Кьилин редактордин гаф

Алатай гьафтеда­ Да­­­гъустандин Гьу­ку­­мат­­да­ премьер-ми­­нистр ­­ Аб­дул­муслим Аб­­­дул­мусли­мо­ван регь­бервилик кваз рес­пуб­ликада акъатзавай газетринни­ журналрин ти­ражар арту­харунин ва абур кхьенвайбурув вахт-вахтунда ахгакьарунин месэлаяр веревирдна.

Вичин рахунра А.Абдулмуслимова печатдин СМИ-рин вилик, агьалийрал хабарар агакьарунин, акьалтзавай несилриз тербия гунин, кIелзавайбур савадлу авунин везифайрилай гъейри, къенин юкъуз­ къецепатан са жерге уьлквейри информациядин рекьяй Урусатдин аксина кьиле тухузвай дяведин вилик пад кьунин мес­элани акъвазнавайди къейдна. Гьа са вахтунда РД-дин Гьукуматдин Председателди СМИ-рин хиле авай гьалар са акьван тарифдинбур туширдакайни лагьана. Мисал яз,  тиражар йисалай-суз тIимил жезвайди къейдна. А.Абдулмуслимова гьисабзавайвал, и кардиз неинки электрон­ный СМИ-яр, соцсетар вилик фини, гьакI­ни месэла гьялуниз гьукумдин органрини бес кьадар фикир тагуни таъсирзава.

Сифте нубатда ада туьквенра, алишверишдин маканра газетар, журналар маса гудай махсус пипIер арадал хкун тек­лифна. «Чна республикадин агьалийрал дуьзгуьн малуматар агакьун патал прессадин бес кьадар киоскар, павильонар кардик кутуна кIанзава. Къенин юкъуз 35 муниципалитетда са киоскни авач. За абур авачир шегьеррин, районрин кьилериз, энгел тавуна, и месэла гьялуниз эвер гузва», — лагьана А.Абдулмуслимова, заседанидин иштиракчийрихъ элкъвена.

Заседанидал малум хьайивал, Да­гъус­тандин хейлин министерствойрин, ве­­­домствойрин векилри республикада­ акъатзавай газетар, журналар кхьизвач­. Гьатта гьич са газет кьванни кхьин тавун­вай гьукумдин идараярни ава. А.Аб­дул­муслимова вири министрриз Дагъларин уьлкведин девлетлу, гзаф чIаларикай иба­­рат ирсиниз, прессадиз гьуьрметун, газет-журнал кхьин ва кIелун теклифна.

Лагьана кIанда, печатдин СМИ-рин месэлайриз гьукуматдин дережада аваз фикир гуни и хиле авай йисаралди гьялиз тежезвай месэлаяр алай чкадилай эхирни юзадайдак умуд кутадай мумкинвал гузва. А месэлаяр гьихьтинбур я? Абур гьялдай рекьер авани?

Сад лагьайди, зи фикирдалди, кьилинди журналистрин зегьметдин гьакъи агъузди хьун я. Къенин юкъуз республи­кадин хейлин изданийрин, иллаки милли чIаларал акъатзавай редакцийра, жегьил мухбирар саки авач. Мажи­бар гъвечIибур тирвиляй мектебар акьал­тIарзавай жегьилри халкьдин арада кесерлубур яз маш­гьур хьанвай юридический, экономикадин, медицинадин факультетар хкязава. Вучиз лагьайтIа, и хилера кIвалахзавай пешекарриз хъсан ма­жибар къвезва. Алай вахтунда рес­пуб­ликадин государстводин СМИ-ра кIвалах­завай мухбирриз юкьван гьисабдалди вацра 20 агъзур манат къвезва. Хизан галай, кIвални кирида кьунвай жегьилди ихьтин мажибдихъ шегьердин чкада кьил гьикI хуьрай? Гьавиляй журналистдин пешедин кесер хкажун патал сифте нубатда абурун мажибдин кьадар артухарна кIанда.

Кьвед лагьайди — пешекарар гьазурун. ДГУ-дин филологиядин факультетда журналистикадин отделение кардик кваз хейлин йисар я. Инаг республикадин СМИ-яр патал пешекарар гьазурзавай кьилин чад я лагьайтIани жеда. Амма эхиримжи вад йисан къене отделенидиз бюджетдин чкаяр чара ийизмач. Пулдихъ кIелдай мумкинвал виридахъ авач. Гьавиляй отделенидик экечIзавайбурун кьадарни тIимил хьанва. Чпин уьмуьр журналистикадихъ галаз алакъалу ийиз кIанзавай жегьилар авачиз туш, амма пулдин такьатар авачирвиляй абурувай чпин мурад кьилиз акъудиз  жезвач. И месэла гьялун патал РФ-дин журналистрин Союздин Дагъустанда авай отделениди РД-дин Халкьдин Собранидиз махсус чарни рекье тунай. Гьелелиг месэла, гьял тийиз, чарарал алама.

