МуьтIуьгъ я ваз…

Макъаладин кьилиз гъанвай гафари, за фикирзавайвал, чи газетда вичин тIвар мукьвал-мукьвал тикрар жезвай хъсан публицист, литературадин критик, гьикаятчи ва таржумачи  Гьажиэфенди  Устаевич  Ильясован  яратмишунринни уьмуьрдин рехъ лишанламишзава.

Чаз ам фадлай таниш я. Гьеле Волгограддин областдин газетра кIвалахиз хьайи йи­сарилай ада чахъ ва чи интеллигенциядин маса векилрихъ галазни алакъа хуьзвай­. Ильясован къул алай критикадин макъа­лаяр, чи са хейлин шаиррин, публицистрин, алимрин кIвалахрин гьакъиндай кхьенвайбур, чи газетдани чап хьана. Расим Гьажидин­, Арбен­ Къардашан, Мерд Алидин, Ш.Шабато­ван, Аб­дул Фетягьан ва масабурун эсерриз ганвай къиметар, авунвай веревирдер литературадин илимдин ва методикадин истемишунрив кьадайбур я. ИкI лугьуз жеда, ада ли­­­терату­ровед, ДГУ-дин профессор Гь.ГьГаша­рован “Руьгьдин кукIушар муь­тIуьгъа­райбур” ктабдиз кхьей рецензиядикайни (2011-йис).

Хейлин макъалаяр ада чи классикрин — Етим Эминан, Ахцегь Гьажидин, СтIал Сая­дан­, Хпеж Къурбанан, Хуьруьг Тагьиран гьа­къиндайни кхьена, абур бинедиз къачуна, “Суь­ретар” тIвар алай ктабни урус чIалал чапдай акъудна (2008-йис). ИкI чи литературоведенида ва критикада лап кьит тир жанрда Гьажи Ильясова (литературадин тахаллус) вичин рехъ кутунвайди субутна.

Чаз Гьажи Устаевич, чи газетдин политикадин отделдиз кIвалахал атайла, мадни му­кьувай чир хьана. Ада вич уьмуьрдинни яша­йишдин, экономикадинни сиясатдин, культурадинни этнографиядин ва гзаф маса месэлайрин гъавурда дериндай авайди раижзавай хейлин хъсан материалар газетдинни журналрин чинрал гъана. Районринни ше­гьер­рин кьилерихъ, кар алай пешекаррихъ, алимрихъни писателрихъ, искусстводин деятелрихъ галаз ада тешкилай гзаф суьгьбетри, кхьей макъалайри кIелдайбурун патай еке итиж арадал гъайиди чи рикIел алама. Ихьтин устадвал адаз чи газетдин редакциядин патай гьуьрметдин грамотаяр, пулдин премияр гуналди къейдна.­

Гьажи Ильясов алай вахтунда неинки лез­гийрин, гьакI Дагъустандин вири миллетрин арада машгьур дилмажрикай, урус чIа­лан­ таржумайрин устадрикай сад яз машгьур­ я. Ада чи классикрин хейлин эсерар урус чIа­лаз таржума авуна. “Куьредин ярар” культурадин центради писатель Демир-Бег Эмирбегован урус чIалал чапдай акъуднавай “Чан алай фикирар” ктаб (таржумачи — Гь.Ильясов)­ йисан лап хъсанди яз къейднава (2018-йис).

Вичин эсерар ада асул гьисабдай урус чIалал кхьизва. Сифтегьан са шумуд гьикая и цIарарин авторди лезги чIалаз элкъуьр­най­тIа, гуьгъуьнлай ада вичи хайи чIалал кхьиз хьана, абурун бинедаллаз “Гуьне патан гьикаяяр” ктаб чапдай акъудна (2008-йис).

