Яшайишдин кIвале тIебии газ тун —  сад-садан гуьгъуьналлаз тамамарна кIанзавай са кьадар серенжемрикай ибарат кIвалах я. Абур кьилиз акъудайдалай кьулухъ  кIва­лин иесидиз  яшайишда тIебии газ законлудаказ ишлемишдай мумкинвал жеда. Дагъустан Республикада гзаф шегьерар ва хуьрер газламишнава, амма гьелелиг кьилдин ксарин вири кIвалер газламишдай системадик кутунвач. Газламишунин кIвалах квелай башламишда,  кьилдин касдин кIвализ газ гъун иесидиз  гьи къиметдай акъвазда?  И суалриз жавабар гун чна “Газ­пром газораспределение Дагъустан” ООО-дин исполнительный директордин сад лагьай заместитель Дмитрий  Бойкодивай  тIалабна.

— Гьа икI, кIвал газламишунин кIвалах квелай башламиш жез­ва?

—  Эвелдай къейд ийин, хсуси кIвал газламишунин кIвалах “Капитальнидаказ эцигнавай объектар  газ пайдай сетрихъ галкIурунин къайдайрин” (технологический къайдада галкIурун) бинедаллаз та­­мамарза­ва.  РФ-дин гьукуматди 2013-йисан 30-декабрдиз кьабулай и къарар 2014-йисан 1-мартдилай къуватда гьатнава.

Сифтени-сифте кIвалин иесиди вичин кIвале газдин гьихьтин приборар  эцигдатIа  тайинарун лазим я. Газламишунин амай  серенжемар кIвале жедай вири приборри ишлемишдай тIебии газдин вини кьадардилай аслу я.

Газламишунин кIвалахдин сад лагьай пай  кIвалин иесиди технический шартIар къачунин ва  капитальнидаказ эцигнавай объект (яшайишдин кIвал)  газ пайдай сетрихъ  галкIурунин  (технологический­ къайдада галкIурун) гьакъиндай  горгаздиз ва я райгаздиз арза кхьинилай ва лазим тир вири документрин кIалубар (копии) агакьарунилай башламиш жезва.

Технический мумкинвилер ах­тар­­мишайдалай кьулухъ икьрар ва технический шартIар гьазурзава, икь­рардихъ галкIурзавай абурал кьве те­рефдини къулар чIугун лазим я.

— Нубатдин кам гьихьтинди я?

— Икьрардал къулар чIугур­да­лай ва технический шартIар къа­чур­далай кьулухъ (ина, проект туь­кIуьрдайла, кваз кьуна кIанзавай ис­темишунар къалурнаваз жеда)  ие­сиди газ ишлемишунихъ галаз алакъалу  тир къенепатан (кIвалин къене авай) проект гьазурун ва  “Газпром газораспределение Дагъустан” ООО-дин разивал къачун лазим я.

— Проект нивай гьазуриз жеда?

— Чкадин газ  пайдай сетдилай кIвалин иесидин чилин участокдин сергьятдал кьван газдин турба тухун патал проект анжах чи организациядивай тамамариз жеда. Амма газ ишлемишдай системадал кьван (кIвалин къенепата) агакьарунин проект и кардал машгъул ва и кIва­лахар тамамардай ихтияр авай про­ектдин гьихьтин хьайитIани ор­ганизациядивай гьазуриз жеда.

— Проектдин организация хкя­дайла, вуч фикирда кьуна кIан­да?

— Сифтени-сифте, проектный организациядихъ  ихьтин кIвалахар  ийидай ихтияр гузвай лицензия аватIа  ва карханадин къуллугъчийрин пешекарвилин дережа ахтармишна кIанда. Им важиблу шартI я, вучиз лагьайтIа, проектдин документациядик гъалатIар кваз хьайи­тIа, са кьадар четинвилер жеда.

— Чна икьрардал къулар чIу­гуна ва технический шартIар къачуна, чахъ кIвал газламишунин проектни хьанва. Идалай кьулухъ вуч авуна кIанзава?

— Проект гьазур хьайила, адан гьа­къиндай жаваб гузвай касди (проектировщик) горгаздин ва я ­рай­­газдин технический отделдин ра­­зивал къачун чарасуз я. И се­ренжемди  кIвалахдин тахминан 15 югъ  кьада ва  проектда авай нукьсанар, ки­мивилер винел акъудиз куь­­мекда­.

Гуьгъуьнлай икьрардин шар­тIа­рин бинедаллаз гьам чилин участокдин сергьятдал кьван (анжах ГРО-дин пешекарри), гьамни участокдин къенепата ва тестикьарнавай проектдин документацияда истемишзавайвал эцигунринни монтаждин кIва­лахар тамамарна кIан­да.