Пуд лагьайди — газетар, журналар­ кIел­завайбурув вахт-вахтунда ахгакьа­рун. Имни тIал алай месэлайрикай сад я. «Лезги газетдин» редакциядизни­ кIелза­вай­бурулай, чпел газет вахтунда ахгакьзавач лугьуз, мукьвал-мукьвал арзаяр къвезва. Гзаф дуьшуьшра почтальонар тахсир­карар жезва. Амма абурук тахсир кутун тахсир вири дуьшуьшра гьахълуди жезвач. Чи районра, хуьрера агьалийрал га­зет-журнал ахгакьарзавай почтальонриз къвезвайдини кепекар я. Мажибар гъве­чIибур тирвиляй почтальонар гьатта­ ерли авачир хуьрерни ава. Мад месэладин себеб гъвечIи мажиб тирди винел акъатзава. Амма идалди вири акьалтI жезвач.

Каспийск шегьерда яшамиш жезвай зи са шумуд чирхчирди 2024-йис патал почтадай  «Лезги газет» кхьена. Са варз, кьве варз алатна, амма абурал газетар ахгакьнач. Эхирни зун Каспийскда авай почтадин кьилин идарадиз фена, зи чирхчирар яшамиш жезвай районда авай кIвалериз газетар, журналар хутахзавай почтальондихъ галаз таниш хьана. «Вучиз куьне флан адресрив газетар ахгакьарзавач?» — хабар кьуна за адавай. «За абур гьикI ахгакьарда кьван, чкадал фейила, кIвалин подъезддин рак агалнава, домофондай зенг авурла, жаваб гузвач», — жаваб хгана почтальон дишегьли­ди. «Зун сад­ра фена, кьведра фена: я рак ахъа жезвач, я домофондай жаваб авач. Бес за вуч авурай?» — суал хгана ада заз, столдал алай зи чирхчиррал ахгакьариз­ тежезвай газетар къалурна. Гьакъи­къат­дани, кар алай месэла я. Виликдай кьакьан гьавайрин кIвалерин подъездра га­зет-журнал эхцигун патал махсус ящикар авайди тир. Чи йикъара эцигзавай кIвалера — авач. Белки, ава жеди, михьиз инкар авунни дуьз жезвач, амма зи чирхчирар яшамиш жезвай кIвалера авач. Чпел газетар вахт-вахтунда ахгакь тийизвайвиляй цIи кхьейбуру къведай йисуз кхьин хъийизвач.

Газетрин, журналрин тиражар агъуз­ аватунин кьилин себебрикай сад, зи фикирдалди, интернет кардик акатун я. Чи йикъара газет гьикьван хъсанди, ери авайди хьайитIани, жегьилри печатдин ва­риантдиз артух фикир хгузмач, абуру чпиз герек малуматар интернетдин куьмекдалди гъилевай телефонрай кIелзава. Регьятни я, къулайни. Газет-журнал кхьиз­вайбурун, кIелзавайбурун чIехи пай яшара авай инсанар я. Ихьтин гьал неинки­ са чи республикада, гьакI вири уьлкведа, дуьньяда арадал атанва.

Ихьтин шартIара чна гьа кхьизвайбур патал кьванни къулайвилер тешкилна кIанда. Сифте нубатда, гьич тахьайтIа, гьар са райондин центрада «Дагпечатдин» киоск кардик кутун герек я. Алай вахтунда почтадин отделенийрай газетар, журналар кхьинин къиметар садлагьана багьа хьанва, киоскдай лагьайтIа, ужуз я. Мисал гъин: 2024-йис патал «Лезги газет» почтадин отделенидай кхьинин къимет — 1113, «Дагпечатдин» киоскдай 450 манат­ тир. Гьавиляй цIи газет кхьенвайбурун чIехи паюни ам киоскрай вахчузва.

Республикадин СМИ-рин хиле мес­элаяр мадни ава. За анжах кар алайбур­ къейдна. Гьабур кьванни гьялиз хьа­най­тIа, шак алачиз, гьалар хъсан патахъ дегиш жедай…

Мегьамед  Ибрагьимов