Фельетон
«Ви кIвале экв хкахьрай!» — идалай залан себ (агь, къаргъиш) заз авачир хьиз я. Зи дуст Къулибег гьа и къаргъишди жазданнава. Кас чIехи шегьерда яшамиш жезвайди ятIани, адан кIвале, дагъда авай чубандин къазмада хьиз, мукьвал-мукьвал экв хкахьзава. И кардин себебдай сакIани адан кьил акъатзавач. Кьуьзуь инсан я, ни вуч лагьайтIа, гьасятда чIалахъни жезва.
Сада адаз ви кIвализ экв гъизвай шалманар куьгьне хьанва, цIийи хъувун герек я лагьана. Къулибега вичин къуншиярни галаз санал (гьабурун экверни хкахьзавай) кьве шалман дегишарна. Чпин харжидихъ. Динж жеда гила, лагьана касди… Яргъал фенач секинвал, мад, гьа виликдай хьиз, экв хкахьзава. Я гатфар, гад авач, я зулни кьуьд… Са жизви гар къарагъна — Къулибеган кIвале мичIи я. Са бубат югъ чими жеда — мад Къулибег мичIе ава. Жив къвадайла, мад экуьникай магьрум я… Экв хкахьайла, кIвале чимивални хуьз жезвач, колонка эцигнава рухвайри, Москвадай хтана. Им ваз чимивални жеда, къулайвални, михьивални…
Колонкадин гьайбат (газ кузвай шей я ман) акурла, Къулибег мадни пара шад хьана.
— Гила, къари, чун халисан цивилизациядик акатда! ЦIивин, кIарас жагъуруникай, пичер михьуникай азад жеда!.. — Гьамамдай яда кьуьзуь чанар мукьвал-мукьвал…
— Къулибег, — лагьана папа, — ви рикIелай эквер ина мукьвал-мукьвал хкатдайди алатнава гьа!..
— Гила хкатдач, къари. Симерни чи рухвайри цIийибур чIугваз тунва. Чебни Москвадай хканвай «импIуртIдинбур» я лугьузва. Гараривай, марфаривай тIем гъиз жедайбур туш лугьузва.
— ТекIени гьакI къулай жен. Са югъ, кьуьзуь кьиляй хьайитIани, чазни аквада, — разивал гана папа…
Гад алатна, зулухъ элкъвена. Шегьердал, гьамиша хьиз, зулун чарар элкъвез, ругни пеш цава тваз башламишна. Хкахьна Къулибеган экв. Са югъ, кьве югъ… Иниз зенг, аниз зенг…
Жавабар гузва, чна кьабулнава куь зенг-арза! Къведа кас — туьхкIуьрда! лугьузва.
Гьафте алатна. Экв туьхкIуьрдай кас акъатнач. Ругуд лагьай юкъуз, нисинлай хьиз, (пагь, бубад хва!) куькIвена Къулибеган кIвале экв. Колонкадални чан хтана! Гьамамни чими хьана. Фена Къулибег, тади гьалда пек-лек къачуна, гьамамда чан са бубат сагъар хъийиз. Гьа кьил кфада амаз, хкахьна экв! Вучда? ГьикIда?.. Паб, ведреда яд чими авуна (газдин пичина), итимдиз куьмек гуз къведа.
— За вуч лагьанай ваз, Къулибег, а цивилизация чаз аквач! Къалурдач чаз ам вуч ятIа. «Им — пIуртI» я лугьузва гьамамни. Къецепатай атанвай затI…
Факъир Къулибег мад арзайра гьатда. Гила шегьердин мэрдиз, гьатта прокурордиз арза ийида. «Тади куьмекдиз» зенгер яда. И сеферда полициядин чинер алайбур атана акъатна. «Вуч хьанва? Гьина цIай кьунва? Вуч ацахьнава?..» — суалар бул хьана. Туьхвенвайди экв тирди чир хьайила, ибурни хъфена. «Им акьван къал къачудай себеб туш, — наразивална атайбуру. — Электросетрай векил къведа…»
Пуд югъ факъир Къулибега мад вичин къайи чIулав къазмада (кIвале) газдин пичин патав, гагь чими чай, гагь чими шурпа хъваз, акъудна. Чими чIавуз имни са бахт я. КIвале газ ама! Къайгъудар къарини патав гва. Гена гьам хьайитIани викIегь я. Аллагь рази хьуй вичелай. Инжиклу тахьана, кьуьзуьдаз къуллугъзава…
Эхир кьуд лагьай юкъуз Къулибеган гьарайдиз яни, къуншийрин арзайриз яни, килигиз эквер хъийидайбур акъатна!
— Къайгъу чIугвамир, кьуьзуьбур, — лагьана сивел кIвенкI алай сада, — чунни гзаф галатзавайди я. Шегьер еке я, зиянар гзаф жезва. Вири симер дегишарна кIанзава… Чи гъиле затIни амач. Вири «Им — пIуртI» хьанва.
Къулибеган кьил элкъуьрна и эхиримжи гафари. Электричестводин симерни чиниз гила къецяй гъизвани? Чахъ амач жал цурни алюминий?
— Итим, вун алатна рахамир, — гаф атIана сабурлу папа. Сиви чуькь тавуна, дерди лагь. Гила атанвай гадайрив симерни ракьар гва. ТIарамарзава симер! Гила дегиш жеда чи гьал. Симерни гзаф яцIубур, гару, саврухри тухун тийидайбур я лугьузва.
— Чидач ман, — суаллу яз рахана Къулибег. — жуван чилел, жуван вацIарал эцигнавай ГЭС-рин экв чаз «им — пIуртIдинди» гьикI хьанатIа. Чубайс хьтин нефсетI небгетрин гъиле гьатай чи сетар вири вичин хсусият яз малумарна, идаз-адаз маса гана. «Им — пIуртI» гила чна маса вахчун лазим я лугьузва…
ГьакI я, Къулибег! Гьелелиг фад я цIийи гьамамрикай фикирун… Куьгьнедаз чараяр хъия…
Мерд Али Жалилов,
РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу къуллугъчи
