( Эвел 29, 31-32-нумрайра )

Ашукь Агьмеда ял язавай арада Къадира жузуна:

— Гьуьрметлу ашукь, вуна жуван жавагьирар шумуд чIалал теснифзава?

— Пуд чIалал: лезги, туьрк ва тIимил-шимилни араб чIалал, — дамах гвачиз жаваб гана мугьманди.

— Я-а-а! — Султан тажуб хьана.

— Ина тажуб жедай кар авач. Пуд чIалал ашукь Саидани вичин чIалар теснифзава, — Агьмед дустуниз килигна.

— Чаз чизва, — тестикьарна Къадира.

— Эрменийриз Саяд лугьудай са зурба­­ зари хьана, — суьгьбетдик Саид экечI­на. Ацукьнавайбур хъуьрена: Кьуьчхуьра Са­яд дишегьлидин тIвар тир. — Ашукь Сая­да вичин манияр пуд чIалал теснифзавай: эрмени, гуржи ва туьрк. Вични акь­ван еке устад хьана хьи, и пуд халкьдикай­ гьар сада ам вичин зари яз гьисабзава. Икьван алишвериш, мешверат авай дуьньяда са ашукьди, са шаирди са шу­­­муд­ чIа­лал кхьин, са алимдиз са шумуд чIал чир хьун аламатдин кар туш, стхаяр.

ГъвечIи межлис йифен геж чкIана. Пакамахъ ашукь Агьмедаз Саидан хизанрихъ галаз суьгьбетардай ва Гьажидихъ галаз кIвалин юкьвал кIегьебар къугъвадай мумкинвал хьана.

— Агьмед халу, ви хуьр гьинава? — хабар кьуна амал кьатIанвай гадади.

— Китин дагъдилай анихъ мадни кьакьан Гъуцарсув гала. Чи хуьр гьа дагъдин­­ къуьнел ала, — мугьманди гъилин ишарадалди дагъларин кьакьанвал къалурна.

— Я-а-а! ТIвар вуч я?! — Гьажидин вилер гьяркьуь хьанва.

— Къурушар.

— Къурушар?! — Гъажи хъуьрена. — Кьарушар… Карушар, — хияллу хьана. — Я халу, ахьтин тIвар жедани?

— Эхь, хтул.

— Ам гьихьтин чка я?

— Кьуд пад кьуьд-гад живеди кьунвай дагълар я, юкьни юкьвал куь хуьрелайни зурба хуьр ала… Дагълар куь дагълар хьтин аскIанбур туш, вил агакь тийидай кьван кьакьан къванцин яру-цIару рагар я… Тим-тик, гапурар хьтин рагар… Абуруз килигай касдин кьилелай бармак алатда…

Гьажиди, сив ахъайна, яб гузва.

— Хуьрел къеле алани? — жузуна гадади.

— Ваъ.

— Вучиз?! Чи хуьрел къеле ала, — дамахна Гьажиди. — Къеле алачир хуьр жедани?! Душманар атайла, бес куьн гьина чуьнуьх жезва?

— Чи хуьруьн къеле гьа дагълар я ман, хтул. Чи хуьр акьван кьакьанда ава хьи, аниз садрани са душманни атайди туш… Дагълари ахъайзавач, — ашукь хъуьрена.

— Дагъларин къеле?! — гададивай ихьтин къеле фикирдиз гъиз хьанач.

— Эхь, дагъларин къеле, — тестикьарна къурушвиди.

— Квез хъсан я, — пехилвална Гьажиди­­.

— Гьелбетда.

— Бес акьван четин чкадиз Саид бади вав хабар гьикI агакьарна?

— Чар кхьена, Ахцегьрин базардиз атанвай са къурушвидив вугана, а касдини хуьруьз хтайла чар зав вахкана…

— Чар, чубарук хьиз, атана, яни?! — Гьажи хъуьрена.

— Эхь, чубарук хьиз, дакIардай гьахьна ви бубадин чар.

— Ваз, халу, гадаяр авани?

— Эхь, заз пуд хва ава.

— Абуру вучзава?

— Кьвед валай чIехибур я, абуру медресада кIелзава. Сад ви тай я, тIварни Эрзиман я. И йикъара за Эрзиманан кьил твана, адан кьилин кукIвал са какул чIарар туна, — суьгьбетна Агьмеда.

