Гафарин алемдай
Эдебиятдин эсеррилай гъейри, халкьдин чIалан девлет къалурзавай чешмейрикай сад фольклор я. Яратмишзавай къелемчийрини (асул гьисабдай шаирри) гзаф дуьшуьшра халкьдин мецин эсерриз хас гуьрчег чIалакай менфят къачузва.
Куьгьне заманайрилай чав агакьнавай халкьдин мецин эсеррихъ авай мад са кьетIенвал ам я хьи, абурай чавай алай аямда саки малум тушир, инсанри рахунра гегьеншдиз ишлемиш тийизмай гафар кIватIиз хъжеда.
Мисал яз ихьтин гафар гъиз жеда: анбер, анж, байтул, бафта, дулах, кел, чадура…
Баянар гудалди вилик инал къейднавай гафар квай предложенияр гъиз кIанзава.
Анбер. «Ибуру са кIама регъуьн хандакIар эгъуьнна, анберар, чIутхварар туькIуьрна, цлар чIугуна, рак-дакIар дуьзмишдайла, са маса хуьруьнви, атана, и регъуьн виликай тIуз физ хьана».
Анж. «Тажуб хьайи асланди анжариз: «Гьинва и пачагьдин крчар?»
Байтул. «Туьрезар байтул хьайи… Я иеси ясардин!»
Бафта. «Чаз Кьурагьай гъайи бафта, Перизада, Перизада».
Дулах. «Шалам, дулах кIвачик кумай Лежбер вай, гьа, вай!»
Кел. «Са зурба кел атана».
Чадура. «Бес, флан чкадал атанва кьушунар, чадураярни яна, акъвазнава».
Алим А.Гуьлмегьамедован пуд томдикай ибарат гафарганда «анбер» гафунин кьвед лагьай мана икI ачухарнава: вацIун, къубудин яд са тайин чкадихъ фин паталди расдай цал. Фольклордин эсердани «анбер» гьа и манада ишлемишнава. «Анж» гзаф недайдаз, нефс къатидаз лугьуда. «Байтул» гаф алим ва писатель Къурбан Акимован гафарганда гьатнава: байтул — бесхозный. «Бафта» гьяркьуь къайтан, лент я; ам парталрал, бармакрал цвада. «Дулах» кIвачел алчукдай пекиниз лугьуда; вилик вахтара, сифтедай кIвачериз дулахар яна, ахпа шаламар алукIдай. «Кел» жегьил, эркек гамишдиз лугьуда. «Чадура» «алачух» гафунин синоним я.
Куругъли Ферзалиев
