“ЦIелхем жеда анжах михьи чахмахда!”
Къурбан Халикьович Акимовакай рахаз кIан хьунни рикIел Халикь — Халкь авурди атун дуьшуьшдин кар туш. Ам, дугъриданни, Халкь авур Халикьди чилерал халкьдиз халисан хвавал авун паталди ракъурнавай векил хьиз я заз. Гьавиляй за адаз, бубадин тIвар кьуна, Халикьан хва ваъ, Халикьдин хва — халкьдин хва лугьузва.
Акимни чIехи тIвар я — Гьаким! Халкь авурди чилерин — цаварин — алемдин гьаким тушни бес! Къурбан, гьа и кьве манадин велед яз, вичин хивез уьмуьрда лап еке везифаяр къачунвай хва я. Хъсан крариз, ниятриз, инсанриз, гьайиф татана, вичин алакьунар, чирвилер, мумкинвилер серфзавай кас!..
Заз гьикI ачух хьана икьван дережайрин нуфузлу сагьиб? Бязибуру лугьунни мумкин я, ам гъед я. Гъетерив вуж агакьда?..
Къурбан Халикьович адетдин инсан я. Амма, гекъигайла, марифатдиз виневай, гъейратдиз михьи, ниятриз ачух, къилихриз жумарт, мугьманрал рикI алай, югъ-йиф талгьана, вичин кеспидал машгъул зегьметчи зари (писатель), илимрихъ къарих алим, устадвал машгьурзавай муаллим-методист ва икI мадни.
Кьисметди зун Дагъустанда гзаф пи-пIериз акъудна. Виринра зал Къурбан Халикьовичаз рикIивай гьуьрметзавай ксар гьалтна, яни адакай куьмек хьайи, адавай насигьатдин гаф жагъай, хъсанвилин къадир чирай ксар гзаф я. Гьа кар себеб яз, фейи-фейи чкада гьа гьуьрметар адан хуьруьнви, аманевийрикай, ученикрикай сад тир завни агакьиз хьана. Ботлихдани, Новолакдани, Первомайскдани, Къаякентдани, Чинардани, Гъепцегьани, Хинени, Рутулани, Тпигъани, Кьурагьани, масанрани. Миграгъа Къурбан Халикьович сифте яз мукьувай заз за 9-классда кIелзавайла акуна. А чIавуз адан сифте ктаб “Аламат” чапдай акъатнавай. Чахъ галаз ада дидед чIалай ачух тарс тухванай.
Са хейлин йисар алатна, за вуз акьалтIарна, Мегьарамдхуьруьн райондин Тагьирхуьруьн-Къазмайрин ва Самурдин юкьван школайра кIвалахдайла (1970-1981-йисар), Къурбан муаллим ва алим мус а патаз акъатнатIани, зал, зи хизандал кьил чIугун тавуна, зи гьал-агьвал чир тавуна, хъфенач. ИкI, зун Махачкъаладиз “ял хъувурди” гьа кас — гьа чIехи алим ва амадаг я.
Гаф кватай чкадал лугьун: за вуз яру диплом къачуналди куьтягьайди, зав аспирантурадиз гьахьун патал теклифни гвайди адаз чизвай. Амма хизандин са бязи себебри заз а мумкинвал ганачир. Зун гьа ракъурай патахъ фена. Мектебди зун тамамвилелди вичел чIугунвай, гьатта аспирантурани рикIелай алуднавай. Са кар амай — за шиирар, макъалаяр кхьизвай, писателрин, муаллимрин бязи мярекатра иштиракзавай. Меркездизни къвез — хъфизвай.
Къурбан Халикьовича, зи гьа тереф вилив хвена, лагьана: “Вуна ана, Самурда, сандухар ацIай затIар кхьейтIани, вакай шаир ва я методист жедач. Меркездиз хтун лазим я…”
За са шумуд сеферда жуьреба-жуьре конкурсра иштиракайди ва зи тереф анра хуьн тавурди малумарна. Гила хизанни къалин хьанва, захъни а ашкъи амач лагьана за.
