26-апрель — Радиациядин мусибатар, къурбандар рикIел хуьнин югъ

Россиядин Федерациядин Яракь­лу къуватрин ва МЧС-дин полковник, «Ватан­диз къуллугъ авунай», «Чернобылдин­ игит» ор­денрин, са шумуд медалдин са­гьиб, Кеферпатан Кавказда женгерин­ вакъиай­рин ветеран, «Зи вахтунда», «Ава дагъ­лара ихьтин хуьр — Фий», «Илиф, дус­тар» ва «Офицердин­ кхьинар» ктабрин автор, РФ-дин журна­лист­рин ва писателрин союз­рин­­ член Исмаилов Нисрет­ Сейфулагьович Да­­­­гъус­тан Рес­публикада гьуьр­метлу ва гзаф­буруз чизвай кас я. Фадлай отс­тав­­када авай офицер ятIа­­ни, ада респуб­ликадин общественный уьмуьр­да активнидаказ иштиракзава, акьалтзавай­ несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тербиялами­шу­нин кардик вичин зегьметдин пай кутазва.

Къе-пака пудкъанни цIуд йисан­ яшдив агакьзавай офицердиз, дагъ­видиз секинвал чидач. Россиядин Яракьлу къуватри Украинадин миллетбазрикай Донбассдин мулкар азад авун патал тухузвай дяведин махсус серенжемдизни физ, вичин тежрибадикай ана менфят къачуз кIанзавай. Амма яшари ватанпересвилин фикир кьилиз акъуддай мумкинвал ганач.

Им Нисрет Исмаилов патал манийвал тушир. Шаз ам са шумуд­ вацра Москвада яшамиш хьана. 1990-йисара ада Москвадин областда Кантемирован танкарин дивизияда гвардиядин 13-полкунин химкъуллугъдин начальник яз къуллугънай. Вичин къуллугъдин юлдашар аматIа чирун патал ам дивизиядиз фена. Гьалтна вичиз чидай офицерарни. Полковникдихъ тамамарна кIанзавай везифани авай.

Нисретан стха, старший прапорщик Шарафудин Исмаилова 2022-йисалай дяведин махсус серенжемда иштиракзава. Ам час­ту­нин командирдин технический рекьяй заместитель я. Частунин аскерри Курскдин областда сенгерар кьунва ва абур миллетбазрикай хуьзва. Вичин везифаяр уьт­квемвилелди кьилиз акъудзавай фиявидиз «Жуьрэтлувиляй» медаль ганва. Ада къуллугъзавай частуни техникадикай, соляркадикай, бензиндикай кьитвал гьиссзавай.  ЧIехи стхадихъ хъсан юлдашар, танишар авайвиляй адавай алакьдай куьмек тIалабна.

Кантемирован дивизиядин командирар Исмаилован гъавурда гьатна ва адаз куьмек гунин фикир­дал атана. Нисрет Сейфулагьович­ герек чарар-цIарар гьазурун патал Москвадиз, Курскдиз физ-хтана. Нетижа лап хъсанди хьана. Курск­да авай военный частуниз вад танк, 6 «Урал» авто­машин, пуд БТР, солярка ва бензин рекье туна. Ихьтин куьмек агакьай 72162-нумрадин частунин командирдин заместитель, подполковник А. Веденис­това Исмаиловаз ганвай «Чухса­гъулдин чарче» ихьтин гафар ава:

«Кьушунрин частунин командованиди ва вири аскерри дяведин махсус серен­жемда Ватандин итижар хуьн патал чпин къуллугъдин везифаяр тамамарзавай Россиядин аскерриз аквадай хьтин куьмек гунай Квез рикIин сидкьидай сагърай лугьузва. Чун квелай лап рази я.

Дяведин махсус серенжемдин везифаяр кьилиз акъудунин карда Куьне гайи куьмекди Квез Ватан ва чи уьлкведин халкьар гьикьван кIанзаватIа тестикьарзава. Куьне­ куьмек гуналди, чи умуми гъалиб­ви­лик чIе­хи пай кутуна. Квехъ мягькем сагъвал хьурай!

2025-йисан 23-март».

