Виликан йисара хьиз, цIини СФР-дин Дагъустанда авай отделение агьалийриз «са дакIардин» къайдада лазим куьмекар гуз чалишмиш жезва. Ихьтин куьмек республикадин шегьерра ва районра кардик квай муьштерийрихъ галаз кIвалахдай къуллугъра, МФЦ-да ва «Госк­ъуллугъар» порталда къачуз жезва. Къуллугъар агакьарунин кIвалах лап регьятди хьанва, бязибур са арзани галачиз агакьарзава. Ихьтин къуллугърин кьадарни йисалай-суз артух жезва. ИкI, 2025-йисан 1-январдилай 80 йис тамам хьанвай агьалийрихъ ва 1-группадин инвалиддихъ гелкъуьнай гузвай пулни гила арза галачиз (проактивно) тайинарда. Ам пенсиядал алава хъийида ва, гьар йисуз пенсиядихъ галаз сад хьиз, адан кьадарни артух жеда. Идакай чаз Россиядин Яшайишдин фондунин (СФР) Дагъустанда авай Управленидин пресс-къуллугъди хабар гана.

80 йис хьанвай агьалидихъ ва 1-группадин инвалиддихъ гелкъуьнай гузвай пулунин кьадарди къенин юкъуз 1200 манат тешкилзава. Виликдай ам гелкъвезвай кас къалурнавай делилрин бинедаллаз, зегьмет чIугваз жедай бажарагъ авай ва кIвалахдик квачир касди арза гуналди тайи­нарзавай.

Идарадин малуматда мадни гъавурда твазвайвал, гила винидихъ гъанвай къайдада ам тайинар хъийидач, яни и пул тайи­нарун лазим тир касди арза кхьин, гел­къвез­вай кас къалурун ва маса делилар агакьарун герек къвезвач. Амма куьгьне къайдада и пул тайинарнавай ксар патал къалурнавай вахт куьтягь жедалди ам хгуда. 1200 манат пул, винидихъ къалурнавай агьалийри къачузвай пенсиядилай аслу тушиз, яни страховой ва я яшайишдин пенсия къачуниз килиг тавуна, адал алава хъийида. Эгер агьалиди кьве пенсияни къачузватIа, СФР-дин региондин отделениди 1200 манат, абурукай садал алава хъувуна, гуда. Винидихъни къейднавайвал, алава пулни, пенсия хьиз, гьа са вахтунда ва, процентрал гьалтайла, гьа са кьадарда аваз артухарда.

1200 манатдин кьадарда аваз пул арза галачиз, яни цIийи къайдада, инвалид аялдихъ гелкъвезвай касдизни гуда. Алай йисан 1-январдилай и пулни аялдин пенсиядал алава хъийида.

Иник 1-группадин инвалид аялдихъ гелкъвезвай диде-бубаяр ва къаюмвалзавай ксар акатзавач. Абуруз, яни 2025-йисан 1-январдалди аял гъвечIи чIавалай инихъ 1-группадин инвалид тирди тестикьарнавай диде-бубайриз, гьакIни аялдал къаюмвалзавай ксариз 10 агъзурдан кьадарда аваз пул гунин къайда дегиш хьанвач, ам виликдай хьиз ама.

Къейд. Россиядин Пенсийрин Фондунин Дагъустанда авай отделенидин пешекарри меслят къалурзавайвал, яшайишдин месэлайрай (пенсия, аялдин пособие дуьз тайинарнавани, авачни ва амай вири суалриз талукь яз жавабар) квевай СФР-дин сайтдай, районра кардик квай пенсийрин отделенийрай (абуру ислендилай хемисдалди — пакаман сятдин 9-далай нянин сятдин 6-далди ва жуьмядиз пакаман сятдин 9-далай нянин сятдин 5 тамам жез 15 декьикьа амаз вахтуналди кIвалахзава), гьакIни гьафтедин кIвалахдин винидихъ къалурнавай йикъара ва сятера, телефондин 8-800-100-00-01 нумрадиз зенгна (зенг пулсузди я), чириз жеда.

