Махачкъалада Имам Шамилан 220 йисан юбилейдиз талукь илимдин конференция кьиле фена. И мярекатда Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Абдулатипова, министерствойринни ведомствойрин, районрин кьилери, динэгьлийри ва масабуру иштиракна.
Конференциядин иштиракчияр тебрикайдалай кьулухъ региондин Кьили давамарна:
— Чна государстводин, общественный, политикадин деятелдин, машгьур полководецдин, алимдин ва Кефердинни РагъакIидай патан Кавказдин руьгьдин регьбер Имам Шамилан юбилей къейдзава. Ихьтин машгьур касдин юбилей — им неинки тарихдин вакъиаяр рикIел хкун, гьакI Кавказдин дяведин тарихдикай тарс хкудунни я. Имам Шамилан юбилей къейдун — им чун фенвай рекьикай веревирдер ийидай, адаз къимет гудай, гележегда ихьтин акьунар галачиз яшамиш жедай, халкьарин арада ислягьвал ва гьуьрмет хуьдай мумкинвал я. Урусрини кавказвийри тарихдин чпин кьисмет, умуми рехъ Кавказдин дагълара санал экъичай ивидалди хкяна ва икI чи Ватандин садвал тайин хьана. Ватандин и садвал чна асиррилай асирралди хуьзва, мадни сихди ийизва. И садвилин нурлу лишан культурадинни тарихдин “Ахульго” комплекс, эбеди рикIел хуьнин, сад тир кьисметдин мемориал я. Кавказдин дяведилай кьулухъ ам эцигнавай сад лагьай ва цIи шад гьалара ачухай мемориал я.
XIХ асир Шамилан асир, адан гьерекат лагьайтIа, тарихдин метлеб авай вакъиа я. Адан девирдин инсанри, гьа жигьетдай яз урусрин пачагьдин патарив гвай ксарини Шамил пак кас яз гьисабзавай.
Дагъустандин Кьили уьлкведин садвал, Имам Шамил эбеди яз рикIера хуьниз эвер гана.
Рамазан Абдулатипов тарихдин игитдин къилих-хесетрални акъвазна.
— ТIебиатдин патай зурба къуват, буй-бухах, хци кьатIунар ганвай Имам Шамил чавай инкариз жедач. Адаз вичин халкь, адан гьал, месэлаяр, мурадар хъсандиз чидай. Дагъустанда накьшибандидин сад лагьай муьршид Ярагъ Мегьамед тир. Адан рехъ Жамалутдин Къазикумухскийди, Гимриви Къази-Мегьамеда, Шамила ва масабуру давамарна. И ксари чпин уьмуьр азадвилиз, Ватандин аслу туширвилиз бахшна. Къейд авун лазим я, Имам Шамил Россиядихъ галаз сад хьуниз аксидаказ раханач. Ам, Дагъустандин вири халкь хьиз, Россиядин тарихда, Россиядин уьлкведа лайихлу чка тайинарунин есирда авай.
Региондин регьберди, Шамила кьиле тухвай яшайишдин реформайрикай рахадайла къейд авурвал, ада виридан арада садвал тайинарна, садалай садал къвез хьайи ханаринни беглерин власть тергна ва дагъларин азадвал, Исламдин михьивал патал халкь динсузриз акси женгиниз къарагъарна.
Даргодал вегьейла, Ахульго хуьдайла, Шамилан полководецвилин алакьунрикайни суьгьбетна.
Шамила истемишзавай: “Имансузрин винел гъалибвал къазанмишайла, яшлубур, дишегьлияр рекьимир, я чуьллериз цIаяр ямир, тарар атIумир, гьайванар тукIвамир, ислягьвал тайинарайла, ам чIурни ийимир”. Ихьтинди тир Шамил — государстводин ва общественный деятель, зурба алим ва Кеферпатан Кавказдин руьгьдин регьбер, — лагьана республикадин Кьили.
Эхирдай Р.Абдулатипова алава хъувуна хьи, Кавказдин дяве фадлай куьтягь хьанва. Къизгъин женгера урусрини дагъустанвийри дуствал ва стхавал къалурна. И дяве я дагъустанвийриз, я чеченвийриз, я черкесриз, я урусриз герек авайди тушир. Къе Дагъустан ва Россия са государство, са халкь я, чунни сад тир уьлкведин агьалияр я…
Илимдин конференциядал РД-дин муфтийдин куьмекчи Мегьамед Мегьамедов, Махачкъаладин ва Грозныйдин Епископ Варлаам, РАН-дин ДНЦ-дин тарихдин, археологиядин ва этнографиядин институтдин директор Махач Мусаев, анин востоковеденидин отделдин заведующий Рамазан Абдулмажидов, Даггосуниверситетдин профессор Агьмед Рамазанов, Дагъустандин исламдин университетдин тарихдин кафедрадин заведующий Мурадула Дадаев, Дагъустандин писателрин Союздин правленидин председатель Мегьамед Агьмедов ва масабур рахана.
Мегьамед Мегьамедова къейд авурвал, чи республикада ихьтин мярекатар тешкилунихъ тербиядин метлеб ава. ИкI чна чи веледриз бубайрин тарих чирзава.
Мярекатдин эхирдай Рамазан Абдулатипова Кавказдин дяведилай кьулухъ, урусар атайла, чи республикада светский образование вилик фейидини, заводар, фабрикаяр, ракьун рекьер эцигиз башламишайдини къейдна, чи Ватандин, руьгьдин, садвал хуьниз, регьбер Владимир Путинан къваларив тупламиш хьуниз эвер гана.
