Ахцегь райондик акатзавай Кьехуьлрин хуьр   Самур вацIун чапла пата,  1800 метр­дин гьуьлелай вине,  райцентрадилай 22 км-дин, Хуьруьгрилай 6 км-дин яргъа экIя хьанва. Хуьруьн кIаникай  КьехуьлкIам тIвар алай гъвечIи вацI авахьзава. Кьехуьлар гадарнавай хуьрерин сиягьда ава. Амма адал чан алама. Цуругърин малдарри чIурар чпин хийирдиз ишлемишзава.

Хуьр мус ва ни арадал гъанатIа, садазни дуьм-дуьз чизвач. Яшлу инсанри лу­гьуз­вайвал, адан 1000 йисалай тIимил туш.

Дегьзаманайра Кьехуьлар садалайни аслу тушир жемят, абурун кьилин пеше малар-хипер хуьн тир. 1813-йисуз и хуьр, вири Дагъустан хьиз, Россиядин империядик акатна, уьмуьр са кьадар дегиш хьана. Виликрайни и хуьр савадлу инсанралди машгьур хьайиди я. Умар лугьудай касди Гуржистанда, Туьркияда чирвилер къачуна, ам гьаждал фена. Хуьруьз хтайла, имамвал авуна. Ихьтин инсанар ахпа мадни хьана- Нурали, Музафер, Магьамад.

Хуьре пуд чIехи тухум — Магьмудар, Тваркар ва ЦIурар, абурузни чпин чилер, регъвер, булахар авай.

Кьехуьла тIвар-ван авай сеняткарар, чатун устIарар  Ширин, Исмаил, къелечи Агьмед,  уста Идрис ва мсб. яшамиш хьана.

Стхаяр тир Гуьлметани Мирземета Агъдаш шегьерда мискIин эцигна, гьуьрмет къазанмишна. Хуьруьз хтайла, абуру чпин харжидалди жуьмя-мискIин эцигна. И мискIиндик гьич са михни квачиз туькIуьр-навай зурба варар кутуна.

Хуьрелай яргъа тушиз, ЧIафар дагъда, хьумурдин (майишатда ишлемишдай чеб) къатар ава. Адакай дишегьлийри хъичер, курар, кварар, чепекар, гичинар ва майишатда ишлемишдай маса шейэр ийи­дай. Са риваятда лугьузвайвал, душманриз кичIе хьун патал чкадин агьалийри хьумурдикай яракь-туп туькIуьрнал­дай.

Кьехуьлрин дишегьлияр гамар храдай зурба устIарарни тир. Абуру гьакIни гуьлуьтар, бегьлеяр, шалварар, перемар ва маса шейэрни храдай.

Советрин гьукум хуьруьнвийри артух ашкъи авачиз кьабулнай, амма чара авачир, са гьикI ятIани яшамиш хьана кIанзавай. Кьехуьлвийри лацу генерал Деникиназ акси гьерекатда иштиракна. Абурун командир Манаф Ашуралиев пишкешдиз лайихлу хьана .

1932-йисуз хуьре, сифте яз дидед чIа­лал школа, чIехибурузни ликбез ачухна.

1935-йисуз  хуьре колхоз тешкилна, акси ксар репрессийрик кутуна, масанриз чу­курна.­

Ватандин ЧIехи дяведин йисара фашистрин Германиядал гъалибвал къазанмишуник кьехуьлвийрини лайихлу пай кутуна. И гъвечIи хуьряй дяведиз 51 кас фена. Са пай хтанач, женгера телеф хьана. Хуьруьнвийри фронтдиз еке куьмекар (Фезлиев Керима — 50, Букаров Вагьаба — 30,  Назиров Айваза — 20, Гьуьсейнов Азизагъади 20 агъзур манат пулар) гана.

1957-йисуз Кьехуьлиз  экв, радио,телефон атана, уьмуьр лап дегиш хьана. Хуьре колхоздин такьатралди конторар, клуб, библиотека, медпункт эцигна. Кьехуьлрин Димитрован (болгаррин революционер) тIварунихъ галай колхоз девлетлуди тир. Иниз 1961-йисуз машиндин рехъ туькIуь­райла, халкьдиз бегьем регьят хьана. Вири крар хъсандиз кьиле физвай, амма гьукуматди дагълух хуьрер арандиз куьчарунин къарар акъудна.

1963- йисуз мублагь Кьехуьлар Мегьарамдхуьруьн райондин Гилийрин хуьруьн мулкарал, кIвалер эцигдай чилер гана, куьчарна. Кьехуьлай  75 кIваликай Гилидал анжах 40 хизан куьч хьана, амайбур инриз-анриз чкIана , хуьр харапIайриз элкъвена.

Алай вахтунда Гилийрал кьехуьлвийрин 115 хизан яшамиш жезва .

Советрин девирда Кьехуьлар бегьем виликди фенай. Хейлин кьехуьлвийрикай  гьукуматдин къуллугъчияр, алимар, милициядин работникар, хуьруьн майишатдин кIвенкIвечияр, муаллимар, спортсменар хкатна. Кьехуьлай акъатай машгьур  ксарин­ жергедай яз, Манаф Ашуралиеван, Юсуф Къурбанован, Шагьбуба Селимован, Дагълар Абдуллаеван, Абдуселим ва Абдулгьалим Абдулгьалимоврин, Гуьл Мукаиловадин ва гзаф масабурун тIварар кьаз жеда.

2013-йисуз,  Селимов Рамазан кьиле аваз, хуьрел чан хкун патал инициативный комитет тешкилна. Чарар-цIарар туь­кIуьрна, гьукуматдин чIехибурал агакьарна. Жуван такьатралди машиндин рехъ гуьнгуьна хтуна. Хуьруьн югъ къейдна. Машгьур шаир Дагълар Абдуллаеван юбилей кьиле тухвана. Хуьруьнви журналист  Ханжан Къурбанова РГВК-диз телеочерк гьазурна. Гилидални Цуругъа хуьрерин сходар тухвана. Хуьруьн школа туькIуьр хъувуна. Са кIвални эцигна ва икI  мад хейлин кIвалахар авуна. Гьукуматди са куьмекни тагай комитетди вичин кIвалах зайифарна. Белки, хъсан вахтар хкведатIа лугьуз, кимерал веревирдер ийиз, уьмуьр акъудзава.

Гьукуматди дагъвияр аранриз авудун  гъалатI хьайиди хиве кьуна, «Дагъларал чан хкун » программа кьабулнава. Белки, Кьехуьлризни адакай хийир жен. Гьина яшамиш жез хьайитIани, инсанрин рикIерай багъри ерияр садрани акъатдайди туш!

Сократ Мустафин