Тамамарнавай кIвалахри проектдин истемишунриз, гьакIни  кардик квай  къайдайриз ва кьадарриз жаваб гузватIа ахтармишайдалай кьулухъ яшайишдин кIвал газламишуниз талукь исполнительный ва технический документация гьазурзава ва горгаздиз ва я райгаздиз агакьар­­зава.

Гьазурнавай документациядин бинедаллаз ТО ВДГО-дин (кIвалин къенепата авай газдин тадаракриз  технический рекьяй къуллугъ авун), авария хьайи дуьшуьшра  къуллугъ авунин (“Газпром газораспределение Дагъустан” ООО-дихъ) ва газдалди таъминарунин (“Газпром меж­регионгаз Махачкъала” ООО-дихъ) гьакъиндай икьрарар кутIунна кIанда.

— ТО ВДГО-дин икьрар ку­тIу­нун чарасуз яни?

— Гьелбетда. Им неинки  РФ-дин законодательстводин истемишунар тамамарун, гьакIни газ ишлемишзавай ксарин хатасузвал патал чарасуз я. Идалайни гъейри, эгер икI тавуртIа, газдалди таъминарзавайда  кIвалин иесидихъ галаз икьрар кутIундач. И шартI гьукуматдин 549-нумрадин къарарда чарасузди яз къейднава.

— Яшайишдин кIвал газламишунин карда эхиримжи серенжем гьихьтинди я?

— Абонентдин гъилиз лазим тир вири документар ва икьрарар атайдалай, гьакIни  герек тир гьакъияр гайидалай кьулухъ кьилдин касдин кIвализ газ агакьардай турба газ пайдай системадихъ галкIурзава, сад ла­­гьай сеферда газ ахъайзава ва ли­цевой счет ачухзава. Гила ие­сидиз мубарак  авуртIа жеда — ам тIе­бии газ законлудаказ ишлемишзавай кас хьанва!

— Газдин турба галкIурунин къимет гьихьтинди я ва ам квекай ибарат хьанва?

— ГалкIурунай гун лазим тир пулунин кьадар ФСТ-дин 2017-йисан 13-декабрдиз кьабулай къарарди (№99)  тестикьарнавай  методический къалурунрин бинедаллаз тайинарнзава.

Са сятда кузвай газдин кьадар  5 кубометрдилай артух туширла (им чимивал таъминардай чанах ва газдин пич я) ва абонентдин газдин тадаракдилай ТУ-да къалурнавай, рабочий давление 0,3 Мпа-дилай гзаф тушир газ пайдай сетдал кьван мензил (ам галкIурзавай чкадал кьван дуьз цIарцIяй  алцумзава)  200 метрдилай гзаф туштIа, гьакIни газламишунин серенжемрик газ редуцироватдай чкаяр (асул турбада лап виниз тир давление авайла, ам агъу­зарун патал туь­кIуьр­завай махсус чка) туькIуьрун квачтIа, къимет 25 886,10 манатдиз барабар жеда.

И къиметдик  проект туькIуьру­нин талукь вири серенжемар, чилин­ участокдин сергьятдал кьван турба тухун, технический шартIар та­ма­­марнаватIа ахтармишун ва, эхир­ни, кIвализ къвезвай турба газ авай турбадихъ галкIурун акатзава­.

Капитальный эцигунрин  объектар газдалди таъминарунин сетрихъ галкIурунин кIвалахар Дагъус­тан Республикадин мулкунал “Газпром газораспределение Дагъустан” ООО-ди  тамамарзава.

— Эгер газдин турба чилин участокдай, я тахьайтIа кIвалин виликай физваз хьайитIа?

— Эгер кардик квай газдин турба кIвалин виликай физватIа, технологический  къайдада галкIурунин къимет  2835,54 манат жеда.

Эхирдай заз Дагъустандин агьа­лийриз кIвале газ хатасуздаказ иш­лемишунин къайдайрал амал авуниз эвер гуз кIанзава. Газдин тадаракар пешекарар галачиз эцигунал (масанал хутахунал) машгъул жемир. “Газпром газораспределение Дагъустан”  ООО  чи  республикадин мулкунал газификациядин кIвала­хар тамамдаказ кьилиз акъу­дунал машгъул жез 15 йис жезва. Чахъ и рекье еке тежриба  ава ва алай аямдин эхиримжи технологияр, тадаракар  ишлемишзава.

Жаммат Бейбулатов