25-январдал ацалтзава

Россиядин Яшайишдин фондунин Дагъустанда авай Отделенидин муьш­терийрихъ галаз кIвалахдай къуллугъри, 2024-йисан мартдилай башламишна, агьалияр кьабулун патал алава мад са югъ тайинарнавайдакай чна виликдайни хабар ганай. ИкI, цIинин йисуз сад лагьай югъ 25-январдал ацалтзава.   

Идаради гьафтедин кIвалахдин вири йикъарани гьа виликдай хьиз кIвалахзава. Гьар вацран эхиримжи киш юкъузни респуб­ликадин агьалийриз ва тешкилатриз фондунин вири къуллугърикай тамамвилелди менфят къачудай мумкинвал ава. И ва гуьгъуьнин алава йикъарани муьштерийрихъ галаз кIвалахдай къуллугъри пакаман сятдин 9-далай нисинин сятдин 2-далди агьалияр кьабулда.

— Гьар вацра алава са югъ тайинарунин макьсад фондунин кIвалах хъсанарунихъ галаз алакъалу я. Идалайни гъейри, гьукуматдин кIвалахрал алай агьалияр патал им еке къулайвал я, гьикI хьи, ял ядай юкъуз лазим месэлаяр гьялдай мумкинвал жезва. Гьа са вахтунда Яшайишдин фондунин хиляй гзаф месэлаяр, алакъадин центрадиз (телефон: 8-800-100-00-01) зенгна, кьилиз акъудиз жезвайдални фикир желб ийиз­ кIанзава. Операторрин куьмекдалди лазим­ малуматар арада мензил аваз (дистанционно) агакьарда. Эгер агьали фондуниз атунин лазимвал аваз хьайитIа, виликамаз адаз учир кьада, — гъавурда твазва СФР-дин Дагъустанда авай Отделенидин управляющийдин везифаяр тамамарзавай Алжанат Загьидовади.

РикIел хкин: 2024-йисуз Дагъустанда алава йикъан сергьятра аваз и къуллугъдикай менфят къачур ксарин суалар гзафни-гзаф пенсийриз, аялрин пособийриз, санай масаниз фин-хтунин (проезд) гьакъидин эвездин пулариз (компенсация), реабилитациядин такьатриз ва агьалийрин кьезилвилер авай къатари санаторийрани ку­рортра сагъламвал мягькемаруниз талукьбур тир.

Санай масаниз куьч ­хьайила

Къенин юкъуз Дагъустанда сад тир пособие 663 агъзурдалай виниз аялриз тайинарнава.

Эгер Дагъустандиз куьч хьанвай хизанда аялар аваз, абуруз масанай, яни виликдай яшамиш хьайи чкада, пособие къвезвайтIа, и кардикай регионда авай отделенидиз хабар гун лазим я. Абуруз цIийи чкада «цIийи» пособие гуда. Адан кьадар регионда яшамиш хьун патал тайинарнавай пулунин агъа кIанин кьадардилай аслу тирвиляй дегиш хьунни мумкин я. Эгер диде-бубадиз вахтуналди тир регистрация аватIа ва цIийи регионда яшамиш хьун патал тайи­нарнавай пулунин агъа кIанин кьадар гзаф къалурнаваз хьайитIа, Яшайишдин фондуни хизанди налогар гузвай региондикай ва я, мисал яз, бейкарвилин пособие къачузвай делилар ахтармишда. ГьакIни дидедиз ва бубадиз пенсия (эгер аватIа) ва я коммунальный къуллугърай кьезилвилер гьина тайинарнаватIа гьисаба кьада. Ибурулай гъейри, яшамиш жезвай чкадин гьакъиндай яшайишдин икьрар кутIунунин ва я гзаф аялар авай хизандин дережа тайинарунин делилрини тестикьарда.

