Зи хуьруьнви Багьадур халу (ма­къалада иигитрин тIварар дегишарнава) алатай асирдин яхцIурни цIуд лагьай йисарин эвел кьиляй наф­тIадин мяденра кIвалах авун патал Ба­кудиз фенай. Са тIимил вахтунди­лай ам гьа ина Высший милицейский­ училищедик экечIна ва училище акьалтIарай адакай  Бакуда са  райондин участковый ин­спектор хьана. Гаф кватай чкадал лугьун хьи, къанни вад йисалай виниз девирда Багьадур халуди вичин къуллугъдин рекьяй везифаяр  акьван  михьивилелди кьиле тухвана хьи, капитандин чинда аваз ам еке гьуьрметдивди  пенсиядизни рекье тунай.

Ватандин ЧIехи дяведин четин йисара етим аялар яз чIехи хьайи зи хуьруьнвидиз вичин авай-авачир са вах Аминат гзаф играми ва багьа тир. Эвелдай бахтуни чин тагай Аминат хала гъуьлуьз хъфейдалай гуьгъуьниз вичин уьмуьр дибдай икI дегиш хьунал гьакьван шад тир ва гила ада  вич бахтлу тирди гьисс ийизвай. ЦIийиз хъхьай уьмуьрдин юлдаш къунши хуьруьнви Агъабег гзаф рикI михьи ва  намус квай итим тир. АскIан буйдин, ацIай  туп хьтин Агъабег халуди рушарихъ галаз шадвилин мярекатра кьуьл ийидайла,  вирида адаз кIвачел къарагъна капар ядай. Са сеферда  гьатта чпихъ галаз санал университетда кIелзавай зи миресдин рушан  мехъерик хтай муьжуьд студентка рушахъ галаз ада авур кьуьл акурла, Аминат халади заз икI лагьанай: «Ваз минет хьуй, адаз секин хьухь лагь, заз адаз пис жез кичIезва. (Са гьихьтин ятIани  тIал себеб яз, Агъабег халудин кефияр  пайгар тушир).

Гила чун чи ихтилатдин кьилин ­метлебдал хквен. Багьадур халудинни адан мирес Мирдяли халудин арада датIана зарафатдин ихтилат-суьгьбет жедай. Гьикьван чпи-чпикай зара­фатар авуртIани, абуруз хъел къведачир.

Вахтар алатна. Малум хьайивал, са мирес — Бакуда, муькуьди Дербент райондин са поселокда яшамиш жезвай. Аминат халани­ къунши хуьре авай. Вичиз хайи велед хьаначтIани, ада вичин уьмуьрдин юлдашдин веледар хайи веледрай кьуна, абуруз дидевал авуна. Буба цIийиз эвленмиш хъхьайдалай гуьгъуьниз рушари (стха абурухъ авачир) гьич са чIавузни етимвал гьисс авуначир. Гьакьван вири хизан чеб-чпел кьару тир.

Аранда бустанар цунал машгъул тир гьар са кас кьуьд атайла цик квай афни, помидор маса  гуз яргъал базарриз фидай. Ингье зи хуьруьнвини, гьар кьуьд хьайила отпуск къачуна, вичин цик квай  майваяр маса гун патал Бакудиз фидай ва ина ада вичин  миресдални кьил чIугвадай.

Са сеферда Багьадур халудиз хуьряй вичин  вахан патай кагъаз къведа. «Чан стха,- кхьенва чарче,- заз кIвале фу амач, гьатта рушарни, цаз хьана, зи чиниз экъечIзава, юлдашни гьабурун  терефдар я. Заз са чара авун за вавай тIалабзава,  маса багъри кас захъ авачирди  ваз лап хъсандиз чизва…».

— Яъ, — фикирда Багьадур халуди, — икьван чIавалди арадай гар тефидайвал яшамиш хьайи зи ваханни и хизандин арада садлагьана яраб вуч хьанатIа?