— Вучиз?! — гьарай акъатна Гьажидай. — Рушан киф хьиз?!

— Гьахьтин адет я ман: им гада чIехи хьанва, гила адавай кIелер хуьз жеда ла­гьай чIал я. Эрзиманан кукIвал какул тазвайди чиз, чи кIвализ мукьва-кьилияр­ кIватI хьана, абуру чаз гададин ирид йис тамам хьун мубаракна, ахпа чна шадлух суфра ахъайна, тIуьн-хъун аву­на…­

— Сувариз хьиз ман.

— Эхь, сувариз хьиз.

— Зани кIелер хуьзвайди я. И йикъара бубадихъ галаз цанни цана, -дамахдивди лагьана Гьажиди.

— Аферин, хтул.. Гила вун чIехи я, кукI­вални какул туна кIанда.

— Тур ман, — рази хьана Гьажи.

— Исятда ви кьилел чIар алач, — ла­гьа­на мугьманди. — Мад сеферда атайла, башуьсте.

Хизандин кIвале пакаман фу тIуьна, Саидни Агьмед мугьманханадиз гьахьна, ракни акьална, гъвечIи дакIардин кIа­не, дакIур хъуьцуьганрал ацукьна.

— Вун атана, стха, гзаф хъсан кар хьана, — Саида, дустунин къуьнел гъил эцигна. — Мумкинвал авайтIа, зун къведай, вун инжиклу ийидачир.

— Зун инжиклу жедайбурукай туш, стха. Вун хьтин къуччагъдин чар ага­кьай­ла, заз кIвале кьарай къведани?! — Агьмеда валчагъдин къултухдай кьуд къатнавай гъвечIи чар акъудна, ахъайна, сифте цIарар кIел хъувуна: “Ашукь Агьмед! Заз ви гуьзел чин акваз кIанзава. Мумкинвал жагъурна, вун зи Кьуьчхуьриз атанайтIа, за жув чилерал виридалайни бахтлу инсан яз гьисабдай…” Гила вун бахтлу яни, стха?!

— Са шакни алачиз, стха! — вилера цIелхемар куз, лацу сарари нур гуз, Саид хъуьрезва, адан къуватлу къуьнер зурзазва. — Зи ракIарай вун хьтин адалатлу мугьман тахтана гзаф йикъар, варцар тир. Накь заз чIехи тир Аллагьди ихьтин бахт гана. Вунни Аллагьди шадрай, стха!

— Сагърай, стха, — къурушви гзаф рази яз амукьна. — Вун хьтин дуст авай зунни бахтлу я. Бахтлу инсандин тур булутрикай къведа, лугьуда къурушвийри.

— Гила зи суьгьбетди вун са тIимил сефилар авуртIа, багъишламишун тIа­лабзава, — юкь агъузна, Саид мугьмандин вилериз килигна.

— Вуч багъишламишун? Вуна вуч лагьайтIани, вуч тапшурмишайтIани, зун яб гуз, кьилиз акъудиз гьазур я, стха, — Агьмед бейкеф хьана. — Зун, ви арза, ви эрзиман кьилиз акъудда лагьана, Шагь дагъдин кIаняй Китин дагъдин кIаниз хъуьтIуьн рекьерай атанвайди я! — кье­тIивилелди лагьана Агьмеда.

— Вун пара сагърай, стха, — Саида адан далудихъ ихтибарвилелди гъил агулдна. — Чун чаз акур сифте йикъалай зун вахъ, жувахъ хьиз, инанмиш я. Зи ри­­­кIи гьакI лугьузва… Мукьвара зун ­Къуба Кьилегьрал фенвай, — суьгьбет башламишна Саида, Агьмеда дикъетдивди яб гузва. — Ана зун Гьажимет — хандихъ галаз таниш хьана… Завай адаз фадлай жуван рикIе авай ниятрикай лугьун хьана­.

— Вуч ниятрикай?!

— Дагъларани дерейра чкIанвай чи лезги ханлухарни азад магьалар сад авуникай, абурукай са пачагьлугъ тешкилуникай…

— Ахпа, ахпа! — тади кутуна Агьмеда.

Саида суьгьбет давамарна, дустунивай вичиз куьмек гун тIалабна.

Гьаким Къурбан

( КьатI ама )