Публицист яз, Гьажи Ильясова “Куьредин ярар” культурадин центради гьазурзавай гзаф ктабриз ва гьа тIвар алай журналдизни къаюмвалзава. Ада редакторвал авур ктабар чIаланни полиграфиядин, художественный рекьерай рехне квачурбур жезва. Эхиримжи, вичихъ чи кIелзавай ва кхьизвайбурун патай гьакьван игьтияж авай чIехи кIва­лах­диз — шаир ва муаллим Майрудин Бабаханова гьазурнавай “Лезги ва урус чIаларин словардиз”  редакторвал авун Гьажи Устаевичал ихтибарун, чи фикирдалди, адан бажарагъ генани хъсандиз успатзавай кар хьанва. Чун Гьажи Ильясован — драматургдин гьа­къиндай маса сеферда рахада…

Мердали Жалилов

* * *

И мукьвара  Гьажиэфенди  Устаевич  Ильясован  60 йисан юбилей жезва. Яратмишзавай кас патал им лап чрай ва гьакьван мумкинвилерни вилик квай вахт тирдал шак алач. Гьажи Устаевични вичин илгьамдин шивцел мягькемдиз ала. Чна адаз и вакъиа рикIин сидкьи­дай мубаракзава:

Дуст кас Гьажи, гвачир дамах,

Мадни уьтквем ая кIвалах!

Чаз герек я ви саз-къелем,

МуьтIуьгъ я ваз чIалан алем…

Гьам критик, гьамни дилмаж,

Ачух я гьар рикIин ямаж.

Гаф хкягъиз сеслу, ацIай,

На къурмишда гьиссерин цIай,

Берекатар хьурай пара,

Нехуьн ашдал — ширин къара!..

Ви 60 йисан юбилей тебрикзавай

“Лезги  газетдин” редакциядин коллектив.

____________________________________________________________________

ТакIанвал

Гъуьлуь вердишвилелди папакай ягьана­тарзавай. Папа, чандив цIай кьаз тазвай хъел чуьнуьхиз алахъиз (чара кас, зун, ава эхир кIвале), адаз хкIадай жавабар гузвай. И жа­вабрал, адан ажугъ артухариз, гъуьл, межлисда хьиз, къеврягьдиз хъуьрезвай. Гагь-гагь гъуьлуьн чин къванциз элкъвезвай. Гагь-гагь папан сифетдиз ахьтин туькьуьл ранг яза­вай хьи… И кIвале авай гьавадин заланвал, и хизандин уьмуьр — ахмакь зарафат…

Заз абур фадлай таниш тир ва фадлай акунвачир. Зи рикIел абур, гьеле студент йи­са­ра эвленмиш хьайи жегьилар, масабур яз аламай. А макъамда са гужуналди жагъур­на, кирида кьунвай абурун гъвечIи ва мичIи кIвале зи рикIиз садрани дар жедачир.

— Къе кинодиз физ кIанзавани ваз? — мегьрибан сесиналди жузадай гъуьлуь папавай.

— Фад хъша гьа, тахьайтIа зи рикIиз чка жа­­­гъидайди туш, — къайгъударвал ийидай, ра­­­кIарихъ экъечIна, гъуьл рекье твазвай ­па­па.

ГьикI кIандай абуруз чпиз чеб! ГьикI абур бахтлу тир! Гьич са жуьрединни четинви­леризни, пул гьамиша бес тахьунизни килиг ­та­ву­на, гьихьтин экв жедай абурун чинра! Зун ша­­гьид я абурун гуьрчег ва  бахтавар же­гьил­вилин. Бес гила?.. Гилани гьеле абурун уьмуьр­­дин рагъдан туш. Амма гьи тегьер абур дегиш хьанва? Квез абур тешпигь атанва? Гьарда вичикай лап хъсан, муькуьдакай лап пис фикирзавай абурун туькьуьлвал!.. ТакIан­вал… Инин гьавадин заланвал… Еке, къулай квартирада?..

— Зи вири уьмуьр чIурна алчахди! — ифей сесиналди лугьузва заз папа, итимдиз ван текъведайла. — Вич  алпандин цIу яна чIула­варрай!..

— Аялар авайвиляй я за ам эхзавайди, — лу­­гьузва заз гъуьлуь, папаз ван текъведайла. — Ам кIвале авайла зи нефес дар жезва…

Яраб абурун рикIел затIни аламач жал? Бажагьат алама. Я шадвал тегъизвай, я сабур тагузвай, чара инсанрин бахт хьиз,  алатна фена абурун жегьилвал.

Яргъи хьанва зи йисарни. Заз уьмуьрда такур затIни амач. Хъсанвилерни, писвилерни, такIанвилерни. Амма и кьведан, и тегьер­дин, фикир-кьатIун авачир зегьерлу гьашаратрин такIанвал, бажагьат зал гьалтайди я…

Гьажи Ильясов