Дагъустандин электромайишат 5 йисан вахтунда  тамамдаказ цIийикIа туьхкIуьр хъувун патал 35 миллиард манат лазим я. Алай вахтунда и такьатар чара ийидай чешмейрихъ къекъуьнин кIвалах кьиле тухузва. Амма алай йисан эхирдалди иллаки хциз акъвазнавай месэлаяр гьялун патал 1,7 миллиард манат серфда. Идакай ислен юкъуз  “Дагъустан” РИА-дин майдандал республикадин журналистрихъ галаз кьиле фейи пресс-конференциядал  РД-дин Гьукуматдин председателдин заместитель, республикадин энергетикадин ва ЖКХ-дин министр Манвел Мажонца хабар гана. Гуьруьш Дагъустандин кудай шейининни  электроэнергиядин комплекс (ТЭК)  авай гьалдиз талукьарнавайди тир.

М.Мажонца къейд авурвал, РД-дин энергетикадин ва ЖКХ-дин министерстводин ва “Россети” ПАО-дин руководстводин арада республикадин вири сетар са иесидин их­тиярда жедайвал авун патал лазим  рекьерин картадал къулар чIугунва. Муракаб ва яргъал­ди кьиле фидай и гьерекатдин бинеда  иеси авачир сетар винел акъудун, абурун ие­си вуж ятIа тайинарун ва нетижада абур технический рекьяй лазим къайдадиз хкун патал Россетрин ихтиярдиз вахкун ава.

Алай вахтунда Дагъустанда иеси вуж ятIа малум тушир 1500-далай виниз  энер­го­­объ­ек­тар ава. И кар себеб яз, ада гьи­саб­завайвал­, алатай хъуьтIуьз хьайи хьтин гьалар ара­дал къвезва — гелкъведай кас, кутугай гьалда ава­чир сетар мукьвал-мукьвал къайдадикай хкат­зава, ара-ара атIунар жезва. И жигьетдай вице-премьерди хабар гайивал, эгер и сетрин иесияр алай йисан эхирдалди малум тахьайтIа, абур иесивилин ихтиярар юридический рекьяй цIийикIа туьхкIуьр хъувунин нетижада масадан хсусиятдиз фида.

РикIел хкин, къенин юкъуз электроэнергиядалди таъминарунин хиле республикадин гьукуматдин асул амадаг “Россети” ПАО я. Региондин мулкунал алай  90 процент сетар и карханадин хсусиятда ава. Амай 10 процентдик гьар жуьре иесияр авай, гьа жергедай яз иеси авачир сетарни акатзава.

Министрди алукьзавай зулунни хъуь­тIуьн вахтунда агьалияр электроэнергия­далди таъминарунин карда атIунар хьуниз рехъ тагун патал кьиле тухузвай кIвалах­ди­кай ­тамамвилелди суьгьбетна. Ада къейд авурвал, и макьсаддалди 2021-2022-йисан зулунни хъуьтIуьн вахт алукьдалди, “Россетар Кеферпатан Кавказ” ПАО-дин филиалрин та­даракар гьазурунин программа туь­кIуьр­нава.  Программа уьмуьрдиз кечирмишунин кIва­лахар алай йисан 1-октябрдалди кьилиз ­акъудда. Вице-премьерди инанмишарайвал, гьам шегьеррин, гьамни районрин виш агъзурралди агьалияр санал электричестводикай  магьрум хьайи дуьшуьшар мад тикрар хъжедач.  Ада гьисабзавайвал, “Россетрин” цIийи руководителди регионриз мугьманвилер  Дагъустан Республика­дилай башламишуни  карханади региондиз  виниз тир фикир гузвайди тестикьарзава.

Алай йисуз, винидихъ къейд авунвайвал, республикадин сетар алай аямдин исте­мишунриз жаваб гудай гьалдиз хкун патал  “Россети” ПАО-ди 1,7 миллиард манат  чара ийида.