Къурбан Халикьович, зи чарар вахчуна (конкурсра иштиракай), мад гафни талгьана, хъфенай. Са йисни арадай тефенмаз, заз Махачкъаладай, Школайрин институтдай гьаниз атун теклифзавай чар атана. Педагогикадин кIелунар я жеди лагьана, за жуван са шумуд макъалани къачуна, ана кIелун паталди, фена меркездиз. Ина лагьайтIа, Къурбан Халикьовичан теклифдалди зи документар кьабулнавай, гила амайди директордихъ галаз рахун ва зи разивал къалурун тир. И карни заз иниз атайла чир хьана. Зи фикир, гила геж хьанва лагьана, институтдиз татун тир. Хуьре (патанди тиртIани) захъ кIвал, хизан, мектебда гьуьрмет хьанвай (Самурдин юкьван школада).
Зи фикир чир хьайила, чIехи алимди, стхади хьиз, чин кьун тавуна, лагьана: “Иниз валайни яшлубур ва къалин хизанар галайбур хтанва. Къе вуна ваъ лагьайтIа, вакай итим хьайидини туш, я женни ийидач!..”
И гафарик кваз зи къаншардиз кьве кас экъечIна. Сад — заз чидайди, Миграгърин езне, Оружбадал, ахпа КьепIир-Къазмайрал муаллим хьайи Шихмурадов Шихмурад, а чIавуз кьуд аялдин буба. Муькуьди — хъукьвави Аликберов Къалабег, ругуд аялдин буба!.. Кьведни, хизанар хуьрера туна, иниз хтанвайбур. Зи фикир дегиш хьана… Сифтедай вад йисуз Педагогикадин илимдинни ахтармишунардай институтда илимдин гъвечIи къуллугъчи хьайи зун, гьа Къурбан Халикьовича лагьайвал, хайи “Лезги газетда” неинки шаирвилин, журналиствилин, гьакI илимдин рекьерайни виливни хуьн тавур дережайрив агакьна!..
Зун РФ-дин писателринни журналистрин союзрин член, РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу работник, цIудалай виниз ктабрин, вишералди очеркрин, фельетонринни макъалайрин автор я. Лезги ватанда саки вири хуьрера захъ гьакъикъи дустар, хванахваяр ава. Куьрелди, зун Мерд Али яз зи халкьди кьабулнава! И кардин шагьидвал закай “Мавел” чапханада 2017-йисуз акъуднавай “Мерд Али къелемчийрин кхьинра” ктабдини ийизва.
Къурбан Халикьовича сифте яз зи яратмишунар илимдин рекьелди ахтармишна, абуруз къимет гана. 2004-йисуз “Мавел” чапханада “Мерд Алидин мани” монография акъудна. Адаз пулдин такьатар ДГТУ-дин профессор Идрис Абдуллаевич Оружева жагъурна.
***
Къе вичин 80 йисан юбилей къейдзавайла, зи рикIел адан гьакъиндай жуьреба-жуьре йисара кхьей хейлин затIар хквезва. Гаф кватай чкадал лугьун: а затIар санал кIватIна, жуван чIехи аманевидиз савкьат яз, ктаб гьазурна, чапдайни акъудна за. Адакай материал алатай нумрадиз акъатна. Бязи келимаяр тикрариз кIанзава:
* * *
Методика кхьида,
Теснифзава романар.
Захавилелд кьабулда
КIвализ атай мугьманар.
Асиррал чан хкида
Алим Гьаким Къурбана.
1999-йис
* * *
Хайи чIалан гьикаятда
Къурбан туш вун, — Гьаким я!
Къелемдин женг гьич галатдач, —
ЧIехи вацI хьиз, даим я!..
1998-йис
* * *
Шаирарни гьукумдарар туькIвей вахт
Хьанач, белки. Себеб тежез туькIуьдай.
