Инсандиз эвелимжи нубатда герекди сагъвал тирвиляй медицинадин важиб­лувал чIехиди тирди инкариз жедач. И хиле больницадихъ, ФАП-дилайни поликлиникадилай тафаватлу яз,  начагъди духтуррин гуьзчивилик кваз сагъардай, инсан кIвачел ахкьалдардай мумкинвал ава. Азаррикай, тIал-квалрикай садни хвенвач. И макъала Каспийск шегьердин больницадикай, кьилди къачуртIа, те­ра­пиядин отделенидин кIвалахдикайни дух­туррикай я. И мукьвара за ана сагъламвал гуьнгуьна хтуна, пара крар къенепатай акуна, медперсоналдихъни абурун къайгъуйрихъ галаз мукьувай таниш хьана. Сагърай чеб вири! Абурун кIвалахдикай анжах тарифдин гафар лугьуз жеда.

Эхиримжи йисара Дагъустан Республикадин, здравоохраненидин министерстводин ва Каспийск шегьердин кьиле авай ксарин  къайгъударвилин нетижада и больница, шегьерэгьлийри къейдзавайвал,   гьич чир техжервал хъсанвилихъ дегиш хьанва. Гьелбетда, и карда адан кьилин духтур, къурушви баркаллу хва Рамазанов Расим Рагьимовичан, адан заместитель Дадашев Марат Таибовичан, терапиядин отделенидин заведующий Юсуфов Билал Ражабовичан алахъунарни гзаф я. Иллаки коронавирусдин садакай масадак акатдай азарди тади гуз хьайи вахтунда ЦГБ вилик фена. ИкI, 2020-йисуз РФ-дин Президент В.В. Путинан тапшуругъдалди Россиядин оборонадин Министерстводи и больницадин бинедаллаз са вацран къене, махсус лабораторияни галай, 78 чарпай-чкадин, гзаф хилерин медцентр эцигна. Ам девирдин истемишунрив кьур медаппаратурадалди тадаракламишна, ишлемишиз вахкана. Гьа макъамда саки вири больница ковиддин госпиталдиз элкъуьрна, ана 300-дав агакьна азарлуяр къаткурнавай. Анай варцаралди экъечI тийиз кIвалахай игит духтурар (садакай масадак акатдай азаррин отделенидин чIехи медсестра Эфриз Асварова ва масабур) шегьерэгьлийрин рикIелай къени алатзавач…

Каспийскдин ЦБ-дин сергьятдиз кам вегьенмазни, ана халисан иеси авайди аквазва. Гьаятар, багъ, къекъведай жигъирар – кьуд пад вичин къайдада ава, михьи я, чилел гьич са чарчин кIусни, пIапIрусдин кьатI­ни алаз аквадач. Тарар, цуьквер, кул-кусар цана, ацукьдай къулай куьсруьяр ва абурун патав зирзибилрин ящикар эцигна, азарлуйриз михьи гьавадал экъечIна, ял ядай хъсан мумкинвилер тешкилнава.

Терапиядин отделенидикай рахайтIа, ка­бинетарни палатаяр, санузелни дегь­ли­зар, кухняни столовой вижевайдаказ ремонт хъувунва. Къайи ва чими ятарин умы­вальникар авай палатаяр ва амай вири чкаярни йикъа кьвед-пудра кьежей пек элягъиз михьзава. Гузвай тIуьнарни, кIвалинбур хьиз, дадлу ва кфетлубур я. Кьилинди, ширин мецел рахаз, дерди-гьал хабар кьаз, дарман гуз, гьакьван къайгъудар ва мергьяматлу я духтурарни медсестраяр.

– Са шумуд йис вилик ина ихьтин къулайвилер авайди тушир, – лугьузва чпихъ яргъалди сагъариз тежезвай азарар аваз, саки гьар йисуз больницада къаткуниз мажбур жезвай Каспийскдай тир са шумуд азарлуда. – Пара вахтара дарманар, гьатта йод, бинт авач лугьуз, азарлуйри абур чпин жибиндай пул гана къачудай. Аллагьдиз шукур хьуй, ахьтин крар амач. Дарманралди таъмин я. Холодильник, электроволновкадин пич, электрочайник авай къулай столовойда мус хьайитIани тIуьн чими хъийиз, чай хъваз жеда. Чиле цIийи кафель, нур гуз михьзавай унитазарни умывальникар, буйдин гуьзгуь, кьери ва адетдин запунар…, гуя им больницадин ваъ, курортдин санузел я. Динэгьлийриз ина дастамаз къачудай ва капI ийидай къулай шартIарин махсус кIвални тадаракламишнава. Ихтилат кватай чкадал чаз больницадин кьиле авай ксариз, терапиядин отделенидин заведующий Билал Ражабовичаз, тежрибалу духтур Сефият Рагьим­хановнадиз, чIехи медсестра Рената Рустамовадиз ва вири медперсоналдиз чухсагъул лугьуз кIанзава, – алава хъувуна абуру.

