1943-йисан октябрь. Баку шегьердин «Кубинка» базар. Ахцегьви Гьарунани Эфриза тенбек маса гузва. Базардин и жергеда, вирибурун хьиз, ибурун виликни винел мурцарин истиканни алаз тенбек авай чувал ква. Лугьун хьи, Ватандин ЧIехи дяведин четин йисара ахцегьвияр, асул гьисабдай лагьайтIа жеда, ичерини тенбекди кашай акъудна.
ХъуьчIе – костылар, хурудални къизилдин гъед алай 55 йисан яшдавай хьтин са полковник тенбек гузвай жергейра къекъвезва. (Дяведин йисара Дербентда, Махачкъалада, Бакуда госпиталар ахъайнавай, хер алай фронтовикар анра гзаф авай). Чувалдин винелай тенбек авай истикан къачуна, ни чIугуна, «фу-у-у, какая гадость» лугьуз, къуватдалди кьуьл эцягъиз, ада чувалра авай тенбек чукIурзава. Аквазва хьи, хер алай, контузия хьанвай фронтовик, Советрин Союздин Игит, офицер я: гьуьрмет авун яз, адаз садавайни са гафни лугьуз жезвач.
ИкI, атана ам куьсридал ацукьнавай Гьарунав агакьда. «Почём?», – тенбек авай истикандихъай ни чIугваз, хабар кьада офицерди. «Фу-у-у, какая гадость» лагьана, чувалда кьуьл эцягъиз кIан хьайила, Гьаруна чувалдин винел вичин гужлу капаш эцигда. ЧукIуриз тахьайла, фронтовик офицерди Гьарунан кукIваз, ада юкь агъузна чувал кьунвай арада, са лапIаш вегьеда. Ивидал звал акьалтна къарагъда ам, саки 2 метр алай кьакьан буйдин зурба итим (Ахцегьа адаз яргъи Гьарун лугьудай). Вилер атIумна, хъел кваз килигда адаз. Са кьадар яшар хьанвай набут полковник, Советрин Союздин Игит: ягъиз жедач, сабур хуьда. И шикил патав гвай адан уьмуьрдин юлдаш Эфризазни аквазвай, дишегьлидивай эхиз жедач. Дезгедивай къарагъна, гъилер къакъажна, адан вилик акъвазда.
– ВакIан хва вак, вучиз вуна ам яна? – лугьуда ада викIегьдиз, гъил юзуриз-юзуриз.
«Что она говорит?» – жузада урус офицерди патав гвай садавай. Адани дишегьлидин гафар таржума хъийида.
– А-гьан. Потому что я Герой Советского Союза, – фурс гваз жаваб гуда полковникди.
– Бес зун вуж я, вакIан хва вак? – лагьана, Эфриза шал са патахъна, хурудилай вичин «Мать героиня» кхьенвай къизилдин медаль къалурда. Гьарун ва анал кIватI хьайибурни и шулугъ квелди куьтягь жедатIа лугьуз, вил алаз акъвазда.
– О-о-о, извини мать, извини, – лугьуз, набут полковникди хурудал капаш эцигна, кьил агъузда. Гьа и арада Игит дидеди, «базарда извиненидихъни вичин къимет ава» лагьана, элкъвена адан суфатдиз са капаш вегьеда. Серсер хьайи итим, хъуьчIе тунвай костыларни рикIелай фена, катда.
– Баркалла, диде, баркалла! Вун халисан Игит я! Къе кьвед лагьай югъ тир, ада диливилик кутуна девран гьализ, чун лап инжиклу ийизвай. Жаваб гузни жезвачир. Мад гила тарс хьана, ам хкведач, шегьердайни кваз катда, – лугьуз, базардавайбур кап-капа ягъиз, хъуьрена.
Эхь, гьа четин девирда 12 аял (8 хвани 4 руш; 1937-йисуз са хвани са руш пис азардик кьена) хана, хвена, дуьз тербия гана чIехи авур а викIегь дишегьлидиз магьледа, хуьрени кваз еке гьуьрмет авай…
Дашдемир Шерифалиев