Журналистрин суалриз жаваб яз, вице-премьер республикада мукьвал-мукьвал гьалтзавай тежрибадикай рахана. Ихтилат цIийи хуьрерин районрин агьалийри  сифтедай чпин гьисабдай электромайишатар арадал гъизвай, ахпа абур законламишиз алахъзавай месэладикай физва. “Са патахъай, зун инсанрин гъавурда гьатзава, гьикI лагьайтIа,  гьар са касди сифтени-сифте вичин  яшайиш­да къулайвилер арадал гъуникай я фикир­завайди — инсанриз экв, электроэнергия са мус ятIани ваъ, кIвале яшайиш башламишай чIавалай лазим я. Муькуь патахъай лагьайтIа,  законлувилин ва технический истемишунар кьилиз акъудунин жигьетдай и гьерекатри са жерге суалар арадал гъизва, — лагьана ада.  —  Санлай къачурла, чкайрал алай властни, “Россети” компанияни агьалийрин игьти­яжрин къаршидиз физ, абурун гъавурда ­гьатиз гьазур я. Иллаки ихьтин объектар за­конламишун патал манийвилер авачир дуьшуьшра”.

Манвел Мажонц гьакIни республикадин районар газдалди таъминарунин кIвалах­ди­кайни рахана. ИкI, ада хабар гайивал, алай йисуз  Республикадин инвестицийрин программадин сергьятра аваз 11 райондин  ва  3 шегьердин мулкарал алай 17 объектдиз талукь проектар гьазурунин, чил ва патарив гвай чкаяр ахтармишунин, гьакIни эцигунрин кIвалахар кьиле тухун фикирда кьунва. И рекьериз республикадин бюджетдай 425,4 миллион манат чара ийидайвал я. Адан гафаралди, чпикай лагьанвай объектриз атIу­нар авачиз финансар чара авуни икьван чIа­валди газ агакь тавунвай дагълух районар газламишдай мумкинвал гуда. “Республикадин инвест-программадин сергьятра аваз  89 километр цIийи сетар эцигда. Нетижада Да­­гъустандин 12,5 агъзур агьалидив  газдалди таъминвал агакьда. Идалайни гъейри, ви­лик  2030-йис алукьдалди республика тамамвилелди газламишунин месэла ква”, — малумарна министрди.

Къейд ийин, республика газдалди таъминарунин  дережа 70 процентдиз барабар я. Гьа са вахтунда авай сетрин чIехи пай лап куьгьне, абуру ахъайзавай газдин кьадар тIимил хьанва. Алай вахтунда республикада газла­мишунин месэла гьялиз куьмек гун лазим тир пуд прог­рамма кардик ква. “Газпром” ком­пания республикадин газдин сетар артухарунин ре­кьиз  цIи 13 миллиард манат серф ийиз гьазур я.

Республикадин ТЭК-дин кьетIенвиле­ри­кай лугьудайла, Мажонца къейд авурвал, Да­гъустандин бизнесдин хиле энергоресурсар пулсуздаказ ишлемишиз вердишбур гзаф гьалтзава. И гьерекатдин хаталувал а кардикай ибарат я хьи, эгер абуру ишлемишзавай энергиядин гьакъи гуз башламишайтIа, и бизнесдивай базарда гьуьжетиз жедач. И жигьетдай  властдин ва энергокомпанийрин  вилик квай кьилин месэла, ада гьисабзавайвал, карчияр энергоресурсрихъ гьакъи гуз вердишарун, гьа са вахтунда абурувай бизнес хуьз алакьдайвал авун я.

“Санлай къачурла, Дагъустанда, за кьа­тIунайвал, агьалийрихъ вири крар къайдада тунин, гьахълувал, адалатлувал тайин хьунин жигьетдай еке игьтияж ава. Гьа са вахтунда инсанар чпихъ авай мумкинвилерин, гьа  жергедай яз государстводин патай куьмекдин  гъавурда тамамвилелди  авач. Къенин юкъуз власть агьалийрин патай арза — ферзейриз, теклифриз фикир,  жаваб гуз гьазур я”, — къейдна ада эхирдай.

Жасмина  Саидова