еке пай кутуна. Са Ахцегьрин хуьряй 15 касдилай артух илимрин докторар, РФ-дин халкьдин артистар, РФ-дин лайихлу художникар, Советрин Союздин Игитар ва маса машгьур ксар акъат­на. Лагьана кIанда хьи, лезги амай районрин агьалийрин савадлувал, культура хкажун патал  ахцегьвийри еке зегьмет чIугуна. Чпиз чухсагъул.

ЦIинитIрин школадин сифте директорар хьайи Г.Гьажиева ва А.Мир­зоева мектебдин диб мягькемди, гележег хъсанди хьун патал­ еке зегьмет чIугуна. Абурун баркаллу кIвалах гуьгъуьнлай хьайи руководителрини давамарна. Къе заз и  мектебда 2001-2020-йисара директор яз кIва­лахай Россиядин Фе-дерациядин умуми образованидин гьуьрметлу работник  Гьажимегьамедов  Назим  Мирзамегьамедовичакай  суьгьбет ийиз кIан­зава.

Назим Мирзамегьамедович  1953-йисан 10-декабрдиз ЦIинитI­рин хуьре  дидедиз хьана. 1968-йи­суз ЦIинитIрин 8 йисан мектеб куьтягьна, ам къунши АрхитI­рин мектебдин 9-классдиз фена. 1971-йи­су Дагъустандин госуниверситетдин математикадин факультетдик экечIна. А чIа­вуз ДГУ-дин математикадин фа­куль­­тет­да Дагъустанда тIвар-ван авай лезги муаллимри — Сиражудин Мейланова, Ризахан Алиева, Мурад Мегьтиева, Владимир Абилова тарсар гузвай. Абурун гъилик де­рин чирвилер къачур Назим, университет акьалтIарна, хайи хуьруьн 8 йисан школадиз математикадин тарсар гудай муаллим яз хтана.

Са тIимил вахт алатайла, же­гьилди вичин хизан кутуна — ада сифтегьан  классрин муаллим  Равият Загьирбеговнадихъ галаз  кьисмет сад авуна. Назим Мирзамегьамедовичахъ ругуд стхани кьве вах авай. Амай стхайрини мехъерар авурла, бубадин хизандивай чара жедай вахт атанвай. И кар себеб яз, рикI алай кIвалах туна, патал финиз  мажбур хьана.  Гьа икI, ам  Узбекистандиз, Ставрополдин крайдиз, Дербент шегьердиз акъатна. Инра ада юкъуз производствода инженервилин везифаяр тамамариз, йифиз школада математикадин тарсар гуз хьана. Девирар дегиш хьана, производствояр амукьнач. 1999-йисуз  Назим Мирзамегьамедович хайи хуьре юкьван мектебдин директордин заместителвиле тайинарна.

А вахтунда мектебдин директор  Абдулмежид Мегьамедов тир.  Урус ва лезги чIалан лап хъсан муаллим тир ам 2001-йисуз пенсиядиз экъечIна. Мектебдин  коллективдин тIалабуналди Хив райондин администрацияди Назим Мирзамегьамедович ЦIинитIрин юкьван школадин директорвиле тестикьарна.

Мектебдин дарамат куьгьнеди тир. Классра авай полар ханвай, къаварни пайгар тушир. Къав дегишарна кIанзавай.  Райондин руководстводин ва педколлективдин куьмекдалди мектебдин дарамат бинедилай ремонт ийиз башламишна.  Мектебдихъ мад пуд класс­дин кIвалер  ги­лигна, полар, къав, ракIарар, дакIарар дегишарна. Школадин гьаят хъсандиз туь­кIуьрна. 2013-йисуз капремонт куьтягьна, школадин къенепад экуь, аялриз, муаллимриз регьят, кIвалахдай  шар­тIар хьана. Аялри, райондин, республикадин олимпиадайра, конкурсра иштиракиз, хъсан чкаяр кьаз хьана.

Къейд ийин, мектебда лезги чIа­лан тарсариз еке фикир гузва. Абур Сейфуллагь Абдулазизова тухузва. Ам ялар патал акъуднавай са шумуд ктабдин авторрикай сад я.