Ихьтин делилар авачир ва я яшамиш жезвай регионни сад тир пособие тайинарнавай регион сад тушир дуьшуьшра Яша­йишдин фондуни диде-бубадивай алава документар агакьарун тIалабда. Абурук кIвал кирида кьунин жигьетдай икьрар, кIелдай чкайрай справкаяр ва масабур акатзава. Абур диде-бубади цIийи чкадин Яшайишдин фондунин отделенидиз гъун герек я. Арза сада — я дидеди, я бубади, гьакIни хвавиле ва я рушвиле кьабулнавай дидеди ва я бубади гуда. Ам ацIурун патал квез аял хунин гьакъиндай гьар са аялдин шагьадатнама, банкдин счётдай делилар, арза гузвай касдин паспорт, СНИЛС лазим къведа. Эгер аял хунин гьакъиндай РФ-дин ЗАГС-дин органди ганвай шагьадатнама авачтIа, квевай, Россиядин Яшайишдин Фондунин муьш­терийрихъ галаз кIвалахдай къул­лугъ­диз зенгна, чириз жеда. Банкдин счётдин реквизитар, БИК ва корреспондентский счёт­дин нумра къалурун лазим я.

Амма пул тагунин себебрик акатзава:

4 аял пособие гун патал къалурнавай яшарик акатзавачтIа;

4 аялдин гьакъиндай диде-бубавилин ихтияррикай магьрумнаватIа ва я абур  сергьятламишнаватIа;

4 пул гун патал арзада къалурнавай аял кьенватIа;

4 арзада къалурнавай делилар дуьм-дуьзбур туштIа.

Эгер мадни и ва я маса суалар пайда хьайитIа, агьалийривай абур Яшайишдин  фондуниз атана ва я зенгна, телефондин нумра чна винидихъ къалурнава, чириз жеда.

«Госкъуллугъар» — ­куьмекдиз

Виликдай авай къайдайрал асаслу яз, Дагъустандилай къеце яшамиш жезвай ва чпи пенсия къачузвай ксари, ам (пенсия) къачун давамарун патал йиса са сеферда чпел чан аламайди тес­тикьарзавай документар агакьарун лазим къвезвай. И документар абур яшамиш жезвай чкайра кардик квай Россиядин консульствойрай ва я посольствойрай къачуз жезвай, гьакIни — СФР-дин Дагъус­танда авай отделениди а касдиз чан аламайвилин гьакъиндай ганвай документ рекье тунин бинедаллазни…

ЦIийи йисалай и серенжем кьилиз акъу­дунин регьят къайда къуватда гьатнава. Чан аламайди тестикьарзавай документ къачунин, гьакI консульстводиз ва я посольстводиз финин лазимвал амач. «Госкъуллугъар» порталдин куьмекдалди электронный жуьредин арзадин ва биометриядин бинедаллаз и кар арада мензил аваз кьилиз акъуддай мумкинвал ава. Абурукай мадни гегьеншдаказ «Госкъуллугъар» порталдин сайтдай чириз жеда.

РикI алай тIварар

 Дагъустандин юстициядин министерстводин малуматдал асаслу яз, 2024-йисуз республикадин ЗАГС-дин Управлениди 43 668 аял хайивилин гьакъиндай шагьадатнамаяр ганва.

Малуматда гьакIни дагъустанвийри чпин аялриз виридалайни рикI алаз гузвай тIварарни къейднава. ИкI, 1-чкадал Мугьаммад тIвар ала — 3 186 гададиз и тIвар ганва. Халид 2-чкадал ала. И тIвар 976 гададиз ганва. Умар (639) 3-чкадал ала. Мадни гадайрин арада гзаф гьалтзавай тIварарин арада Адам (631) ва Юсуф (609) ава.

Рушариз ганвайбурун арада виридалайни гзаф Марьям тIвар гьалтзава. И тIвар 1072 рушаз ганвайди раижнава. Гуьгъуьнал Фатима (1021) ва Амина (1000) тIварар ала. Виридалайни гзаф эцигнавай тIварарин арада мадни Асия (842) ва Сафия (780) ава.

2025-йисан 1-январдиз Дагъустанда 76 куьрпе дуьньядал атана, абурукай 42 гадаяр ва 34 рушар я. Амма абурун тIварарикай малумат авач.

Къуй дуьньядал атанвай ва къвезмай вири балаяр — гьам гадаяр, гьам рушар, эцигнавай тIварарилай аслу тушиз, вири бахтлу, экуь гележег авайбур хьурай!

  Рагнеда  Рамалданова