Азарлуйри чпин тIварар кьуна, тарифар авур духтуррихъ галаз чна суьгьбетун кьетIна…

Билал Юсуфов Рутул райондин Шиназ хуьре ветеринар Ражаб духтурдин хизанда дидедиз хьана. 1982-йисуз хайи хуьруьн школа куьтягьна. Армиядин жергейра къуллугъна. 1994-йисуз Дагъустан­дин­ медакадемия ва ахпа ординатура агалкьунралди акьалтIарна. Пешекар­вилин къуллугъ вич рекье тур Ямало-Ненецкий автономный округдин меркез Салехард­ шегьердин больницада терапевтвиле кIвалахунилай башламишна. Гьана кIвалахай йисара (1994-2006) жергедин духтурдилай отделенидин заведующийвилин ва кьилин духтурдин куьмекчивилин дережадиз хкаж хьана.  Гуьгъуьнлай Дагъустандиз хтана, са йисуз Махачкъала шегьердин 2-нумрадин больницадин кьилин духтурдин заместителвал авуна. Кьилин категориядин духтур-эндокринолог Б.Юсуфова 2016-йисалай намуслудаказ КЦГБ-да кIвалахзава, эхиримжи 3 йисуз — отделенидин заведующийвиле. Адахъ 29 йисан пешекарвилин тежриба ава.

– Чи отделенида вири 70 чарпай ава, адакай 20 анжах йикъан вахтунинбур я, –  суьгьбетзава Билал духтурди отделенидикай. — 45 касдикай ибарат умуми коллективдикай 9 духтурар я. Инал чпиз пешекарвилин кьилин категория авай тежрибалу духтуррин —  Наврузбегова Наирадин, Гьажиева Сефиятан, Магьмудова Загьрадин, кьилин ва 1-категориядин медсестрайрин — Шагьбанова Залинадин, Сунгурова Гуьлжанатан, Демирова Луизадин, Ражабова Заремадин, Алиева ПатIиматан тIварар кьун кутугнава.

– Билал Ражабович, шегьердин больница, гьакI терапиядин  отделение диаг­ностикадин ва герек маса тадаракралди таъмин яни?

– Эхь, и жигьетдай чи база зайифди туш, чарасуз вири алатралдини таъмин я, рапар-дарманарни ава. Эхиримжи вахтунда диагностикадин 2 МСКТ, УЗИ, эндоскоп аппаратар эцигна ишлемишзава.

– Каспийск шегьердин центральный больницада вири азарар сагъар хъийизвани?

– Ваъ, гьелелиг ахьтин мумкинвал авач. Месела, онкологиядин, вилерин, нейрохирургиядин, кардиохирургиядин рекьерай ча­вай азарлуйриз куьмек гуз жезвач. Абур республикадин ва уьлкведин маса медцентрайриз рекье твазва. Гележегда медицинадин къуллугъар инани гегьеншарда. ИкI, гъилевай йисуз суткада 500 кас кьабулиз жедай поликлиникадин, 140 чарпай-чка авай хирургиядин корпусдин эцигунрив эгечIда. И кар патал чил тайинарнава, эцигунрин документар тестикьарнава.

Сефият Гьажиевади Каспийск шегьердин 2-нумрадин школа (1996-йис), Да­гъустандин медакадемиядин сагъарунин­ факультет (2002-йис) ва Санкт-Пе­тер­бургда кардиологиядин рекьяй интерна­тура (2010-йис) агалкьунралди акьал­­тIар­на. 2002-йисалай Каспийскдин больницада­ кIвалахзава. Духтурдин тариф коллектив­дин ва азарлуйрин арада фадлай акъат­нава. Адет яз, Сефият Рагьимхановна­дин зегьметдин югъ сятдин 8-далай эгечI­на, нянин сятдин кьудалди давам жезва­. Духтуррин совещание, азарлуйрин патав­ ­палатайриз фин, дарманар тайинарун — ­ ибурни адан гьар йикъан кIвалахдин къай­гъуяр я.

– ДатIана вич-вичин чирвилерин дережа хкажунал алахъзавай, мецел ширин­, азарлуйрив хуш рафтарвилелди эгечI­зав­ай, кар чидай Сефият духтурди чун са дарманралди ваъ, рикI секинардай хуш келимайралди, регьимлу къилихралди сагъар­зава. Вичин гъилик сагъар хъувур азарлу­яр ада больницадай ахъай хъувурлани гуьзчивилик кутазва. Гьавиляй зун райондай иниз, гила 4-сефер я, гьадан патав атанва. Хиве кьан, нагагь Сефият духтурдин куьмек хьаначиртIа, зун фадлай амачир, – духтурдин кIвалахдилай разивал къа­лурзава  зегьметдин ветеран Къардаш Мамалиева.

– Инсанриз алакьдай куьмек гунин, мергьяматлувилин, кIевевайдан гъил кьаз кIан хьунин гьиссер, ибур диде-бубадин тербиядилайни аслу я жеди, захъ аял чIавалай авай, гьавиляй духтурвилин пешени хкяна. Эгер зи гъиликай куьмек жез, инсанар рази ятIа, зун бахтлу ксарикай сад я. За жуван пешекарвилин дережа неинки илимдин чирвилер къачуналди, гьакI кар чидай духтуррин тежриба кьабулуналди хкажзава. Малум тирвал, эхиримжи вахтунда инсанрин рикIинни дамаррин, нефесдин органрин, руфунин ва бязи маса азаррин кьадар гзаф жезва. Абурун вилик пад кьун патал сагъламвилин месэлаяр фикир тагана туна кIандач. Иллаки 40 йисан яшдилай алатнавайбур сагълам уьмуьр тухуз алахъу­нихъ, чкайрал диспансеризация тухунихъ, духтуррин гуьзчивилик хьунихъ еке метлеб ава, – меслятзава Сефият духтурди.

Эхирдай чаз, агьалийрин сагъламвилин къаравулда, Гиппократан кьинез вафалу яз акъвазнавай, чпин пешекарвилин ва инсанпересвилин везифайрив намуслувилелди эгечIзавай духтурриз рикIин сидкьидай сагърай лугьуз кIанзава.

Дашдемир Шерифалиев