(“Америкадин къайда” вуч ятIа?..)

И мукьвара (21-ян­варь) “Россия 24” ка­налдай тешкилай А.Мамонтован автор­вилин программади (адан тIвар “Америкадин метод” тир) зун и веревирдер кхьиниз мажбурна. Кар анал ала хьи, ав­тор­ди алай вахтунда Америкадай Россиядиз, инайни аниз катзавайбурун бязи фикирар раижна.

Передачадин  сифте кьиле Америкади яргъал йисара илитIай “къайи дяведин” нетижада СССР гьикI чукIурнатIа, ахьтин нетижа арадал атуниз ни гьикI куьмек ганатIа къалурна.

Америкадин “куьмекчийрин” сифте жер­геда вичи виликан Советрин Союздин Компартиядин лап вини мертебайра “Лени­нан рехъ михьидаказ хвейи”, 1991-йисуз Бе­ловеждин тама чинеба кIватI хьана, “СНГ” хьтин цIийи “союз” арадал атайди ма­лумарай, идан гьа­къин­дай гьа сифте декьи­кьайра Америкадин президентдиз телефондай муштулух гайи “патриот” Б.Ельцина, Аме­рикадин сенатда лагьай “Коммунистрин — яру идолрин къурулуш, социаль­ный гьахъсузвал, халкьарин душманвал виликди тухвай, инсаният акси лагерриз пайи-па­­яр авур вагьши тешкилат  тергна!­ “Ком­му­­низмдин чIулав хъен” мад Россияда сад­­ра­ни къе­къвен хъийидач!” гафар тикрарнай.

Зун гъавурда акьурвал, и “патриотди” вичиз Россия гьикьван такIан, гьи­кьван вичиз “Америкадин къайда” кIан ятIа, вири дуьньядиз раижнай… Рахунрин эхирдайни “Господи! Благослови Америку!” лу­гьуз­, цавариз ялварнай.

Вучиз акьван акси кас чина государстводин кьилиз атанатIа? Ни куьмек га­на­тIа?.. ГьикI хьанатIа?.. Амма акьван “вагьши общество” арадал гъайибурук Ельцин вични квачир жал?..

Ельцина хьиз, Россия “кIамашрин уьлкве” я, ам терг авун лазим я лугьузвайбур ги­­ла, инаг туна, Америкадизни, Европадин уьлквейризни, масанризни катнава. Гьеле катиз агакь тавуна, чаз гьа чи патавай “тарсар” гун давамарзавайбурни тIи­мил туш.

Амма гьакьван “хъсан” Америкадай бязи агьалияр (политикар, журналистар, диндин къуллугъчияр) иниз, Россиядиз, катзавайдини раижна передачада!

Кьилин игит, Америкада правосла­видин кешишрикай сад тир Джозеф Глисона тамам са сятда вич 8 аялдикай ибарат чIехи хизан галаз иниз вучиз катнатIа, гьадакай суьгьбетна.

Адан вири гафарал чавай разивал ийиз жедач. Советрин девирдикай рахадайла, иллаки. ЯтIани Россия вичиз къулай чка яз хкянава ада и четин девирда…­

“Америкадин метод” накьни къе арадал атайди туш эхир. Ам, а къайда — Аме­­­ри­­кадин саягъда яшамиш хьун, фагьум-фи­­кирун, дуьньядин майданда жув тухун, инсанвилин ивирриз (къанунриз) гьуьрметун ва икI мадни Америка вич арадал атайдалай инихъ къуватда тунвай сиясат, идеология я. Чпини адаз “виридалайни вилик фенвай демократия”, “виридалайни кIвен­кIвечи къайда” лугьуз­ва. Гьаниз килигна, дуьньяда и “къайда” кьун ва адаз икрамун­ лазим я лугьузва. Ма­сакIа фагьум-фикирзавайди Америкадин душман, терг авуниз­ ла­йихлуди яз гьисабзава. Ри­кIел хкизва: фашизмдин кьиле акъвазай Гитлерани вичин “къайда”­ виридалайни гьахълуди, винизди тирди раижнай. Ида­ дуьнья квел гъанатIа, тарихда гьатна­ва.

