(Рагьметлу  журналист, писатель Шамсудин Исаеван архивдай)

«Чи дах Батман рагьметдиз фейила, зи 17 йис тир, — лугьузва Кьурагь райондин КIирийрин хуьряй тир Батманов Лукьмана. — Чун ругуд велед — кьве хвани кьуд руш — ада дидедал аманатна. Зун, чIехи стха хьуниз килигна, хизандиз куьмек гун патал Бакудин нафтIадин мяденриз къазанмишиз фена. Им 1934-йис тир. Арадай са кьадар вахт фейила, 1938-йисан сентябрдиз, заз Яру Армиядин жергейриз эверна. Ленинграддин артиллериядин полкунин школа куьтягьиз агакьнач, белофиннрихъ галаз дяве башламиш хьана. 1939-йисан мартдалди женгера хьайи заз «Женгина лайихлувилерай» медаль гана. Ахпа за Выборг шегьерда къуллугъ авун давамарна. 1940-йисан октябрдиз къуллугъ акьалтIна ва зун Бакудиз хъфена, ана жуван кеспи давамарна…»

Гитлеран Германияди чи уьлкведал гьужум авур кьвед лагьай юкъуз ачарчи мад фронтдиз хутахна. Хуьруьз хъфидай, дидедал, стхадал, вахарал кьил чIугвадай мумкинвални амукьнач. Кьве йисалай Лукьманан гъвечIи стха Хидирни армиядиз тухвана. КIвале диде, вахар амукьна.

— Чи часть Ирандиз акъатна, — рикIел хкизва ветеранди, — ирид вацра Ардебиль шегьерда акъвазна чун. Им Ирандиз фашистар ахъай тавунин мураддалди кьабулнавай серенжем тир. 1942-йисан январдиз часть анай къати женгер физвай Новороссийскдиз тухвана. Чун 18-армиядик акахьна. Шегьердин са пай чав, муькуь пай нем­серив гвай. Ина закай артиллериядин батальондин разведчик хьана.

МичIи йифиз са шумуд десте — десант ЧIулав гьуьлелай гимийра  аваз тухвана, Тамань шегьердиз авудна. Фашистрихъ галаз ягъунар са шумуд суткада давам хьана. Телеф хьайибурун кьадар тIимил тушир,  ятIани чи аскерри шегьер душмандин къармахрай ахкъудна. Къизгъин, инсафсуз женгера къалурай викIегьвиляй ва фашистар къирмишунай заз «Яру Гъед» орден гана…»

РагъакIидай патахъ фирдавай женгер мадни телефвилер арадал гъидайбур жезвай. Гитлеран буйругъар кьилиз акъудзавай вермахтдин генералри чпин аскеррив эхиримжи нефесдалди сенгерар хуьз тазвай. Амма Яру Армиядин хура акъваздай такьат, къуват абурухъ амачир.

1944-йисуз Батманова къуллугъзавай­ часть Украинадин 4-фронтдик акадар хъуву­на. Керчь патал залан ягъунар кьиле физвай. Шегьердин кьилихъ галай Митридат дагъдал пайдах акIурун патал вилик кваз гьерекатзавай  аскер душмандин гуьл­леди яна. Полкунин командирди пайдахдин гуьгъуьниз Лукьман ракъурна. Дагъ гитлерчий­ри, къеле хьиз, мягькемарнавай. Амма­ чи кьушундин гьужумдин хура немсеривай да­вам гуз хьанач, абур катна. Батманова цIаярайни гумарай тухвай Яру пайдахди шегьердин кьакьан дараматдин винел лепе гана. И кардай адаз «Яру Пайдах» орден гана.

Душманди Севастополь шегьер гьам цяй, гьамни кьураматдай уяхдиз хуьзвай­. Командованидиз фашистрин яракьлу къуват­рикай дуьм-дуьз делилар чирун патал «мез» герекзавай.  Са шумуд гъилера ра­къу­рай чи разведчикар, буйругъ тамамариз тахьана, хтанай. Нубат Лукьманал атана. Чилин циф авай, виле эцядай тIубни таквадай мичIи йифиз ирид кас разведчикар фронтдин цIарцIелай элячIна, душмандин сенгердиз мукьва хьана. Са шумуд декьикьада кьиле фейи жидайрин женгинин нетижада немсер, артух ван-сес тавуна, тергдай ва сад, есирда кьуна, кьулухъди галчIурдай мумкинвал хьана. Адавай герекзавай делилар жагъанай.

Гъалибвилин югъ ефрейтор Батманова Чехословакиядин Горный Ельня шегьерда къаршиламишна. 1946-йисан июндин вацра ам хайи хуьруьз хурудал шабагьар алаз хтана.

Кьуьзуь диде Лейли, вилериз хва акурла, гзаф шад хьана. ГъвечIи хва Хидирни сагъ-саламатдиз дидедин лувак хтана. Лукьманаз Ругунрин хуьряй тир Султанха­лумакай уьмуьрдин юлдаш хьана. Абуруз ругуд веледни хейлин хтулар ава. Лукьмана 20 йисуз алишверишдин къурулушда, Салигьован тIварунихъ галай колхозда кIвалахна».

Къейд ийин хьи, ветерандин уьмуьрдин юлдаш  Султанхалумани Гъалибвилик вичин пай кутуна, ада Хасавюртда ва Дагъустандин Огнида, душмандин танкариз акси хандакIар ядайла, кIва­лахна. Дяведин ва зегьметдин ветеранри лайихлу несилни тербияламишна. Абурукай сада, Зейнудин Лукьманович Батманова, террористрин гъиле гьатай хизан къутармишун патал вичин чан къурбандна. Уьлкведин Президентдин указдалди адаз (кьейидалай кьулухъ), Россиядин Игитвилин тIвар гана.  Ада  викIегь бубайрихъ уьтквем рухваярни жедайди мад сеферда  тес­тикьарна.

«Лезги газет»