ЦIийи ктабар

СтIал Сулейманан (виликан —  Кьасумхуьруьн) райондин ЦицIигъ­рин хуьре дидедиз хьайи, хейлин йисара Россиядин шегьерра кIва­лахай ва алай вахтунда Агъа СтIал-Къазмайрал яшамиш жезвай Тегъи  Мегьамедован къелемдикай шииррин “Гьайиф зи хуьр”, “Алибеган булах”, “Умуд”, “Ван ша, эллер!”, гьикаяйрин “Агьвалатар” ва Ватандин ЧIе­хи­ дяведин иштиракчияр хьайи ци­цIигъвийрикай кхьенвай “РикIел алама” ктабар хкатна. И йикъара ада эдебиятдин суфрадал вичин ну­батдин ктаб — “Хкягъай шиирар” гъана.

Тегъи Мегьамедован цIийи ктабда санлай 1330 бендиникай ибарат тир 176 шиир гьатнава. Абур “Хайи хуьр”, “Лезги чIал, лезги чил”, “Ичкибазар”, “Бахш шиирар”, “Кьуд цIарар”, “Шиирар-мисалар”, “Зи фикирар” кьилериз пайнава.

Виликан ктабра гьатнавай эсерра хьиз, нубатдин кIватIалдани авторди инсанриз дагъдин хуьрерал чан хкуниз эвер гузва.

КилигайтIа эхциг хъувур  кIвалериз,

Экв хкведай буьркьуь хьанвай  вилериз,

Хкаж жедай чун мад кьакьан синериз…

РикIе акIай хьел я вун зи,  ЦицIигъар,

Сагъ тежер зи рикIин хер я, ЦицIигъар.

Тегъи Мегьамедован рикI хайи ерийрихъ, къе касни амачиз гадарнавай хуьрерихъ гьикI кузватIа, цIийи ктабда гьатнавай “Хайи хуьруьз хъфена зун”, “Хайи хуьруьн гьал чIуру я”, “Ашукь я зун вал, Ци­цIи­гъар”, “ХарапI хьанва зи ЦицIи­гъар”, “Са хуьр ава Лезгистанда”, “Кузва зи рикI”, “Зи ЦицIигъар”, “Ри­кIел алама” ва маса (санлай абур 32 шиир ава) шииррай ашкара жезва.

Тегъи Мегьамедова вичин хейлин шиирра (“Лезги чIалал ихтилат”, “Гьуьрмет ая лезги чIалаз”, “Вирт хьиз ширин чIал”, “Лезги чIал”…) дидед чIал хуьниз, чируниз эвер гузва. ИкI, “Лезги чIал” шиир ихьтин бендинилай башламиш жезва:

Са куьнихъни дегишдач за,

Зи хайи тир лезги чIал.

Цавун аршдиз хкажда за,

Сад Аллагьди гайи чIал.

Кьасумхуьрел кардик квай “Куьредин ярар” культурадин центрадин типографияда чапдай акъуднавай “Хкягъай шиирар” ктаб 196 чиникай ибарат я. Ам рангунин жилдер алаз, офсетдин чарарал акъуднава…

Хазран  Кьасумов