Гьайванар яйлахрай къишлахриз куьчарзавай зулун вахт. Усугъчайдин юкьван куьчедай суьруьйралди лапагар агъадихъ физва. Гьа йикъара райондин администрацияда кьиле фейи совещанидал Докъузпара райондин ветеринариядин управленидин начальник  Къурбан  Жалалова  ири карч алай гьайванрик акатзавай нодулярный дерматит лугьудай азар агуд тавун патал кьабулна кIан­завай серенжемрикай лагьа­на. Гуьгъуьнлай зун адахъ галаз кьилди суьгьбет тухун патал гуьруьшмиш хьана. Ве­тери­нариядин рекьяй тежриба авай агъ­са­къалди неинки нодулярный дерматит азардин лишанрикай, адан хаталувиликай, ам пайда хьуникай, гьакl санлай райондин хуьрера маларин духтурри гьикl къуллугъ­за­ватlа, и хиле пулсуз ва пулдихъ ийизвай къуллугъар гьибур ятlа, гьадакай ихтилатна. 

• Къурбан духтур, нодулярный дерматит вуч азар я?

— И азар Россияда сифте яз 2016-йисуз малум хьана. Ам къарамаларик акатзавай азар я. Нодулярный дерматит акатнавай гьайван сагъар хъувунин махсус къайда гьелелиг авач. Гьавиляй и азар  акатай гьайван тамамвилелди сагъар хъжеда лагьай заминвал гуз жедач.

• Адан лишанар гьихьтинбур я?

— Сифте лишанар азар акатайдалай кьулухъ 3-10 сутка алатайла, малум жезва. Сифтедай нодулярный дерматит акатай гьайвандал ифин акьалтзава, ахпа маса лишанар винел акъатзава, кьилди къачуртlа, гьайванди алаф хъинедач, адан вилерай нагъв ва сивяй цуь­кlуьн авахьда, гьайван садлагьана яхун жеда ва бедендал хамунин кlани­кай матlар пайда жеда. Матlар-тlурар гзафни-гзаф малдин руфунал, кlваче­рал жеда.

• Нодулярный дерматит квай гьайвандин нек, як ишлемишун хаталу  яни?

— Гьелбетда, адан нек хъун ва як тlуьн кlевелай къадагъа я. И азардин лишанрикай садни нек квай калин регъуьяр еке ва нек кlеви хьун я. Нек адетдинди туширди гьасятда чир жеда, маса гафаралди лагьайтlа, нек нек яз амукьзавач. Са кар къейд ийиз кlанзава: лап сифтедай чир хьайитlа, бязи антибиотикрин куьмекдалди гьайванар дири хъийиз хьайи дуьшуьшарни жезва. Яни вахтунда чир хьайитlа, вакцинайрикай чара хкатдай дуьшуьшар ава, амма, винидихъ лагьайвал, и азардикай тамамвилелди сагъардай махсус къайда гьелелиг тайинарнавач. Сульфаниламидар  ва антибиотикар инфекциядин профилактика патал чарасуз яз гьисабзава. Мадни, ветеринарный духтурди тайинарнавай дарманрин къаришмадалди къарамалар чуьхвена кlанзава. Алатай йисуз Москвадай Дагъустандиз атай алимри къейд авурвал,  нодулярный дерматитдиз акси яз хиперин, цlе­гьерин азардин (оспа) дарманар ишлемишзава.

• Докъузпара районда къарамаларик и азар акатай дуьшуьшар малум яни?

— Ваъ, чи районда и азар акатай са дуьшуьшни хьанвач. Азар чи уьлкведа “жегьилди” я.

• Райондин ветеринариядин къуллугъди и азар галукь тавун патал гьихьтин серенжемар кьабулзава ва куь вилик мад гьихьтин месэлаяр акъваз­нава?

— Санлай райондин гьайванрик и ва маса азарар акат тавун патал ветеринариядин къуллугъдин вилик кьилиз акъудна кlанзавай са жерге везифаяр акъвазнава. Нодулярный дерматитдин гьа­къиндай лагьайтlа, чи патара адан лишанар малум туширвиляй гьелелиг тайинарнавай вакцинаяр авач.

• Райондин гьар са хуьруьхъ участковый духтур авани? Абуру чпин везифаяр гьикl кьилиз акъудзава?

—  Гьар са хуьре гьайванрин сагъ-саламатвилин патахъай къайгъу чIугвазвай духтурар ава. Абуру чпин хиве авай везифаяр рази жедайвал кьилиз акъудзава. Чаз агьалийрилай къвезвай арза-ферзе авач.

• Азардин вилик пад кьунин ва сагъар хъувунин къуллугъар агьалийриз пулсуздаказ ийизвани?

— Нодулярный дерматитдиз, гьа жергедай яз инфекциядин  са кьадар маса азарризни талукь яз рапар ягъунин кIва­лах пулсуздаказ ийизва. Ихьтин къуллугърик гьакIни Сибирдин язва, бруцеллез, дабакь (ящур) азаррин вилик пад кьун патал кьиле тухузвай серенжемар акатзава.

• Гьакъидихъ ийизвай къуллу­гъар авани?

— Эхь, ава. РД-дин ветеринариядин рекьяй тир Комитетдин къарардал асаслу яз, са бязи азаррин гьакъиндай кьабулзавай серенжемар гьакъидихъ ийизва. И азаррин сиягьдик эмкар, пастереллез ва масабур акатзава. Лугьун лазим я, гьакъидихъ ийизвай къуллугърин жигьетдай ветеринариядин Комитетди бюджетдилай къеце тир махсус смета тестикьарзава, чна гьа документдал амал авуна кlанзава.

Куругъли Ферзалиев