Генерал Омар Муртузалиева ­вичин «Намусдин буржидалди­. Тарихдин очерк» ктабда Исмаилов Нисрет Дагъустандин 1-нумра­дин чернобылви тирдакай кхьенва. Фияви и гафариз, мадни еке тарифриз лайихлу я.

1986-йисан 26-апрелдиз Украина ССР-дин Припять шегьердин патав гвай Чер­но­былдин атомдин электростанциядин 4-энерго­блокдин реактор хъиткьиннай, Ук­раинадиз, Белоруссиядиз, Россиядин Федерациядин са шумуд региондиз радиация чкIанай. И еке мусибатдин чIуру нетижаяр арадай акъудун патал советрин гьукуматди военнияр ва жергедин агьалияр рекье тунай.

28-апрелдиз атомдин электростанциядал агаьайбурун арада жегьил офицер, ротадин командир старший лейтенант Исмаилов Нисретни авай. 15-майдалди ада ва ротади реактор кIевирун патал герек вири кIвалахар авуна. Гьа са вахтунда вирида 150 рентгенни къачуна. СССР-дин химиядин кьушунрин начальник, генерал-полковник Пикалова тайинарайвал, агъа кIанин рентгендин кьадар 25 хьун лазим тир. Амма Исмаилован ротади ругуд сеферда гзаф къачунвай. Офицерар ва аскерар тади гьалда Одессадин военный госпиталдиз рекье туна. Пуд вацра духтурри офицердин вири иви дегишарна. Нисрета ара-бир, «зи дамарра авайди зи иви туш» лугьуз, зарафатни ийида. Гьа и карди ам къедалди хуьнни авунва. Гьикьван гьайиф къведай делил ятIани, Чернобылдин атомдин электростанциядал кIвалахай гзафбур къе амач. Абурун арада хейлин дагъустанвиярни авай. Рагьмет хьуй чпиз.

26-апрель Радиациядин аварийрин ­не­­ти­жаяр, мусибатар терг авур иштирак­чий­рин ва гьа мусибатрин къурбандар рикIел хуьнин югъ я. Нисрет Сейфулагьовичахъ галаз гуьруьшмиш хьайила, ада икI лагьана:

— Ахьтин мусибатар инсаниятдиз мад садрани тахкурай. Амма жув ажугъламишзавай делил ам я хьи, гьа и мусибат арадал атай республикада, ада гайи кьван зиянрикай хабар авай чкада инсаният мад еке хаталувилик, радиа­циядин завалдик кутаз кIанзавай муртадар ава. Абуру са шумудра Запорожьедин, Курскдин атомдин электростанцийрал гьужумар авуна. Идал бес тахьана, дуьньядин пуд лагьай дяведик, ядерный дяведик цIай кутаз алахънава. Гьахьтин фикирдал алай фашистрикай Украинадин халкь азад авун лазим я. Россиядин Яракьлу къуват­ри гьа и кар патал миллетбазрихъ, инсаниятдин душманрихъ галаз женг чIугвазва. Зунни чи кьушунриз жувалай алакьдай куьмек гуз алахъзава.

Макъаладин эхирдайни заз генерал­ Омар Муртузалиеван гафар тикрариз кIан­зава: «Руьгьди ва кьисметди адав офицервилин пеше хкягъиз туна. Пагьливандин буй авай, низамлу, кар тирвал, истемишзавай тегьерда тамамардай ксар чи армиядиз гьамиша герекзавайди я. Чи тарихдин мусибатдин апрелдин йикъара жуьрэтлу, къурху авачир ва Ватандиз вафалу Ис­маилов хьтин кьегьалар икьван гагьда тахьай хьтин  уламрай экъечIна ва абуру халис игитвал авуна. Ахьтин инсанар амай кьван чи уьлкве садазни муьтIуьгъ жедач ва абур акьалтзавай несилризни хъсан чешне жеда».

Са рахунни алач, уьмуьрдин гьакъи­къат гьахьтинди я. Стхаяр Нисрет ва Шарафадин Исмаиловри, чпин яшаризни килиг тавуна, Ватандиз къуллугъзава.

Нариман Ибрагьимов