“Жуван вацI жува яцIу ийида”, лугьузва халкьдин мисалда. Ибур буш гафар туш. Кьуьгъуьрдини вич хайи цацарихъди ялда. Им гьар садаз вичин хайи муг, чил, ватан багьа я лагьай чIал я.
Эгер чна инсанарни аял чIавалай багъри мукал, хайи хуьрел, райондал, республикадал ашукьбур яз тербияламишиз хьайитIа, шак алачиз, абурукай халисан ватандашар, Ватан патал зегьмет чIугваз, герек хьайитIа, чанни гуз гьазурбур хкатда.
Зун кьиле авай Фондунин (ам Махачкъала шегьердин администрацияда кардик ква) асул метлебни аялар, жегьилар халисан ватандашар яз тербияламишуникай ибарат я.
Кардик кваз са акьван вахт туштIани, и тешкилатдилай чи меркезда, бязи районрани хъсан хейлин крарик кьил кутаз алакьнава. Сад лагьайди, школайра, вузра, колледжра Ватандин ЧIехи дяведин тарих, адан игитрин гелер, ирс чирзава. Генерал-полковник Мегьамед Танкаеван ирс, адан игитвилин рехъ вири несилар патал чешнелуди я.
ЧIехи Гъалибвилин сувар гьар йисуз лайихлудаказ къейд авуникни чи Фондуни тайин пай кутазва. Месела, цIи чна Махачкъаладин паркара шегьердин мектебрин аялрин куьмекдалди, “Гъалибвилин тар” лишандик кваз вишералди цIийи къелемар, кул-кусар акIурна, абурухъ гелкъуьн тешкилнава.
Ленинан комсомолдин тIварунихъ галай паркуна, Игитрин аллеядин патав, дагъустанвияр тир гьар са Игитдин тIварунихъ (вири санлай 85) тар акIурна хуьзва. ЦIийи паркар Сепараторрин поселокда, Шамилан тIварунихъ галай проспектда кутуна.
За винидихъ къейднава: ватандашвал гьар сада жув хайи мукалай, хуьрелай гатIунна къалурна кIанда.
И жигьетдай за жуван хайиди тир Кичерин хуьре (Рутул район) хейлин хъсан крарик кьил кутуна. Сифтени-сифте чи хуьре ЧIехи Гъалибвилин 60 йисан суварин вилик (2005-йис) чIехи шаир-гуманист Расул Гьамзатован “Дурнаяр” манидин мана ачухарзавай чIехи памятник хкажна. Ада вири дявейра телеф хьайи ватанэгьлияр рикIел хуьниз эвер гузва.
Адалай кьулухъ, жуван дидедин къаматни фикирда аваз, чи хуьре “Дидедин зикир” (“Молитва матери”) памятник эцигна.
Ватан хвейибуруз мемориал хкажайла, акуна хьи, хуьре хъувуна кIани крар мадни гзаф я. Ина вичин администрация тешкилун, кьилдин майишат (колхоз) арадал гъун, клуб, спортзал кардик кутун ва маса шартIар яратмишун лазим тир.
Хайи хуьрни диде хьиз я. Чаз сифтегьан фу-яд гузвайди, чун кIвачел акьалдарзавайди мегер жуван хайи хуьр тушни?! Чи хуьре саки вири дидейрихъ гзаф аялар ава. Чпин жегьилвални къуватар абуру аялар патал серфзава. Им бес игитвал тушни?!
Чи хизандани 8 аял чIехи хьана. Къе абуру 8 хизан арадал гъанва.
Дидейрин зегьметар иллаки чи дагълух хуьрера лап чIехи я. Чалай абурун а зегьметар — азиятар са тIимил кьванни кьезилариз алакьнайтIа, им чи патай абуруз вафалувал къалурун жедай.
Дагъдин шартIара кьил хуьз вердиш хьанвай рухвайризни рушариз са карни четин тежедайди, абур диндирмишайла, вилик тайин тир месэлаяр эцигайла, чир жеда. Саки гьар гатун вахт за хуьре акъудна, хуьруьнвийрихъ галаз санал ана къулайвилер артухаруниз бахшна. Гила хуьре вад чкадал михьи цин булахар «рахазва». Турбаяр (шлангар) жува хкана.
Хуьре мискIин эхцигна. Адани яшлу ксаринни жегьилрин хейлин игьтияжриз хъсандиз къуллугъзава. Иллаки — тербиядин месэлаяр гьялуниз.
Хуьруьн школади ва муаллимри и жигьетдай акьалтIай чешнедин кIвалах тухузвайди къейдна кIанда. «Халкьдин муаллим» тIвар къачур Къази Османович Гьажиеван ирс (адахъ Ленинан орден авай) адан рухвайри ва ученикри баркаллувилелди давамарзава. Къе хуьре юкьван школада 30 муаллимди 115 аялдиз дерин чирвилер ва хъсан тербия гузва. КьетIен агалкьунрай чи школадиз республикадин образованидинни илимдин ва гьакI жегьилрин политикадин рекьяй министерствойрин гьуьрметдин грамотаяр гана.
Кичерин хуьр накьанди яз амач. Ина кьилин куьчейра йифен эквер куькIуьрна, бубайрин вахтара эцигай кIарасдин куьгьне муьгъ цIийи хъувуна, гила ракьунни бетондин цIийи муьгъни эцигна. Хуьруьн кьилихъ Шейх Али Мегьаммед ал-кичевидин сур-зиярат къайдадиз хканва. Гьелбетда, вири и крара зи баркаллу хуьруьнвийрини иштиракна.
Ихьтин крариз гьар са хуьре, районда, шегьерда шегьре гун чи мурад я.
Фондунин кIвалах такуна амач. “Мергьяматлувилелди Дагъустан кIвачел ахкьалдарда” лишандик кваз кьиле тухузвай чIехи кIвалахдай чаз Россиядин Государстводин женгининни тарихдин ва культурадин центради “Россиядин патриот” медаль гана.
РД-дин Кьилин тIвар янавай сят гунни гьа ихьтин лишан я. 2017-йисуз тешкилай мергьяматлувилинни ватандашвилин кIвалахдай Кеферпатан Кавказдин округда чи кIвалахдин тарифарна ва заз “2017-йисан Инсан” — гъалибчидин премия гана.
Чахъ ийидай крар, хъсан ниятар, фикирар мадни ава. КIанзавайди а крарик вири жегьилри, карчийри, яратмишдай ксари кьил кутун я. Хуьр, халкь, Ватан патал авур харжийрин метлеб лап зурбади я. Руьгь девлетлу жеда!
Гь.Б. Абдулжелилов,
жегьилар ватандашвилин руьгьдал алаз тербияламишунин рекьяй генерал-полковник М.Танкаеван тIварунихъ галай Фондунин председатель