Са куьруь вахтунда сад масадалай бетер   фикирри акIажарай зи хуьруьнви гьа пакадин юкъуз, вичин хсуси «Волга» машинда акьахна, хуьруьз хтана. Салам-каламдилай гуьгъуьниз­ ваха, езнеди, гьакI рушарини Багьадур халудивай лап рикIин михьиви­лелди жузун-кучузун авуна, гьасятда багьа  мугьмандин вилик гьар са нямет алай суфра экIяна. Кардин  гьакъикъат­дай  бегьемвилелди кьил акъат тавур зи хуьруьнвиди, са тIимил  къургъ алаз хьиз, хизандин арада вуч  хьанвайди ятIа  лугьун истемишна.

— Чи арада  хьанвай гьич са чIуру кIвалахни авач, — секиндиз лагьана ваха, — икьван чIавалди чун чаз гьикьван­ играми тиртIа, гилани гьакI я. Белки­, ваз чакай са чIуру хабар-затI хьанатIа?

— Бес акI яз хьайила, вуна заз  «заз и кIвале югъ амач», —  лугьуз кагъаз вучиз кхьена?

— Кагъаз вучтинди я,  — аламат хьана Аминат хала.  — За кхьей гьич са ка­гъаз­ни авайди туш.

Багьадур халу гьасятда гъавурда­ акьуна. «Агь, къурумсах Мирдяли, — фикирна вичи-вичик Багьадур халуди». — АкI хьайила вуна заз ихьтин кар кьуна ман!  Яваш, ви дуван за аквада».

Вахтар алатна. ХъуьтIуь вичин къаяр авай чанта ахъайна.  Нубатдин сеферда отпуск къачуна,  вичин цик квай майваяр маса гуз, Мирдяли Бакудиз рекье гьатна. И вахтунда Бакуда авай миресдин вилни вичин мирес иниз атунал  алай. Ингье са юкъуз Бакуда авай миресдиз вичин мирес базарда  терездин кьилихъ акъвазна, алвер ийиз аквада. Базарда къайда хуьнал гуьзчивал тухузвай къенепатан крарин работникдихъ галаз Багьадур халуди са куьруь суьгьбет авуна. Югъ нянихъ эл­къвена базар ичIи жезвайла, милициядин работник алвер ийизвай зи хуьруьнвидин патав атана ва вичел са квел ятIани шак физвайдан гьакъиндай лагьана, са геренда къенепатан крарин­ отделдиз атун тIалабна. Милициядин работникдин буйругъ инкар ийиз­ тахьай зи хуьруьнви, адан гуьгъуьна аваз, лазим чкадиз фена.

— Куьн са гъвечIи геренда инал ацукь, — лагьана милайимдаказ ми­лициядин работникди, — зун исятда хкведа.

«Исятда хкведа» лагьай мили­циядин  работник хквен тийиз гьатта зур сятдилайни пара вахт хьана. Эхирни са кьадар вахт арадай фейила хтайдахъ са милициядин работник мадни галай. Саки са сятдилай виниз вахтунда и милициядин работникри зи хуьруьнви, жуьреба-жуьре, чпихъ гьич са рекьяйни са гереквални авачир суалар гуз, гьакI инжиклу авуна. Вуч тахсир кутада кьван? Базарда вичин хсуси цик квай майваяр маса гуз, алвер ийизва.  Ина гьич са чIуру кIвалахни авач эхир.

Эхирни, ракIарихъ акъвазна вири и ихтилатриз яб гайи Багьадур халуди, рак ахъайна, лагьана:

— Кьунани, мирес, гила ваз гьикI я? — кабинетдай экъечIна катна. Мирес адахъ калтугна.

Идарадин гьаятдиз акъатайла,  Багьадур халуди вичин миресдиз секиндаказ лугьуда:  «За вун, мирес, базардилай инал гъана, вуна зун лагьайтIа, Бакудай хуьруьз рахкурнай. Кьилер кьил хьана. Гила хъша, акьах машинда. КIвале чун тIуьн-хъун алай суфради гуьзлемишзава».

Машиндин кьулухъ галай сидени­дал хуш суьгьбетрик экечIай миресар, дугъриданни, кIвале гьар са нямет алай суфради вилив хуьзвай.

Р.S. Зарафат авун кьадарсуз хъсан кIвалах я, эгер зарафатдин эхир икI хъсандаказ куьтягь жез хьайитIа. Им дагъвийриз хас адет я эхир.

Абдулла Семедов