Вири дуьньяда некIедин железадин ракдихъ (РМЖ) галаз женг чIугвадай варз яз малумарнавай октябрдиз Дагъустандани эхиримжи са шумуд йисуз артух фикир гуз эгечIнава. И месэладиз талукьарна илимдинни тежрибадин конференцияр, азарханайра ачух ракIарин йикъар, “Жегьре рангунин лент” ва икI мад серенжемар кьиле тухун адетдиз элкъвенва. Пешекарри къейдзавайвал, Дагъустанда дишегьлияр рак азардикди начагъ хьунал гьалтайла, некIедин железадин онкология 1-чкадал ала, чIуру азар къвердавай “жегьил” жезва. ИкI, республикадин медкъуллугъдин статистикадин делилри шагьидвалзавайвал, йисан алатнавай варцара Дагъустанда некIедин железадин рак квай 373 дуьшуьш (абурукай 39 дишегьлидик и азар 1-стадияда, 198-дак 2-стадияда, 112-дак 3-стадияда ва 34-дакни 4-стадияда) дуьздал акъуднава.
РД-дин здравоохраненидин министерстводи, Дагъустандин радиологрин — маммологрин Ассоциацияди, Махачкъалада кардик квай мамморографиядин “L-7” центради… тешкилзавай и серенжемрин кьилин макьсад дишегьлийриз хурарин сагъламвилив къайгъударвилелди эгечIуниз — абуру йиса са сеферда хьайитIани (са гьихьтин ятIани нукьсанар квайла, гьар зур йисуз ва адалай мукьвални) некIедин железадин гьал ахтармишуниз эвер гун я. Идалайни гъейри, инсаниятдин гуьрчег ва назик паюниз чIуру уьзуьрдикай хуьн патал вилик пад кьунин серенжемрин, гьакI азарлу хьайила руьгьдай ават тавунин важиблувални ачухаруникай ибарат я.
ИкI, алатай гьафтеда Махачкъалада РД-дин здравоохраненидин министрдин заместитель Раиса Шагьсиновадин, Дагъустандин радиллогрин- маммологрин Ассоциациядин президент Фатима Тамаевадин, гьакI Москвадай атанвай мугьманрин — РАН-дин академик, онкогинекологиядин ва маммологиядин Институтдин регьбер Лев Ашрафянан ва адан заместитель Всеволод Кисилёван, Герценен тIварунихъ галай репродукциядин органрин онкологиядин милли центрадин отделенидин заведующий Сергей Прокопенкодин ва масабурун иштираквал аваз кьиле фейи илимдинни тежрибадин конференциядал некIедин железадин онкология вахтунда винел акъуддай диагностикадиз, вилик пад кьунин серенжемриз, алай аямдин сагъардай къайдайриз талукь месэлаяр веревирдна. Дагъустандин онкологрив азардин вилик пад кьуниз, диагноз эцигуниз ва азар сагъаруниз талукь яз хийирлу хейлин теклифар ва малуматар агакьна.
Мярекатдилай кьулухъ чаз Фатима Тамаевадихъ галаз суьгьбетдай мумкинвални хьана.
— Дагъустандин дишегьлийриз заз туьгьмет ийиз кIанзава: абурухъ чIуру са тереф ава. Имни абур чпин сагъламвилив къайгъусузвилелди эгечIун я. Гинекологдин ва маммологдин патав фин, чпин сагъламвилин гьал ахтармишун абуруз гьич хуш кар туш. Гьайиф хьи, гзаф вахт алатайла, лугьурвал, кар кардай фейила, чун, пешекар-духтурар и завалдин вилик къуватсуз я, — суьгьбетзава ада. — Дугъриданни, медицина вилик фенвай алай аямда, вахтунда, яни 1 ва 2-стадийра, и азар малум хьайи дуьшуьшра адан вилик пад кьаз, тамамвилелди сагъариз жезва. Амма чи патав бязи вахтара акьван чIуру гьалда аваз дишегьлияр акъатда хьи, жуван вилерихъ инанмиш жез кIан жедач: некIедин железадай иви, ирин къвезва, хурарин кIалуб, хам дегиш хьанва…
Вири дуьньяда хьиз, чи республикадани октябрдин вацра иллаки артух фикир гузвай ва и месэладиз талукьарна кьиле тухузвай серенжемрин кьилин макьсад дишегьлийриз чIуру и месэладикай хабар, адан вилик пад кьуниз эвер гун я. И азардикди начагъ жезвай дишегьлийрин кьадар йисанлай-суз артух жезва. Гьаниз килигна и жуьредин серенжемрин макьсад чи вахари, рушари, дидейри чпин сагъламвилин иесивал авун рикIелай ракъур тавун я. Беденда чIуру азар пайда хьайивалди ам дуьздал акъудай 98 % дуьшуьшра инсан сагъариз жезвайдал фикир желб ийиз кIанзава. Азардин вилик пад кьун ам сагъарунилай регьят я, — алава хъувуна пешекарди.
Ша, чун чи сагъламвилив жавабдарвилелди эгечIин, чун чи багърийриз герек тирди рикIелай ракъур тийин!
Регина Семедова
