Мамедов Хиби ТIелибович 1916-йисуз Кьурагь райондин Хпежрин хуьре дидедиз хьана. Са куьруь вахтундилай къати марфар къуникди атай селдин хура гьатна тухвай дах ТIелиб къутармишиз хьанач. Са шумуд варз алатайдалай гуьгъуьниз, кIвализ тIили къвез акуна, къавуз кул гуз экъечIай диде, цIайлапанди яна, рагьметдиз фена. Гьа икI, йисни тамам тахьанмаз, етим хьайи Хибидин аялвал ихьтин мусибатдин туькьуьлвилерилай башламиш хьана.

Мукьва-кьилийри ам хуьн чпин хивез къачуна. Гьикьван дарвал  авайтIани, инкъилабдилай гуьгъуьнин каш аватнавай йисар тиртIани, абур аялдихъ вад йис тамам жедалди гелкъвена.

Яшайишдин шартIар генани четин хьайи 1921-йисуз абуру рекьер-хуьлер жа­гъурна, Хиби Бакуда интернатдик кутуна.

Интернатда урусрини азербайжанри­ урус чIалал тухузвай тарсарин гъавурда гьат тийизвай, хуьряй атанвай лезги аялдин гьалар акьван хъсан тушир. Хибидин руш Наиради рикIел хкизвайвал, дахди а вахтунда вичиз анай катиз кIанзавай лугьузвай. Муаллимар пара хъсанбур тир лугьудай. Сифте кьилерай, вичин гьал чиз, регьимлувилелди эгечIиз акурди ва вичихъ галаз кьилди тарсар тухуз гатIунайла, Хиби кIелунрал, чирвилерал ашукь хьана.

Интернатда кIелай йисара Хибидиз урус чIалал лап хъсандиз рахаз чир хьана, ам азербайжан чIалан гъавурда гьатиз хьана. Гзафни-гзаф адан рикI тарихдин тарсунал алай. Хъсандиз кIелиз интернатда ам лап хъсандиз балкIан гьалдайдини хьана.

1937-йисуз Хибидиз Яру Армиядин (РККА) жергейриз эвер гана. Хъсандиз балкIан гьалдайди хьуниз килигна, ам атлуйрин частуниз ракъурна. Урус чIал хъсандиз чизвай, сагълам дагъвиди вич къуллугъдин рекьени алакьунар авай, кар алакьдай, командирри гайи тапшуругъар са рехнени квачиз тамамардай, герек вахтунда юлдашдин гъил кьадай, куьмек гудай аскер яз къалурна. ИкI, ада вичин юлдашрин арада гьуьрмет къазанмишна.

1939-йисуз Яру Армия РагъакIидай патан Украинани Белоруссия хуьн патал  Польшадин мулкариз гьахьна. И гьерекатдик Хибини квай. Ада Советринни финнрин дяведани иштиракна. Къалурай кьегьалвилерай ам  командиррин патай шабагьризни лайихлу хьана.

Ватандин ЧIехи дяве гатIундалди, кьве йисуз кьве дяведа иштиракай Хибидикай, фашистри чи Ватандал вегьейла, лигим аскер хьанвай. 1941-йисуз атлуйрин кьушунрихъ гьунар амачирди яз гьисабзавай. Хибидиз чизвай шуьшка гваз танкуниз акси экъечIиз тежедайди. Амма йифен вахтунда немсерин танкари чи сенгеррал гьужумдайла, са гьинихъай ятIани хабарни авачиз акъатай Хибидин дестеди душмандал цIай къурдай.

Капитан Хиби Мамедова Кавказ хуьзвай, ахпа Крым, Венгрия азадзавай,  1945-йисуз пуд лагьай гьужумдин армиядик кваз Берлин  гьужумдалди къачузвай къизгъин женгерани кьегьалвилелди иштиракна. И женгера къалурай жуьрэтлувилерай, кьегьалвилерай ам «Яру гъед», «Ватандин дяведин» 2-дережадин орденриз, «Жуьрэтлувиляй» ва «Германиядал гъалиб хьунай» медалриз лайихлу хьана.

1945-йисуз РагъакIидай патан­ Ук­раинадин тамара Бандера­дин яракьлу кьушунар амай. Командовани­ди­ Хиби Мамедован отряд гьаниз ра­къурзава. Бандерачияр михьиз терг ийиз, кьве йисуз давам хьайи и женгерани Х.Мамедова кьегьалвал, мягькемвал, жуьрэтлувал къалурна. Йифиз душмандин я далу патахъай, я къвалахъай фена, балкIанраллаз ийизвай гьужумриз килигна, Х. Мамедовал «Горный призрак» лагьай тIвар акьалтнавай.

Женгер физвай чкада гьар сад хаталувилик ква. Бандерачияр тергзавай нубатдин са женгина Хибидал залан хер хьана — гуьлле адан кьилихъ галукьна. Гьа дяве физвай четин шартIара тади гьалда операция авуна. Амма кьиле акIанвай гуьлле акъудиз хьанач. Ахпа ам Бакудин госпиталдиз рахкурна. Ина авур цIийи операциядин нетижада духтурри чпин пешекарвилин дережа къалурна — кьиле акIанвай гуьлле ахкъудна.

РагъакIидай патан Украинада бандерачийрин аксина тухвай женгера къалурай кьегьалвилерай Мамедоваз «Яру пайдах» орден гана.

Хиби Мамедован гележегдин уьмуьрда дяведин хирери  чпикай гьамиша хабар гузвай. Ам са япал залан хьана.

Дяведилай гуьгъуьнин йисара ада Баку шегьердин военкомвиле кIвалахна.

1960-йисуз ам вичин багъри ватандиз хквезва ва Эрзи Эльдаровадал эвленмиш жезва. Уьмуьрдин юлдашди адаз кьве хвани  кьве руш багъишна.

Кьиблепатан Дагъустанда залзала хьайи 1966-йисуз Х. Мамедован хизан Белиждиз куьч хьана. Гаф атай чкадал лагьана кIанда, хпежвийриз куьч жедай гьар жуьре чкаяр къулурнавай. Абдуллагь Гьажимурадован ва Мамедован теклифдалди хуьруьнвийри Белиж поселокдиз куьч жедай разивал гана.

Аниз сифте Х. Мамедован хизан хтана. Адан кIвал цIийи чкадиз хквезвай гьар са хпежвидиз чина хъвер аваз кьабулзавай макандиз  элкъвена.

Ватандин ЧIехи дяведин ветеран Х. Мамедоваз мектебра тухузвай ватанпересвилин тарсариз муаллимри мукьвал-мукьвал эвердай. Ада и тарсара рикI алаз иштиракдай, аялриз фронтда кьиле фейи вакъиайрикай  суьгьбетардай, абурун суалриз тамам жавабар гудай. Ам неинки  хуьруьнвий­рин, гьакI поселокда кьиле физвай жемиятдин вири мярекатрин активный иштиракчини тир.

1977-йисуз белижвийри Х. Мамедов чIе­­хи гьуьрметдивди фаракъатна. Адан экуь къамат хуьруьнвийри, гьакI поселокдин жемятдини рикIера хуьзва.

Къагьриман  Ибрагьимов