Инсан ва адан кар
Къадим лезги халкьдин векилар дегь девиррилай гамарни халичаяр хурунал, хъенчIин къапар, дегьреярни гьанефар гьазурунал, хъицикьар гьялунал, кавалар цунал, са гафуналди, милли сеняткарвилерал машгъул тир. Илим, техника, электронный такьатар вилик фенвай алай аямда винидихъ тIварар кьур сеняткарвилериз артух фикир гун хъийизмачтIани, чи хуьрера бубайрин адетар, сеняткарвилер давамарзавай инсанар амачиз туш. Абурукай сад тир СтIал Сулейманан райондин алидхуьруьнви Агьмедов Расул Ромикович хъенчIин къапар расунал машгъул я.
Хуьруьн юкьвал кардик квай устIарханадиз фейила, зи рикIел Норвегиядин алим Ф. Нансена гьеле 1925-йисуз лезгийрикай лагьай келимаяр хтана: «Лезгидин кIвал музейдиз ухшар я: михьи, экуь. Тешпигь авачир халичаяр, абурун винелай куьрсарнавай хенжел, тур, тфенг, иер нехишар атIанвай къадим къапар акур гьар са кас пагь атIана амукьда. Авайвал лугьун хьи, и затIар арадал гъизвай абурун итимарни дишегьлияр зурба алакьунар авай устIарар я». Гьа ихьтин «шикил» заз Расулан мастерскойда — ада кIвалахзавай кIвале — акуна.
Дараматдин чилик экIянавай ва цларикай куьрсарнавай куьгьне чешнейрин халичайрални гамарал, адан гъиликай хкатнавай хъенчIин къапарал гьейранвал ийиз-ийиз, за устIардихъ галаз адан уьмуьрдин рекьикай, сеняткарвилел машгъул хьуникай ихтилатар авуна.
Расул 1992-йисуз дидедиз хьана. 2010-йисуз ада Кьасумхуьруьн 2-нумрадин юкьван школа, гуьгъуьнлай ДГУ-дин тарихдин факультет акьалтIарна.
Школада кIелзавай йисарилай милли сеняткарвилел рикI алай жегьилди Дагъустандин халкьдин сеняткарвилин ва туризмдин колледждин Кьасумхуьрел ачухай филиалда хъенчIин къапар расунин рекьяйни чирвилер къачуна. И рекьяй Расулахъ хъсан тежриба хьанва. Ада куьгьне Алидхуьруьн кьилихъай гъизвай чепедин накьвадикай гетIеяр, гичинар, тарелкаяр, нек югъурдай кварар, жуьреба-жуьре маса къапар гьазурзава. УстIарди чаз лагьайвал, вилик девирра чепедикай дагъви дишегьлийри тIанурар, хьрар гьазурзавай.
Расул Ромиковича чаз хъенчIин къапар арадал гъунин сирерни ачухна, махсус станокдал чи вилик ада гъвечIи са къабни гьазурна.
ХъенчIин къапариз муьштерияр авани лагьай суалдиз Расула ихьтин жаваб гана: «Чна хъенчIин къапариз агьалийрилай, организацийрилай заказар кьабулзава, абур кьилиз акъудзава».
Мадни, малум хьайивал, хъенчIин къапар республикадин, Вирироссиядин ва международный выставкайрани къалурзава, абуруз инсанри еке итиж ийизва. Расул Агьмедова гьар йисуз международный «Хранители традиций» выставкада иштиракзава.
Чаз устIарди лагьайвал, ада сеняткарвал жегьилриз, иллаки школада кIелзавай аялриз чирзава. ХъенчIин къапар расунин сирер чириз къвезвай аялрин кьадар гатун каникулрин вахтунда гзаф я. Мастерскойда и сеняткарвал чирдай курсар кардик ква.
Чна Р. Агьмедован мастерскойда столдал алай хъенчIин къапарин ханвай гзаф кьадар кIусаризни фикир гана.
— Къапарин и кIусар за Кьиблепатан Дагъустандин музейрай, милли сеняткарвилел машгъул кьилдин ксаривай гъанвайбур я, — чи суалдиз жаваб яз лугьузва Р. Агьмедова. – Гьа ханвай кIусарал алай куьгьне вахтарин нехишар за жуван къапарални атIун хъийизва.
Мастерской кардик квай дараматда чилик квай ва цларикай куьрсарнавай халичайрини гамари фикир желб авурдакай винидихъ лагьанай. Малум хьайивал, Расул Агьмедовахъ ина гамарни халичаяр хурунин сеняткарвилел жегьил рушар желбдай фикир ава. И кар патал ам гамарни халичаяр храдай махсус станокрин суракьда ава.
— Вилик йисара чи хуьрера школадин яшда авай рушари, масадан куьмек галачиз, гамар, халичаяр хразвайди тир, — лугьузва Расул Ромиковича. – Чи йикъара гамар храз неинки жегьил рушариз, гьатта пенсияда авай дишегьлийризни чизмач, я хуьрера гамарин фабрикаярни кардик кумач. ИкI амукьайтIа, гамар хурунин сеняткарвални квахьда. Им рехъ гана кIандай кар туш.
Чун инанмиш хьайивал, жегьил итим ятIани, Расул Агьмедован рикI милли адетрихъ, халкьдин сеняткарвилихъ кузва. ХъенчIин къапарин устIарди абур хуьн ва вилик тухун патал зегьмет чIугвазва.
Вахъ мягькем сагъламвал, кIвалахда мадни еке агалкьунар хьурай, гьуьрметлу устад!
Хазран Кьасумов
