Ватандин ЧIехи дяведин ялав галукь тавур са хизанни уьлкведа авач. Гьавиляй а четин йикъар чи фикирда гьамишалугъ амукьна кIанда. Халкьдин уьткемвал, игитвал себеб яз, къе чи кьилел экуь цав ала.
Гьайиф хьи, чпиз тух, чIагай уьмуьр ни ганатIа Европадин рикIелай алатнава. Къайгъу туш, полякри Краков ва Варшава шегьерар фашистри тамамвилелди терг авуникай советрин армияди къутармиш авурди рикIелай алудрай. Виш агъзурралди чпин чилел нацистри туькIуьрай концлагерра терг авур полякар, чувудар, урусар рикIелай алудрай. Гьа тегьерда чеб прибалтикадин «стхайрини» тухузва. Ихьтин душманвал авунин гъавурда акьазвач. Амма къенин юкъуз Ватан патал важиблу дяведин махсус серенжем физва, чи гьунарлу аскерри Украинадин чил фашистрикай азадзава. И кар фикирда кьуна, за махсус серенжемдин вири иштиракчияр (абурун арада зи ученикарни ава) сагъ-саламат яз, гъалибвал къачуна, чпин хизанрин патав хтун Аллагьдивай тIалабзава.
Зи чIехи бубаяр тир Бедирханани Келбихана, имияр тир Кичибегани Шихагьмеда, дяведин сифте йикъарилай душмандихъ галаз къизгъин женгера иштиракна.
И макъалада за Афгъанистандин дяведин ветеран Алиев Габиддинакай ихтилат ийида.
Дяведикай сад-кьве келима лугьун тIалабайла, ада куьрелди жаваб гана: «Сагъ-саламатдиз кIвализ хтана, мад вуч кIанда?» Дамах тахьун хъсан хесет я, анжах къвезвай несилдиз тербия гун патал жегьилриз чи девирдин йикъарин игитрикай суьгьбетна кIанда.
Алиев Габиддин Разакъулиевич 1961-йисан 18-мартдиз Мегьарамдхуьруьн райондин Къуюстанрин хуьре гзаф аялар авай хизанда дидедиз хьана. Диде Зурията ва буба Разакъулиди (Ватандин ЧIехи дяведин, зегьметдин ветеран, 1-группадин инвалид) 10 аялдиз (4 хвани 6 руш) ватанпересвилин тербия гана. Сифте Къуюстанрин мектеб, гуьгъуьнлай Костромадин областдин Галич шегьердин агрономвилин пешедай техникум акьалтIарай ада бригадир яз «Ленинский» совхозда, ахпа агроном яз Къуюстанрин колхозда зегьмет чIугуна. А йисар уьмуьрда еке дегишвилер физвай йисар тир, Габиддинани пешеяр дегишарна: гагь тренер, гагь осеменатор, гагь ветуправленидин пешекар. Гьина зегьмет чIугунатIани, производствода еке алакьунар, агалкьунар аваз кIвалахна. А вахтарин шагьидар шабагьар я:
«За мужество и воинскую доблесть, проявленные при исполнении интернационального долга»,«От благодарного афганского народа», «За мужество и честь», «Ветеран труда», «Участник афганской войны», «Ветерану войны», «За патриотическое воспитание подрастающего поколения» медалар, Дагъустандин Гьукуматдин Гьуьрметдин грамота, Мегьарамдхуьруьн райондин кьил Ф.Агьмедова пишкешнавай тIвар алай сят… .
1981-йис. Май. Афгъанистандин чилел цIай ала. Советрин армия ана 1979-йисалай авай. Кьисметди Габиддинни чарадан чилел физвай дяведиз акъудна. Разведротадин санинструкторди Баграм шегьерда сифте женгина иштиракна. Абуру гьакI кишлакар моджахедрикайни михьи ийизвай. «Сифте йикъара кичIевал гьисс авуртIани, дяведа жуван чан патал кичIевиликайни галатда. Анжах жуван гъилерал жегьил аскер залан хирерикди телеф хьайила, а кар рикIелай алатдач, хурал къван алай хьиз амукьда. Зи рикIел чеченви Алик Батаев хквезва, — лагьана Габиддина. — Хер хьанвай жегьил за ягъунрайни акъудна, адаз герек тир медицинадин куьмекарни гана, амма залан хирерик ам кечмиш хьана. Зи рикIелай гьич алатзавач, гуьгъуьнлай ахьтин вакъиаяр мад хьанатIани».
Дяведи халкьариз бедбахтвилер, азабар, рикIин тIалар гъида. Гьайиф хьи, дявеяр датIана физва. Габиддинахъ галаз хьайи ихтилатдай чи духтурри чкадин халкьдиз куьмекар гайиди якъин хьана. Кьве йисуз армиядин жергейра къуллугъ авурдалай гуьгъуьниз, цIвелерал сифте лацу чIарар алаз, хуьруьз хтана Габиддин.
— Габиддин, Афгъанистанда хьайибурухъ галаз вуна алакъа хуьзвани?
— Ам гьикI лагьай чIал я, стха? Гьелбетда. Тагьирхуьруьн-Къазмайрал зи куьгьне дуст Нурдинов Имамуддин ала, бине Къаракуьредай тир. Алай вахтунда Каспийск шегьерда яшамиш жезвай Абдулахъ галаз зун мукьвал-мукьвал телефондай рахазва. Заз Новоаулда (ЦIийихуьре) лап кIеви дуст Къадыров Нариман, районда авай гьар са «афгъанви», абурухъ авай дердияр заз хъсандиз чида.
Мегьарамдхуьруьн райондин Общественный палатадин секретарь яз, заз Габиддин хъсандиз чида. Вичин гаф гвай, маса къачуз тежедай, кIеви къилих авай кас чи палатадин членни я. Ада гьар са тапшуругъ гьакъисагъвилелди кьилиз акъудзава.
— Ваз уьмуьрда дуьз рехъ къалурай, уьмуьрдин уькIуь-цуру чирай ксарин тIварар кьаз жедани? – суал гана за Габиддиназ.
— Сифтени-сифте заз тарсар гайи Муртазаев Эседуллагь ва Нагъметов Гьажи, — гьич са жизви фикирни тавуна, жаваб гана ада.
Алай вахтунда Габиддин бубадин кIвале яшамиш жезва. Чи бубайрин адетрай, стхаяр-вахар бубади эцигай кIвале шад мярекатар тухуз санал кIватI жезва. Регьметдиз фенвай диде-буба, бахтлу аял вахтар рикIел хкизва. Разакъули бубади хизан гьамиша сих алакъа жедайвал, арада гьуьрмет аваз вердишарна ва тербия гана. «Заз бубадихъай са тIимил кичIени тир, — хиве кьазва Габиддина, — ам кIевиз истемишдай, гафунал кIеви, гьахъвал гвай итим тир. Диде Зурията чи аялвилин шулугърилай, женжелвилерилай гъил къачудай, жаза гудачир. Бубадиз и кар чидай, анжах хабар авачирда хьиз тухудай вич».
Габиддинан уьмуьрдин юлдаш Зоя Бинямуддиновнади Мегьарамдхуьруьн роддомда кIвалахзава. Абурухъ пуд велед ава (2 рушни 1 гада). Аксанадини Венеради муаллимвилин пеше хкянава, Мураддина Докъузпара районда кьилин пристав яз зегьмет чIугвазва.
«Закай 6 сеферда чIехи буба хьанва», — шадвилелди лугьузва Габиддина.
Наби Набиев,
Россиядин лайихлу муаллим,
ЦIийихуьр, Мегьарамдхуьруьн район
