Энвер Асалиеван — 70 йис
2022-йисан 8-январдиз чи бажарагълу художник-педагог, РД-дин культурадин лайихлу работник Энвер Билалович Асалиева вичин 70 йисан юбилей къейдна. Мубаракрай! 1952-йисуз Ахцегьа зегьметкеш чIехи хизанда дидедиз хьайи зигьинлу гада вичин алахъунралди муаллимвилин ва художниквилин рекьяй еке дережадив агакьна. Алай вахтунда Ахцегьа Аскар Сарыджадин тIварунихъ галай изобразительный искусстводин школадин муаллимвиле кIвалахзавай адан тIвар, яратмишунар саки вири Дагъустандиз малум я.
Энвер Билаловичан гъиликай хкатай “Куьгьне Ахцегьрин акунар” циклдин яратмишунар — рангунин ширералди холстрал чIугунвай гуьзел шикилар Ахцегьрин ва республикадин музейра, гьакI искусстводал рикI алай кьилди ксарин коллекцийра гьатнава. Пешекарри абуруз еке къемет гузва. Энвер Асалиева вичин шикилралди чаз Ахцегьрин къадим, надир архитектурадин ансамблдин гьайбатлувал къалурзава, инсанрик ватанпересвилин гьиссер кутазва, чун элкъвена кьунвай гуьзел тIебиат ва милли архитектурадин адетар хуьниз эверзава. Уьлкведа чкадин туризмдиз артух дикъет гузвай шартIара и месэладихъ иллаки еке метлеб ава.
1971-йисуз Ахцегьрин 1-нумрадин юкьван школа, 1976-йисуз Дагпединститутдин худграфдин факультет куьтягьай жегьил художник-педагог Ахцегьрин 2-нумрадин школадиз рекье туна. Ина рисованидинни черченидин тарсар гуз, адаз кIелдай йисара бажарагълу художникар-педагогар тир Алирза Эмирбегован, Шериф Шагьмарданован, Аскар Сарыджадин (ДГПИ-дин теклифдалди Москвадай хтай ада дуьз са семестрда “монументальная скульптура” предметдай лекцияр кIелнай), Дарвин Велибегован, Гьейбет Гьейбатован гъилик къачур чирвилер аялрихъ галаз практикада ишлемишдай мумкинвал жезва. Умуми образованидин школада кIвалахай ругуд йисалай, Ахцегьа художественный махсус школа ачухнаваз, Энвер муаллим гьаниз хквезва. Ингье гила дуьз 46 йис я ада хуьруьн аялар искусстводин алемдиз шерикзава, шикилар чIугваз вердишарзава ва гьа са вахтунда яратмишунрин кIвалахдални машгъул я.
— Энвер муаллим хьтин бажарагълу ва тежрибалу пешекардихъ галаз кIвалахиз заз хуш я. Муаллимвилин везифайрив рикI гваз ва акьалтIай жавабдарвилелди эгечIзавайвиляй адан тербиядик акатзавай, живописдай, графикадай ва художественный искусстводин маса жуьрейрай чирвилерни вердишвилер къачунвай 32 аял изобразительный искусстводин рекьиз фена, абурукай художникарни муаллимар хьанва. Месела, Фережуллагь Мирзоева, Мира Алирзаевади, Рамазан Мамаева, Самир Мирзоева, Сердер Асалиева, Фейзуллагь Фейзуллаева, Имам Агьмедова къе райондин школайра художникар-муаллимар яз кIвалахзава. Адан аялри датIана райондин ва республикадин гьар жуьре выставкайрани къалурунра активнидаказ иштиракзава. Алай вахтунда чи школада хъсанвилихъ жезвай вири цIийивилера Энвер муаллим заз хъсан меслятчи ва куьмекчи я, — суьгьбетзава Ахцегьрин ИЗО-дин директор, Дагъустан ва Карачаево-Черкесия республикайрин лайихлу художник Мегьамедзериф Гьажиева.
— Ахцегь райондай машгьур художникар пара акъатна. Алай вахтунда районда активнидаказ кIвалахиз, лайихлудаказ абурун векилвалзавай, таъсиб хуьзвайбурукай сад чи къунши Энвер Асалиев я, — лугьузва машгьур алимар-стхаяр тир Гьажи ва Нисред Гашароври.
70 йисан юбилейдихъ галаз алакъалу яз, чна Энвер Асалиевахъ галаз суьгьбетна, адаз вичин сувар рикIин сидкьидай мубаракна.
— Хайи югъ тебрикунай, зи яратмишунрин рекьиз фикир гунай куьн вири пара кьадар сагърай. Алай вахтунда вуч ийизва, квел машгъул я лагьайтIа, уьмуьрда заз мажал, сугъул жедай вахт хьайиди туш. Жуван гъилералди яшайишдин кIвалер эцигна, веледар кIвачел акьулдна. Хсуси майишат ава… Ихьтин кIвалахрикай галат, бизар хьайи вахтунда, кьилди хьана, яратмишунрин алемда жезва. Гьа им заз ял ягъун я. Алай вахтунда зун 1-февралдиз чи школадин залда “Къадим Ахцегь” тIвар алаз тешкилзавай жуван яратмишунрин кIвалахрин (ана цIийи 25 шикил жеда) выставкадиз гьазур жезва.
— Энвер муаллим, чаз чида хьи, гьар сеферда “Шарвили” эпосдин сувариз вуна хсуси кIвалахрин выставкаяр тешкилзава.
— Эхь, 2000-йисалай эгечIна, “Шарвилидин” гьар сувариз “Шарвили пагьливан”, “Ахцегьрин къамат”, “Дагъви тIебиатдин лезет” темайрай за жуван маса гузвай цIийи 10-12 шикилдин гъвечIи выставкаяр ачухзава. Хиве кьан, мус, низ, вуч ва гьи къиметдай маса ганатIа чир хьун патал махсус дафтар кутунва. ИкI, вири и вахтунда за санлай 140 шикил, чпиз муьштерияр хьана, маса ганва. Пара шикилар гьакI пишкешнава. Исятда зи са жерге кIвалахар, гьабурукай яз 30-дав агакьна чи бажарагърин (Эльза Ибрагьимовадин, Алла Жалиловадин, Рагьимат Гьажиевадин, Ахцегь Гьажидин…) суьретар, яни портретар Ахцегьрин машгьур музейда ава. Мад са кар къейд ийин: пара вахт я чаз чкадин художникрин умуми къуватралди Ахцегьа шикилрин галерея ачухиз кIанз. Гьар жуьре себебралди сакIани кар вилик физвач. Гила чи школадин цIийи директор, хъсан тешкилатчи ва художник Мегьамедзериф стхадин ва, гьелбетда, райондин руководстводин (и кар гьабуруни хиве кьунва) куьмекдалди шикилрин галереядин месэла алукьнавай цIийи йисуз, иншаллагь, кьилиз акъудиз кIанзава.
Дашдемир Шерифалиев