Гьукумдарар къвез-хъфизва, тазва тахт,
Шаирриз вахт гудач халкьди хъфидай.
2005-йис
* * *
Эхь, стха!
Гьисаб мийир гьеле хьанвай яшар на.
Амайди я къачун хъийир аршар на.
На теснифай гьикаяйрихъ, романрихъ
Къуват ава тежер хьтин дарманрихъ.
Вуна даим вине туна лезгивал,
РикIе аваз вергивални гуьзгуьвал.
И ерийрал несилри чи дамахда, —
ЦIелхем жеда анжах михьи чахмахда!
2011-йис
Мердали Жалилов
* * *
Эхь, гьакI я, чи амадаг, чи арха, чи хва!
Чна ваз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава. Яшамиш хьухь, руьгь цицIи, къелем хци, чIал верцIи яз! Халикьдин хва-халкьдин хва тирди гьар камуна тестикьариз!..
Ви тIварцIел ва рекьел дамахзавай “Лезги газетдин” редакциядин коллектив.
***
Руьгьдин пайдах Къурбан Акимоваз
Чун — шагьидар кьве чин акур девирдин,
Кьудкъад йисар яшар хьанвай уьмуьрдин.
Им кар я жал цаварилай эмирдин,
Хайи халкьдин руьгьдин пайдах Акимов,
Ийизвай вал гуьл яз дамах Казимов.
Мубаракрай кьудкъад йисан сувар ваз,
Гьам илгьамдин, гьам илимдин гьунар ваз,
Мадни вилик лув гун патал лувар ваз!
Гележегни бахтлу, нурлу яшар хьуй,
Сагълам уьмуьр, рикIе экуь къастар хьуй,
Ваз виш йисни мубаракдай вахтар хьуй!
Амин!
Казим Казимов
* * *
(“Лезгистан” энциклопедия гъилиз атайла)
Гьаким Къурбан — азиз дуст,
И ктаб ви гьунар я,
РикIе гьар са лезгидин
КуькIуьрнавай фонарь я.
Лезги тарих, Лезги чил
На ви рикIин сафунай
Яна, халкьдин дережа
Хвена гьахълу гафуна.
На чи руьгьдин луварар
Ирид цавуз акъудна,
ЧIук-чIукнавай Лезги чил
Сад хъувуна, агудна.
Ви зегьметар, харжияр
Гзаф хьана кьадардиз,
Амма гайи нетижа
Хкаж жезва дагълар хьиз.
Лезги халкьди, сад хьана,
Къуй и ктаб къалинрай,
ЭкъечIрай ам викIегьдиз
Девирдин бед къиргъинрай!
Ви къелем хьиз, хци хьуй
РикIер вири лезгийрин,
“Лезгистандай” кIел ийиз
Уьмуьр кьегьал багърийрин!..
…РикIивайни заз акур
Ахвар кьилиз акъатна:
Къизилрилай багьа тир
Зи “Лезгистан” заз гьатна!
Муграгъ Салахъ
* * *
Филологиядин илимрин кандидат Гьахъверди Рамалданова къейд авурвал, Къурбан лиф хьтин ислягь, лекь хьиз викIегьдини я.
Икьван хъсан келимаяр касдикай ван хьайила, чеб-чпелай зи рикIе ихьтин цIарарални чан атана:
Меденият — майданда,
Гаф авач ваз, гьаким я!
Чирвилерин маканда
Бажарагълу алим я.
* * *
Гьам Кьурагьа, Куьреда,
Къусарани Къубада,
Михьиз Самур дереда,
Гьар са хуьре, убада
Лап рикI алай мугьман я.
Истеклу я, масан я.
* * *
Миграгърин хуьр — къацу тIулар чиг алай,
Шалбуз дагъдин велед я вун рикI алай,
Арифдаррин гьунардин сес рикIевай
Жуван халкьдин хушбахтвилин рекьевай.
Даниял Мегьамедов