Сейфуллагь муаллимди тарс гузвай аялри лезги чIалай ва литературадай райондин, республикадин олимпиадайра хъсан чкаяр кьазва. Назим Мирзамегьамедовичакай мектебдин  директор жедалди ина медалар къачур аялар авачир.  Назим Гьажимегьамедов  директор хьайи  вахтунда са шумуд выпускникдикай къизилдин медалдин сагьибар хьана. ЦIинитIрин юкьван мектебдин тIвар, Хив райондин лап хъсан школа яз, хейлин йисара райондин Гьуьрметдин доскадал эцигна.

2020-йисалай Назим Мирза­мегьамедович лайихлу пенсиядиз экъечIнава, ада хайи хуьре вичин кIвал-югъ кьиле тухузва. ЦIинитIрин мектебдикай макъала кхьин зи фикирда фадлай авайди тир. Эхир зун и мукьвара мектебдиз  мугьман хьана. Школадиз Назим муаллимни акъат­на. Чун учительскийдиз атайла, ина муал­лимар гзаф авай. Назим муаллим акурла, абуруз а кьадар гзаф шад хьана хьи, зун и касди и коллективда еке гьуьрмет къазанмишнавайдан гъавурда гьатна.   На­зим муаллимди гьам вичин муаллимрин, юлдашрин, гьамни жемятдин арада къазанмишнавай гьуьрмет — им чIехи, къимет авачир девлет я.

“РикI-гъил ачух, дамах гвачир, авай гаф чинал лугьудай, зегьметкеш инсан. КIва­лахда истемишунардай, гьа са вахтунда адалатлу руководитель. Вини дере­­­жадин пе­шекар, лап хъсан математик. Инса­нар рахадайла, эхирдалди яб акалда. Герек атайла, куьмекар гуда, гъавурда твада, вилик эцигнавай месэ­лаяр кьилиз акъудиз тада, ришветбазвилин крарик садрани кьил кутунач, намуслу инсан я, коллек­тивда, хуь­ре еке гьуьрмет ава, чарадан тIалдин гъавурда гьатда, куьмекда…”  —  яргъал йисара санал кIвалахай муаллимри Назим Мирзамегьамедовичакай лагьай келимаяр гьа ихьтинбур я.

Назим муаллимдиз кьве велед ава. Руша ЦIинитIрин юкьван мектебда математикадин тарсар гузва.  Хва  Дербент шегьерда яшамиш жезва, карчи я. Адан уьмуьрдин юл­даш Равият Загьирбеговнани рикI  ачух, мугьманперес инсан я.

Эхирдай заз неинки ЦIинитIрин, гьакIни лезги саки вири хуьрерин тIал алай месэладикайни лугьуз кIанзава. Назим Мирзамегьамедович школадин директорвиле тестикьарай  йисуз ана 185 аялди кIелза-вай. Алай  вахтунда ина кIелзавай аялрин кьадар кьве сеферда тIи­мил  хьанва — 82 аял.  Лезги хуьрера майишатар амач, жегьилриз кIвалахдай чкаяр авач, гьавиляй абур шегьерриз физва. Патара хьайи лезгийри лагьайтIа,  хайи чIал  хуьзвач — ам ан­ра герек къвезвач. Шегьерда инсанар чеб чпихъ галаз урус чIалал рахазва. Дербентда яшамиш жез, лезги аялриз хайи чIал чир тахьун — им чи гележег патал лап пис кар я. ЧIал амукь тавурла, халкьни амукьдач. Лезги чIал хуьх лугьуз, бязибуру  шиирар кхьизва, конференцияр тухузва. Зи фикирдалди, чIал хуьн патал шар­тIар хьана кIанда. Абурукай сад —  лезгияр жуван хайи  хуьрера яшамиш хьун я. Инра лезги аялриз, школадиз тефейтIани, хайи чIал чир жеда. Багълар кутаз, гьайванар хуьз, производствояр, гамар храдай фабрикаяр эцигайтIа жеда. И кIва­лахар гъиле кьуна, кьилиз акъуд­дай лезги рухваяр кIанда. Гьахьтин рухваярни чи халкьдин арадай яваш-яваш акъатзава.

Масуб Магьмудов,

отставкада авай полковник