“Америкадин къайда” вири дуьньядал агъавализ алахънавайди фадлай тайин хьанва. СССР-дикай са вахтара, яни чеб хаталувилик квайла, союзник кьунатIани, садрани адаз гьуьрметайди туш. Дуьньядин кьвед лагьай дяве куьтягь хьайивалди, СССР-дилай кьисас вахчунин къайгъу­дик экечIна, адаз “къайи дяве” малумарна. Нетижани чаз чизва. “Америкадин къайдадиз” акси Китайни, Вьетнамни, Венесуэлани, масабурни Америкадин душманар, дуьньядилай терг авуниз лайихлубур я.

Америка патал Европани кьвед ва я пуд лагьай сортунин усал чка я. Чпиз хийир гузмай кьван “союзникар” я. Ах­па… “Америкадин къайдадиз” акси экъе­чIай­тIа, Франция ва я Германия хьурай, Италия ва я Испания хьурай, Бельгия ва Голландия — гьим хьайитIани, экономикадинни, алишверишдинни, сиясатдинни — вири рекьерай бамишна рекьида! Европа Америка патал вичин яра­кьар­, биолабораторияр, чIуру химикатар — хаталу вуч аватIа­ни, хуьдай ва кардик кутадай полигон хьиз я. Европадин уьлквейра, Америкадин базайрал 200-далай виниз ядерный бомбаяр хуьзвайдини раижна чун рахазвай передачада. Эхь, Америкадин газ, къуй ам лап багьа къиметрай хьурай, къачун патал Россиядай газ агакьа­риз хьайи “Северный поток” хъиткьинарна. Тахсирни Россиядик кутуна…

Германияди Украинадив вичин агъур­ танкар агакьар тавуртIа, ам санлай ЕС-да негьна кIандай чка жеда… Украинади, Аме­рикадин иштагьар кьилиз акъу­диз, “са украинви амай кьван” Россиядихъ галаз дяве тухун лазим я… Къуй Ук­раина тамамвилелди курай, вири терг хьурай! Америка туш кьван анаг…

Бес! Гьакьван  “вини” дережадинди я и “къайда”! Куда Одесса, Донбасс, Харьков, Киев… Ругда вири!.. Гьайиф низ же­да? Америкадиз?..

Америкавийриз гьакI я жеди. Бес Россиядин сад лагьай президент па­тал ам акьван вучиз мукьва тиртIа? Адан тIвар­цIихъ чина вузар, карханаяр, центраяр язавайбуруз Россия кIанз ийизвай крар ятIа?..

Вучиз чи цIийи “либералриз” чеб гьакьван америкавийриз ухшар хьана кIанза­ватIа? КIан хьуналди, чакъалрикай жанавурар жеда жал?..

“Хъсан” Америкадай катзавай америкавийриз чи “пис” Россиядай вуч аквазва? Хъсандиз яшамиш жедай мумкинвилер, гьа­кьван ачухвилер, артухвилер, къулайвилер авачиртIа, америкави вичин чIехи хи­зан галаз Россиядин са гъвечIи хуьруьз ба­­жа­гьат куьч жедай… “Америкавийрихъ — оли­гархрихъ Аллагь авайди туш, абурун Ал­­лагь доллар я” лугьузва анай­  катнав­ай­да­.

Бес россиявияр чеб, ихьтин хуьрер, чилер, багълар, тамар таз, са гьи ятIа Европадин шегьерриз, анра лукIвал ийиз, вучиз катзаватIа?

Фад ва регьятвилелди чарадан девлетар чуьнуьхиз, тарашиз хьайивиляй туштIа?

Ельцина “яру идолар” лагьай коммунистрин обществода арадал гъайи девлетар гъиле гьатайвиляй туштIа?..

Къецепатан душманри чаз синихар ядай адет я. И кардихъ галаз чун лап мура­каб вакъиайрив ацIай тарихди вердишарнава.

Бес тарихдин а тарсар чпиз кIанивал кьабулзавай, душмандайни жувандай кьил акъудиз тежезвайбуруз, пара вахтара, крар чиз-чиз, къастуналди Ватандиз хаинвалзавайбуруз вучда?

Гьинавайди я гьахъ?.. Гьинавайди я дуьз терезар?..

Мердали  Жалилов,

литературадин ва культурадин отделдин редактор